Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:

Грамматика латинского языка. Учебное пособие

..pdf
Скачиваний:
760
Добавлен:
14.02.2015
Размер:
566.25 Кб
Скачать

Narrāte, quaeso. Bene audīte, quod dico. Dum docēmus, discĭmus. Sero venītis. Sic agĭte. Quod agĭtis, bene agĭte! Bene discĕre debes. Cur male audis?

Упражнения

1. Образуйте по форме 1-го л. ед.ч. инфинитив следующих глаголов: ago 3, duco 3, audio 4, finio 4, scribo 3, punio 4, mitto 3, sentio 4, lego 3, dico 3, servio 4.

2.Образуйте по форме инфинитива 1-е л. ед.ч. и 2-е л. мн.ч.

следующих глаголов: colĕre, discĕre, dormīre, venīre, gerĕre, dividĕre, munīre, scīre, reperīre, tangĕre.

3.Определите по форме инфинитива, к какому типу спряжения принадлежит каждый из следующих глаголов; напишите его основу и 1-е л.

ед.ч. настоящего времени (amāre – 1; amā-; amo): credĕre, dicĕre, finīre, mittĕre, sentīre, servīre, vincĕre, legĕre, ducĕre.

4.Переведите на латинский язык:

Я живу. Ты побеждаешь. Он пишет. Мы ищем. Вы играете. Они читают. Верьте. Не делай. Не говорите дурно. Пока мы живем, мы надеемся. Как говоришь, так и делай. Кто хорошо пишет? Что вы читаете? Если мы верим, то защищаем. Пока вы живете, вы должны трудиться. Учись хорошо. Пока вы читаете, мы пишем. Что ты ищешь? Почему ты молчишь, а не говоришь? Надейтесь, пока живете.

Переведите и выучите крылатые латинские изречения. Ad memorandum (для памяти):

1. Dum spiro, spero (Cicĕro.). 2. Veto. 3. Nota bene (NB). 4. Vivĕre est cogitāre (Cicĕro). 5. Festīna lente. 6. Ave. Ave, Imperātor, moritūri te salūtant. 7. Vale . Salve. 8. Divĭde et impĕra (Phil. Mac.). 9. Noli nocēre! (Hippocrates.)

ЗАНЯТИЕ 4

Имя существительное. I cклонение. Предлоги

Переведите:

Terra incognĭta. Littěra est ministra linguae. Amat victoria curam. In terrā est vita, in lunā non est. Ibi victoria, ubi concordia. Historia est magistra vitae (Cicĕro). In Eurōpā sunt terrae: Graecia, Italia, Germania, Hispania, Russia, Polonia et aliae. In silvis bestiae sunt. Poētae fabŭlas de historiā Romae narrant. Parsimonia causa divitiārum est. Modestia ornat sapientiam. Victoriae gloriam patriae augent. Patientia lenit miseriam. Noctu lunam et stellas videmus. Cum patientiā tolertāte inopiam.

Упражнения

1. Просклоняйте: victoria, vita, terra, nauta.

14

2.Определите падежные формы и поставьте во множественном числе: bestiam, magistrae (2 формы), poēta (3 формы).

3.К каким латинским словам восходят слова: витамин, курорт,

прокурор, пациент, лингвистика, магистратура, аквариум, территория, патриотизм?

4.Переведите на латинский язык:

1. Британия – остров. 2. Жители Британии моряки. 3. Земледельцы любят землю, моряки – воду. 4. Луна и звезды ночью освещают землю. 5. Любите и защищайте родину. 6. Согласие часто доставляет победу. 7. Войско сражается за родину.

◄De Italia►

Italia est terra Eurōpae. Italia habet insŭlas. Sicilia est insla Italiae. In orā Siciliae est Aetna. Aetnam ornant silvae. Incŏlae Italiae sunt agricŏlae. Incolae insulārum et orārum Italiae sunt nautae. Nautae procellas non timent. Stellae noctu nautis viam indicant. Italia est patria poëtārum. Italiae parant poētae gloriam. In Italiā est Roma. Vias Romae statuae ornant. In viis Romae sunt arae et statuae deārum.

Ad memorandum

1.Aurōra musis amīca. 2. Scientia potentia est. 3. Tabula rasa (Aristotĕles).

4.Pecunia non olet. 5. Epistula non erubescit (Cicĕro). 6. Margarītas ante porcas.

ЗАНЯТИЕ 5

II склонение существительных. Прилагательные I-II склонений. Притяжательные местоимения

Переведите:

Discipŭli in scolā libros habent. Libri sunt quasi arma discipulōrum. Discipŭli libros amāre debent, nam libri varias scientias praebent. Libri novi semper libĕris laetitiam parant. Non magister ad discipŭlum debet venīre, sed discipŭlus ad magistrum. Inter bella et pericŭla non est locus otio. Incŏlae Germaniae feri et bellicōsi sunt. Ira initium insaniae est (Cicĕro). Inter domĭnum et servum nulla amicitia est. Lupus non mordet lupum. Lege, o mi fili, scripta clarōrum virōrum et disce littěras. Deus ex machĭna.

Упражнения

1. Просклоняйте: vir bonus, anĭmus liber, oppĭdum pulchrum, ventus prosper, vita misĕra, nauta Romanus, noster agricŏla bonus, tuum verbum libĕrum.

2. Определите части речи и их формы и замените единственное число множественным и наоборот: ventos, vetas, poētae bono, agricŏlae primi (2

15

формы), sedent, clamāmus, virōrum malōrum, veniunt, sumus, nostrum puĕrum misĕrum.

3.Проспрягайте: habēre, dividĕre, venīre.

4.Какие дериваты произошли от латинских слов: pulcher, negotium, totus, respondēre, astrum, gratia, unus, numĕrus?

5.К каким латинским словам восходят дериваты: вариант,

дисциплина, школа, мемориал, нумерация, блокнот, филиал, дивиденды, доцент, нота?

6.Переведите на латинский язык:

1.Высокие стены и глубокие рвы окружают город. 2. Верные друзья редки. 3. Повинуйся, сын мой, наставлениям твоих учителей. 4. Жизнь добрых людей (мужей) счастлива, жизнь нечестивых – несчастна. 5. Прямой путь всегда хорош. 6. Александр Великий был повелителем многих стран Европы, Азии, Африки. 7. Число звезд несметно велико. 8. Греция была отечеством многих знаменитых поэтов. 9. Многим римлянам был известен язык греков.

◄De clarō virō Romanō►

Marcus Tullius Cicĕro clarus vir Romanus est. Tullius Tulliŏlam filiam et Marcum filium valde amat. Tullius Marcum vocat: “Marce, propĕra ad me”. Puer propĕrat, et Tullius filio librum pulchrum dat. Marcus Tulliŏlae librum monstrat. Marcus Tullius Cicĕro Arpīnum, oppĭdum in Latio situm, valde amat, nam ibi natus est. Tuscŭlum etiam, oppĭdum parvum, saepe visĭtat; ibi villam pulchram habet, ubi cum amīcis saepe de philosophia dispŭtat. In villa opulenti viri Romāni multi servi labōrant. Etiam Cicěro multos servos habet. Tiro servus Ciceronis est. Cicěro Tironem non vitupěrat

et punit, nam Tiro vir bonus et doctus est.

Ad memorandum

1. Ab ovo usque ad malum. 2. Medĭcus curat, natura sanat. 3. Sic transit gloria mundi. 4. Sine ira et studio. 5. Ignorantia non est argumentum. 6. Otium post negotium.

ЗАНЯТИЕ 6

Praesens indicativi passivi глаголов I-IV спряжений. Ablatīvus auctōris. Ablatīvus instrumenti

Замените активную конструкцию пассивной и наоборот и переведите на русский язык:

16

Amantur, laudāris, ornāmur, servamĭni, vituperātur, edūcor, terreor, nutrītur, lenīris, leniunt.

Sapientia modestiā ornātur. Divitiae industriā parantur. Terră ab agricolā arātur. Patientia vitam agricolārum ornat. Poētae patriam ornant. Discipŭli pigri a magistrō puniuntur.Graeci vincunt Persas. Discipŭli in scholis etiam nunc poētas antiguos audiunt, legunt, ediscunt.

Упражнения

1.Проспрягайте в praes. ind. act. et pass.: dare, querěre, munīre.

2.Образуйте формы 2-го лица ед. числа актива и пассива, а также императива (всего 4 формы) от глаголов: pellěre, invenīre, narrāre.

3.Какие русские дериваты произошли от латинских слов: salutāre, respondēre, conducĕre, producĕre, reclamāre.

4.Переведите на латинский язык:

Тебя воспитывают, вас хвалят, их спасают, мы любим, меня просят, его порицают.

1.Победа часто дается согласием. 2. Учитель хвалит учеников. 3. Ученик рассказывает басню. 4.Луна движется вокруг земли. 5. Девушки украшаются розами. 6. В нашем саду видны многие красивые растения. 7. Римляне побеждают греков.

◄In scholā►

Hora studii instat. Jam cuncti discipŭli – puĕri et puellae – adsunt. Magister in auditorium intrat, discĭpuli surgunt et magistrum salūtant.

Magister. – Salvēte, amīci! Assidĭte! Quis hodie abest? Discipŭli. – Nemo abest, cuncti hodie adsŭmus.

Magister. – Bene. Silentium! Quis hodie respondēre potest? Discipŭli. – Ego possum! – Ego possum! – Cuncti possŭmus!

Magister. – Tacēte, discipŭli, nolīte clamāre, dum in auditorio estis. Julia, surge et declīna: “oppĭdum parvum”. (Julia declīnat).

Magister. – Optime! Marce, veni ad tabŭlam et scribe… Sed non video Marcum… Marce, ubi es? Libĕri, ubi est Marcus?

Discipŭli (rident). – Marcus sedet sub mensā suā!

Magister (magnā cum curā). – Marce, Marce, cur sedes sub mensa? Quid ibi agis?

17

Marcus. – Veniam da mihi, magister! Quaero librum meum Latīnum, qui non potest invenīri.

Magister. – Habesne nunc librum tuum? Bene! Discipŭli, libros vestros aperīte, tu autem, Marce, lege capitŭlum primum (Marcus legit).

agister. – Nunc, Paule, potesne narrāre discipŭlis de natūra patriae nostrae? Dic, quaeso, distincte! (Paulus narrat).

Ad memorandum

1. Amícus certus ín r(e) incertā (в трудных обстоятельствах) cérnitur (Ennius). 2. Argumenta ponderantur, non numerantur. 3. Non pulchrum est digito monstrari. 4. Tertium non datur. 5. Clavus clavō pellĭtur.

18

♣ JOCI GRATIA

Únum, dúo, trés et múlt(um) – Ámbuláre lépus vúlt.

Súbitó venátor ít,

Státim lépor(em) óccidít! Pif-paf, ti-ta-tu –

Lépus méus móritur.

Póstquam dóm(um) ill(e) áffertúr, Vívus íll(e) effícitúr!

☼ Слоги, стоящие в скобках не произносятся (гласная или гласная + m перед гласной следующего слова при чтении латинских стихов всегда выпадает); переведите, сделайте лексический и грамматический разбор текста.

♣ CONFER ET IMPLE LACUNAM (сравни и заполни пробел)

1.

Греческие боги

 

 

Римские боги

………………..

1.

Юпитер

2.

………………..

2.

Сатурн

3.

Рея

3.

………….

4.

………………..

4.

Юнона

5.

 

 

 

 

 

 

 

 

………………..

5.

Нептун

6.

………………..

6.

Амфитрита

Изменяя по одной букве от “жизни” перейдите к “смерти”:

V

I

T

A

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

M

O

R

S

♣ JOCUS

- Mater, mater! Quid agis? Puer, quem lavas, vicīnae nostrae Filius est! Me specta! Ego Andreas Sum, filiŏlus tuus, ornamentum tuum!

19

ЗАНЯТИЕ 7

III склонение существительных. Согласный тип. Образование именительного падежа

Переведите:

Pax est mater artium et litterārum, bellum artĭbus et littĕris nocet. Conditōres multārum urbium ignoti sunt. In magnis fluviis magnus numĕrus piscium est. In Germania etiam nunc videmus magnum numerum arcium antiquārum. Sine legĭbus nulla est civĭtas. Nescīmus horam mortis. Laus praemium virtūtis est. Cicĕro non solum egregius orator, sed etiam impavĭdus defensor patriae erat. Etiam gloria doctrīnae Cicerōnis magna erat.

Упражнения

1.Просклоняйте: corpus sanum, dura lex, nomen sanctum, vectigal

magnum

2.Образуйте nom. sing. по форме родительного падежа: timōris, salutīs, oratiōnis, senectūtis, libertātis, lapĭdis.

3.К каким латинским словам восходят слова: колорит, регалии,

террорист, премия, вокал, виртуоз, темп, мораль?

4.Переведите на латинский язык:

1.Происхождение многих городов неизвестно. 2. Стены древних крепостей были крепки. 3. История имеет свои собственные законы. 4. Все государства управляются законами. 5. Храбрость и добродетели украшают царей. 6. О сражении греков с троянцами Гомер рассказывает в своих песнях.

◄De Homēri carminĭbus►

Nota sunt carmina Homēri, clari Graecōrum poētae. De patriā et vitā Homēri multae fabŭlae existunt. De certaminĭbus et pugnis Graecōrum et Trojanōrum, de irā Achillis, de fortitudĭne Patrocli, de morte Hectŏris in carminĭbus Homēri sermo est. Magnis laudĭbus virtūtes et audaciam miram Achillis laudat Homērus. In poēmatĭbus Homērti multa alia exempla clara fortitudĭnis invenīmus.

◄De leonĭbus►

Leo est incŏla Asiae et Afrĭcae, in Eurōpā leōnes non habĭtant. Figūra leōnis est regia, leo est rex bestiārum. Color leōnum varius est, Asia leōnes nigros habet. Leōni propria est audacia. Leo est terror homĭnum et bestiārum. Praeda leōnum saepe sunt aliae bestiae, leōnes hominĭbus etiam nocent. In libris poētārum multas de leonĭbus fabŭlas legĭmus.

20

Ad memorandum

1. Repetitio est mater studiōrum. 2. Vox popŭli – vox Dei. 3. O tempŏra, o mores!(Cicĕro). 4. Homo homĭni lupus est (Plaut). 5. Dura lex, sed lex. 6. Salus patriae – suprema lex.

ЗАНЯТИЕ 8

III гласное склонение. Ablatīvus loci

Переведите:

Nomĭna sunt odiōsa. Ursus, lupus, equus, taurus animalia sunt. Milĭtes Romāni ante castra turrim constituunt. Febrim signum morbi putāmus. Schola est alma mater discipulōrum. Lumen sidĕrum nautis jucundum est. Elefphanti magna capĭta et parvos ocŭlos habent. In mari Mediterraneo sunt varia genera animalium. Homines bibunt vīna, animālia autem – aquam fontium. Caelum, non animum mutant, qui trans mare currunt.

Упражнения

1.Просклоняйте: mare altum, vis mala, exemplar bonum.

2.Определите падежные формы и группу склонения существительных: secūrium, milĭtes, pacĭbus, legi, flŭmĭne, genĕra, civitāte, verĭtas, homĭnes.

3.К каким латинским словам восходят русские дериваты: альт,

алтарь, пленум, генератор, конституция, сигнализация, иллюминация?

Что рисуют художники, которых называют анималистами и маринистами?

4.Переведите на латинский язык:

1.Велика сила знания. 2. Река имеет высокие берега. 3. На корабле есть моряки. 4. Есть много разных видов животных и растений. 5. Медведь обладает большой силой.

◄De mari►

Mare altum est plenum piscium et aliōrum animalium. In mari alto multa et varia geněra animalium habĭtant. Maria habent litŏra, flumĭna – ripas. Litŏra marium saepe ardua et praerupta sunt, ripae flumĭnum sunt saepe humiles et arenōsae. In litoribus marium multae sunt plantae. In maria flumina parva et magna influunt. In antīquis temporibus non omnia flumina et animalia erant nota. Apud Romānos antīquos maria erant sacra Neptūno, deo oceani et fluminum. Popŭlus Romānus cum Carthaginiensĭbus terrā marīque bella gerit.

21

Ad memorandum

1. Vis comica, vis tragica. 2. Exsempla docent. 3. Exempli grātia. 4. Vim vi repellĕre licet. 5. A mari usque ad mare. 6. Gútta cavát lapidém // non ví sed sáepe cadéndo (Ovidius).

ЗАНЯТИЕ 9

III смешанное склонение. Ablatīvus tempŏris

Переведите:

Mel et lac erant cibus nonnullarum gentium antiquārum. Sidera sunt lumĭna noctium. Aves et bestiae in montĭbus altis habĭtant. Ama matrem et patrem, parentes tuos! Sine labōre piscem e flumĭne capĕre non potes. In arce Athenārum erat pulchra et clara aedes deae Athēnae. Aetāte Periclis Athēnae erant sedes artium et litterārum. In pace est vera salus populōrum, non in bello. Antiquis temporĭbus apud Romānos in annō decem menses erant.

Упражнения

1.Просклоняйте: mater nostra, mons altus, genus antiquum.

2.Определите к какому типу III склонения относятся слова: frater,

-tris m; draco, -ōnis m; lumen, -ĭnis n; navis, navis f; virgo, -ōnis f; miles, -ĭtis m.

3.Определите, к каким латинским словам восходят дериваты:

корпус, санаторий, фирма, фонтан, милитаризм, авиация.

4.Переведите на латинский язык:

1. Рим – древняя столица и крепость Италии. 2. Древний Рим управляется царями. 3. Рыбы не имеют голоса. 4. Я пишу моему отцу письмо. 5. Высокая крепость защищает город. 6. Воины сражаются за родину.

◄De Trojā►

Scriptōres antiqui narrant: Troja urbs Asiae pulchra, magna et clara est. Troja altitudĭne et magnitudĭne murōrum firma est. Urbs arcem altam et fixam habet. Incŏlae urbis in arce domicilium Priămi regis et templa Minervae, Apollĭnis, Dianae aedifĭcant. Priămus, rex Trojanōrum, multos filios filiasque habet. In numĕrō filiōrum Hector est, vir egregius fortitudĭne et virtūte. Bellō Trojānō Hector defensor patriae est.

◄De arce Capitolīna►

Arx Capitolīna est in monte Capitolīno. Arx muros firmos et altos habēt. Arx sita est in media urbe (в среднем городе), est praesidium et refugium civium in bello et in magnis periculis. In arce Capitolīna magnificum templum Iovis est. Custōdes arcis Capitolīnae et aliārum urbium et arcium milites sunt. Arcibus firmis vita omnium civium et aliōrum hominum tuta est.

22

Ad memorandum

1. Mens sana in corpŏre sano (Iuvenalis). 2. Finis opus corōnat. 3. Non in solo pane vivit homo. 4. Sero venientĭbus ossa. 5. Civis Romānus sum. 6. Vína bibúnt hominés, animália cétera fóntes.

ЗАНЯТИЕ 10

Прошедшее время несовершенного вида активного и пассивного залога (Imperfectum indicativi activi et passivi). Accusatīvus duplex.

Nominatīvus duplex

Переведите:

Greci et Romāni multos deos et multas deas colēbant, multis deis deabusque apud aras et in templis sacrificābant. Servi domĭnis suis serviēbant. Romāni multos scriptōres Graecos legēbant. Romāni Dionysium Bacchum nominābant. Servus a domĭnō suō puniebātur. Castra et oppĭda vallō fossāque muniebantur. Juvĕnes et adulescentes anĭmum et corpus in gymnasiis exercēbant. Pastōres oves agēbant. Milĭtes urbem capiēbant. Felicĭtas patriae est cura mea.

Упражнения

1.Проспрягайте в imperfectum ind. act. et pass: apellāre, constituĕre, sentīre, movēre.

2.Образуйте форму 2-го лица мн. числа imperf. ind. actīvi от глаголов: respondēre, dicĕre, laborāre, audīre, defendĕre, ornāre, discĕre.

3.Определите и переведите глагольные формы: habētis, videbāmus, dormiēbat, defendis, discebantur, respondēbat, scimus, regnabantur, scribēbam, delebamĭni.

4.Поставьте глаголы в соответствующей форме imperf. ind. actīvi: scribit, legis, sperātis, honorāmus.

5.Определите, к каким латинским словам восходят русские дериваты: оркестр, станция, машинист, пастор, номинальный, апелляция.

6.Переведите на латинский язык:

1.Дети в Спарте уважали родителей. 2. Древние устанавливали в городах много памятников. 3. Ученик писал на доске слова. 4. Учитель рассказывал ученикам о различных животных и растениях. 5. Сцену театра украшали прекрасными цветами (пассив). 6. Льва называли царем зверей, а орла – царем птиц (пассив).

23

Соседние файлы в предмете [НЕСОРТИРОВАННОЕ]