Бадмин Николай. Теегин зурһуд. 2004
.pdfЭнд ирҗ бууһад, Элә кевтә эргнә.
Харада шовун кевтә Халяд, эргәд ниснә. Хатрсн мөрнә туруншң Хойр көлнь тачкнна.
Гилгр мөсн деегүр Һульдрад дошсн болна. Хү салькн мет Хурлзад давад одна.
Давхрг өскәһән цокад, Деләд, эргәд чичрнә. Көлин үймүдәрн нуһрад, Керә шовуншң кааклзна.
Үйәс үлд үлдсн Үнтә эрдмин билгән
Орчлң-делкәд үзүләд, Отхн үй биилг.
ААҺ ЦӘ
Хөн сарин йисн өдрлә Хальмгин тег байрар дүүрнә. Диилврин тугмуд альд болвчн Давсн диилвриг сергәҗ делснә.
Зам хәәсән дүүргҗ кеһәд, Зандн цәәһән элвгәр чаннав. Төрскнә төлә җирһлән өгсн
Теегин дәәчнрт дееҗинь нерәднәв.
Ааһд цәәһән мелмәлһҗ кеһәд, Ач иктә ветеранмудт бәрүлнәв.
51
Үклин һалвас әмд үлдсинь Үрд, ачнртан цәәлһҗ медүлнәв.
Алдр чаңһ ноолдана һалд Аавнр, ахнр цусан асхла. Хөрн сай үрдиннь цол Харҗ Төрскм оньдинд дуудла.
Төмр, цө бумбсин эрст Теднә нерд алтар бичгдв. Зун җилмүд давад һарвчн Залу-зөрмг тууҗнь үлдв.
Цаһан идән, зандн цәәһәсн Цацл цацад, эднд нерәднәв. Мөңк һал оньдинд герлтг, Мини цә хаҗуднь мелмлзг.
САТКУН ПҮРВӘ
Зун арвдгч дивизин Зергләнд церглсн Пүрвә. Зергләнд церглсн Пүрвә Залу-зөрмгәрн ончрна.
Хасн бууһин сумиг Хавлад авм зөргтә. Хурц җидин үзүриг Хуһлад оркм күчтә.
Хальмгин үрн Пүрвә Хоңһрин зөргтә гинә. Хоңһрин зөргтә Пүрвәнь Хортна сүринь дарна.
Харулын командир Пүрвәг
52
Хальмгин Доватор гинә. Хальмгин Доватор Пүрвәнь Хәәртә әмнәсн хаһцв.
ХАВРИН ТЕГ
Өдрин кемҗән утдад, Өндр нарн халулна. Хурсн цасн хәәләд, Хотхр темцҗ гүүнә.
Хар керә бәәгнә, Хавр аашхиг зәңглнә. Үкр хармуд цуглрна, Үүрән ясч бедрнә.
Теегт, үкр, хөн Төлән авч өснә. Хөөч, малч улст
Холван көдлмшнь немгднә.
Цувг болһар шуугад, Цальгрҗ усн гүүнә. Хотхр болһниг дүүргәд, Хаврин цандг цәәнә.
Ноһан һазриг цумлад, Нарнла мендлхәр адһна. Нүкндән унтсн аһурсд Нөөрән хаңһаҗ сернә.
Трактор, машидин күрҗңнлһнд Тагчгрсн тег сернә.
Хаврин тәрәнә көдлмш Хонгин селгәнд кегднә.
53
Цаһан, улан, шар Цецгүд теегт урһҗана. Күүнә чееҗ сарулдулҗ, Камбин үнр каңкнна.
Хур, чиг, элвгәр Хаврин сармудт ор! Тәрән, темсн, өвсн, Теегин аһуд дүүр!
ДУУНА АЙС, ҖИҢН!
”Төгрәш”, ”Хаалһ”, ”Цаһан” – Теегин улсин дуд, Өвкнр, ахнр, эгчнр Оньдин дуулдг дуд.
”Деләш”, ”Нүүдлә”, ”Саглр” - Дарунь үүдәсн дуд, Дорас өссн баһчуд Дурлҗ дуулдг дуд.
Дүсәрсн, еңсг айсинь Дурлҗ әмтн соңсна. Зальта цецн үгмүднь Зөвүртсн зүрк тогтнулна.
Цергә көвүд амрхларн, Цеңнсн айсарнь дуулдг. Холван чидл урһаҗ, Хортан дархд дөңндг.
Күүкд, берәд дуулад, Көдлмшин айсла негдүлнә. Тосхлтын элвг көдлмшт Туурмҗ эдн үзүлнә.
54
ИТКЛТӘ ИНЬГӘН КҮЛӘҖӘ
Арвн нәәмтә иньгчн Әәрмд һарад йовҗана. Төрскн орн-нутгин Туслң даалһвр күцәҗәнә.
Хаалһин холд йовад, Хәәртә иньгәсн салҗана. Өрмтсн урласчн шовшад,
Өкәрлсн темдгән медүлҗәнә.
Түрүн халун дурн Туссинь чамд иткүлҗәнә. Зеегтә нүднәнчн хәләц Зүркндән тодлҗ авчана.
Бичгүдән түргәр бичҗә, Бульглсн зүркинь төвкнүлҗә. Ирх цагинь тодлҗа, Итклтә иньгән күләҗә.
СЕДКЛ АВЛСН КӨДЛМШ
Теегт олн күүкд Туста көдлмштән үүлднә. Теднәс Лиҗин Галя
Теегтән хөөчәр көдлнә.
Өрлә эрт босна, Өрүлҗ хөөдән һарһна. Асхн ора күртл Арднь дахҗ йовна.
55
Үвлин киитн шуурһнас Үрүдҗ хөөч әәхш. Үләсн салькн баранас Үүмҗ сүрдхән медхш.
Теҗәлинь кемҗәһәр өгнә, Туста кевәр әрвлнә. Тооһинь бүтнәр хадһлна, Төлинь элвҗәҗ өскнә.
Мөр унҗ довтлна, Мотоцикл хурдар гүүлгнә. Өвс, теҗәл ачна, Өврмҗ үзүлҗ көдлнә.
Кезәнк медәтнрин эрдм Күүкнә седкл авлв. Буһса олн баһчудт Бийәрн үлгүр үзүлв.
ТЕЕГИН УРҺЦ
Шорвин теегин аһуд Шаргад тәрән урһна, Үләсн салькна күчнд Усна дольганшң хальна.
Күнд толһата буудя Күзүһән дорагшан һудылһнә, Халун нарна күчнд Хатҗ түргәр болвсрна.
Күрҗңнәд, тарҗңнад тәрәг Комбайнс эклҗ хадна, Өдрин дуусн көдләд, Өөдән күцәмҗс үзүлнә.
56
Гилгр хату хаалһар Гүүлдҗ машид цувлдна, Ардк яршгтнь дүүрәд, Алтн буудя шарлна.
Теегтән цуглулсн буудяг Төрскнә саңд күргнә, Даалһвр, зураһан оньдинд Давулҗ күцәхәр адһна.
Умш үрәл уга Урһсн буудяһан хурана.
Комбайнер, маши залач Көдлмшин чинринь өөдлүлнә.
Көдлмш күч авна, Комбайнер, көдлмшчнр адһна. Хойр селгәнә эргнд Хурдн йовудтаһар көдлнә.
ҺАШУТА ЦАГИН ДУН
Декабрь сарин хөрн нәәмнд, Диг зурһан час өрүн, Бүркәтә машидт буута салдсмуд Бүл болһниг закҗ суулһв.
Эңкр таңһчм эврә нерән Эндрәс авн дуудулдган уурв. Күн болһна сана-тоолвр Күчр зовлңгар буслҗ дүүрв.
Белвсн гергчүд, кенз үрдүд Бүлән нульмсан асхрулҗ уульлдв. Буй заяхиг олн көгшдүд
57
Бурхндан мөргҗ эрҗ сурлдв.
Уядан үкрмүд мөөрч гейүрв, Уульн-гиинн нохас үлдв. Теңгр хар үүләр бүркгдв, Теегин зүркн чичрҗ догдлв.
Килнц уга хальмг улс Күнд гем кенд һарһв.
Киисән керчүлсн һазрасн көөгдҗ, Күчр шоодврла яһад харһв.
Алтай, Агинск, Омск, Томск — Аль эс балһсдт бәәв. Көдлмшин күндд, геснә өлнд, Кесг күнд зовлң даав.
Эрк шилтә Сталинә заквр Энлүлҗ хальмгудыг зоваснь лавта. Зөв ахлҗ, үнн диилҗ, Заясн һазрурн ирх тачалта.
ХАРАЛТА НЕГ ӨДР
Бархлзсн хойр үүлтә Бар сарин өрүн. Такан мөр цаста Теегин аһар серүн.
Орндан асхар орсн Олн-әмтн аңхун. Дарук өдрән күләсн Дүүвр седкл төвкнүн.
Генткн өрүн өрлә Герин үүдн секгдв.
58
Шорта буута салдсмуд Шурд орҗ ирцхәв.
— Бостн! Хувцан өмсцхәтн! Бидн таниг тууҗанавидн. Өлг-эдән цуглултн!
Өрәл час өгчәнәвидн.
Көгшн эмгд, өвгд, Көкүл күүкд, берәд, Хар толһата хальмгуд
Хурагдҗ, туулһнд харһҗана.
Ах йосна закврар Ахр цаг өггдҗәнә. "Төрскнә хортн” гиҗ,
Тадниг эндр зарлҗана.
Һанцар, олар гертәснь Һаза бичә һарһтн! Бултсн хортн бәәвзго, Бууһан белнәр бәртн!
Өлг-эдинь тараһад, Өнцг болһнинь негҗтн! Һазак машин деер Һарһҗ түргәр суулһтн!
Маңнадан улан одта Мана офицер хәәкрҗәнә. Оһтр пистулан һарһад, Олн тал зөрүлҗәнә.
Нилх күүкд серв, Нөөрмүһәр хәәкрлдәд уульлдв. Ээҗ, ааван ээрәд,
59
Элкнднь шахлдҗ наалдв.
Үүмән, әәһәд чичрлһн Уутьрулҗ зүркиг дарв. Толһан экнә тоолвр Тарг болҗ тарв.
Көл-һар мәәмлзәд, Күчән алдҗ салдав. Келнә бахлур бәргдәд, Күүнддг арһ тасрв.
Сана авхулл уга, Салдсмуд машинд суулһв Өлг-эд, теҗәл Овалгдад гертән үлдв.
Киитн үвлин өдр — Күч үзүлсн цаг. Өнр хальмгин һазр - Өңгрәд үлдсн тег.
Хальмгин тууҗд бичгдсн Харалта нег өдр.
Үрн, садн, ачнрт Үзгдҗ бичә зоватха!
”УРАЛАН”, ДИИЛВР БӘР!
Мана хотл Элстд Марһан футболар болҗана. Хәләһәчнр, олар иртн!
Хальмгин наадачнрт дөңнтн!
Ура! Ура! Ура! ”Уралан”, дәврәд ор!
60