Литература и лекции / IntCalculus
.pdfu(x) ¢ v0(x) = (u(x) ¢ v(x))0 ¡ v(x) ¢ u0(x) ;
u(x) ¢ v0(x) = u(x)0 ¢ v(x) + u(x) ¢ v(x)0 ¡ v(x) ¢ u0(x) ; u(x) ¢ v0(x) = u(x) ¢ v(x)0 :
Доказательство закончено.
Замечание Формула интегрирования по частям в каком то смысле помогает брать интеграл
от произведения двух функций. Предполагается, что после е¼ применения интеграл либо сразу же становится табличным, либо, по крайней мере, оказывается более простым, чем исходный интеграл.
Пример 15 |
Z |
Взять интеграл |
|
Решение. 1 й подход |
|
Z |
|
x ¢ (cos x ¢ dx) =
x ¢ cos x ¢ dx :
Di 8 |
= Z |
x |
d (sin x) = x |
¢ |
sin x |
¡ Z |
sin x |
¢ |
d ( x ) = |
|
|
|
|{z} |
|{z} |
|
|{z} |
|{z} |
||||
|
|
=u(x)¢ |
=v(x) |
|
=v(x) |
=u(x) |
||||
|
|
= x ¢ sin x + cos x + C : |
|
|
|
|
||||
= |
Int 9 |
|
|
|
|
"Решение". 2 й подход |
|
|
|
|
2 |
¶ |
= cos x ¢ |
2 ¡ Z |
2 ¢ d cos x = |
||||
Z |
x ¢ cos x ¢ dx = Z |
cos x ¢ (x ¢ dx) = Z cos x ¢ d µ |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x2 |
|
|
x2 |
x2 |
||
|
|
|
x2 |
x2 |
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
= cos x ¢ |
|
+ Z |
|
¢ sin x ¢ dx : |
|
|
|
|
|||
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
Отметим, что второй подход к решению бесперспективен. Множитель x после применения формулы интегрирования по частям переш¼л во множитель x2; отчего только хуже стало.
21
Замечание При обращении к формуле интегрирования по частям возникает вопрос: какую
из функций в подынтегральном выражении использовать в качестве u(x) ; и какую в качестве v(x) ?
Для ответа на вопрос собер¼м элементарные функции в следующий список:
1.Обратная тригонометрическая.
2.Логарифмическая.
3.Степенная.
4.Тригонометрическая.
5.Показательная.
Та из двух функций, которая в этом списке стоит выше (имеет меньший номер), должна быть взята в качестве u(x) .
Та из двух функций, которая в этом списке стоит ниже (имеет больший номер), должна быть использована для построения дифференциала d(v(x)) .
Пример 16 |
|
|
|
Z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Взять интеграл |
x2 ¢ ln x ¢ dx : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
Решение |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= 3 ¢Z |
ln x ¢ d ¡x3¢ |
= |
||||||
Z x2 ¢ ln x ¢ dx = Z ln x ¢ (x2 ¢ dx) = Z ln x ¢ d µ 3 ¶ |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x3 |
|
1 |
|
|
|
|
|||||
= 3 ¢ µln x ¢ x3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
¡ Z x3 ¢ d (ln x)¶ = 3 ¢ µln x ¢ x3 |
¡ |
|
Z x3 ¢ x ¢ dx¶ |
= |
|
|||||||||||||||
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
1 |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|||||||
|
= |
|
¢ µln x ¢ x3 ¡ Z x2 ¢ dx¶ |
= |
|
|
¢ ln x ¢ x3 ¡ |
|
|
¢ x3 + C : |
|
|
||||||||
|
3 |
3 |
9 |
|
|
|||||||||||||||
Пример 17 |
|
|
|
Z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Взять интеграл |
x2 ¢ ex ¢ dx : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
22
Решение
Z Z Z Z
x2 ¢ (ex ¢ dx) = x2 ¢ d (ex) = x2 ¢ ex ¡ ex ¢ d (x2) = x2 ¢ ex ¡ ex ¢ 2x ¢ dx =
Z Z Z
= x2 ¢ ex ¡ 2 ¢ ex ¢ x ¢ dx = x2 ¢ ex ¡ 2 ¢ x ¢ (ex ¢ dx) = x2 ¢ ex ¡ 2 ¢ x ¢ d (ex) =
µ Z ¶
= x2 ¢ ex ¡ 2 ¢ x ¢ ex ¡ ex ¢ dx = x2 ¢ ex ¡ 2 ¢ (x ¢ ex ¡ ex) + C :
В данном примере формулу интегрирования по частям пришлось применить два-
æäû.
Пример 18 |
|
|
|
|
|
|
|
Взять интеграл Z |
sin x ¢ ex ¢ dx : |
|
|
|
|||
Решение Z |
sin x ¢ (ex ¢ dx) = Z |
sin x ¢ d (ex) = sin x ¢ ex ¡ Z |
ex ¢ d (sin x) = |
||||
= sin x ¢ ex ¡ Z |
ex ¢ cos x ¢ dx = sin x ¢ ex ¡ Z |
cos x ¢ (ex ¢ dx) = |
|||||
= sin x ¢ ex ¡ Z cos x ¢ d (ex) = sin x ¢ ex ¡ µcos x ¢ ex ¡ Z ex ¢ d (cos x)¶ = |
|||||||
|
= sin x ¢ ex ¡ µcos x ¢ ex ¡ Z ex ¢ (¡ sin x) ¢ dx¶ = |
||||||
|
= sin x ¢ ex ¡ µcos x ¢ ex + Z sin x ¢ ex ¢ dx¶ = |
||||||
|
= sin x ¢ ex ¡ cos x ¢ ex ¡ Z |
sin x ¢ ex ¢ dx : |
|||||
После двухкратного применения формулы интегрирования по частям получен |
|||||||
не ответ, а уравнение относительно искомого интеграла, |
|
|
|||||
|
Z sin x ¢ ex ¢ dx = sin x ¢ ex ¡ cos x ¢ ex ¡ Z |
sin x ¢ ex ¢ dx ; |
23
откуда |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Z |
|
sin x ¢ ex ¢ dx = sin x ¢ ex ¡ cos x ¢ ex ; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 ¢ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
sin x ¢ ex ¢ dx = |
|
|
|
¢ sin x ¢ ex ¡ |
|
|
|
|
|
|
¢ cos x ¢ ex : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
2 |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Теорема |
|
об интеграле Iº : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
Для интеграла |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Iº = Z |
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x2 + b2)º |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
справедливо рекуррентное соотношение |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Iº+1 = |
|
|
1 |
|
¢ |
µ |
|
|
|
|
x |
|
|
|
+ (2º ¡ 1) ¢ Iº¶: |
|
|
|
|
|
|
|
(14) |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2ºb2 |
(x2 + b2)º |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
Доказательство |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
dx |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
x |
d |
|
|
1 |
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= (x2 + b2)º ¢ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
Iº = Z |
(x2 + b2)º = Z |
|
(x2 |
|
+ b2)º |
¢ d=v(x) |
=v(x)¡ Z |
=v(x¢) |
|
(x2 + b2)º |
= |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
= |
u(x) |
} |
|
|
|{z} |
| |
|
= |
u(x) |
|
|
} |
|
|{z} |
|{z} |
³ |
| |
= |
u(x) |
} |
´ |
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
{z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
{z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
{z |
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
= |
|
|
|
¡ Z x ¢ d (x2 + b2)¡º |
= |
|
|
|
¡ Z |
x ¢ (¡º)(x2 + b2)¡º¡1 ¢ 2x dx = |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(x2 + b2)º |
(x2 + b2)º |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
x |
¡ |
|
|
|
|
|
|
|
|
¢ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x2 + b2) b2 |
|
|||||||||||||||
= |
|
|
+ 2º Z x2 ¢ (x2 + b2)¡º¡1dx = |
|
|
|
|
+ 2º Z |
|
( ¡ |
dx = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
(x2 + b2)º |
(x2 + b2)º |
(x2 + b2)º+1 |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
+ 2º Z µ |
(x2 + b2)1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
b2 |
¶dx = |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
¡ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
(x2 + b2)º |
|
(x2 + b2)º+1 |
(x2 + b2)º+1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
= |
|
|
|
x |
|
+ 2º ¢ µZ |
|
|
1 |
|
|
|
dx ¡ b2 |
|
¢Z |
1 |
|
|
dx¶ = |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
(x2 + b2)º |
|
(x2 + b2)º |
|
|
(x2 + b2)º+1 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
|
|
x |
|
|
|
+ 2ºIº ¡ 2ºb2Iº+1 = Iº : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(15) |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(x2 + b2)º |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Из равенства (15) непосредственно вытекает рекуррентное соотношение (14).
24
Замечание Рекуррентное соотношение (14) для первых нескольких натуральных значений
º да¼т результаты:
|
|
|
|
|
|
I1 = Z |
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= |
Int 13 |
= |
|
|
¢ arctg |
|
|
+ C ; |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x2 + b2 |
b |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I2 |
= Z (x2 + b2)2 = I1+1 = |
|
2 ¢ 1 ¢ b2 ¢ |
µ(x2 + b2)1 + (2 ¢ 1 ¡ 1) ¢ I1¶ = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
¢ arctg |
|
|
|
+ C ; |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
2b2(x2 + b2) |
2b3 |
b |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I3 |
= Z (x2 + b2)3 = I2+1 = |
|
2 ¢ 2 ¢ b2 ¢ |
µ(x2 + b2)2 + (2 ¢ 2 ¡ 1) ¢ I2¶ = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
= 4b2(x2 + b2)2 |
+ 4b2 ¢ |
µ |
2b2(x2 + b2) |
+ 2b3 |
¢ arctg b + C¶ = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x |
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
= |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
¢ arctg |
|
|
|
+ C ; |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
4b2(x2 + b2)2 |
8b4(x2 + b2) |
|
8b5 |
b |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
I4 |
= Z (x2 + b2)4 = I3+1 = |
|
2 ¢ 3 ¢ b2 ¢ |
µ(x2 + b2)3 + (2 ¢ 3 ¡ 1) ¢ I3¶ = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
dx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
= 6b2(x2 + b2)3 |
|
+ 6 ¢ b2 |
µ |
4b2(x2 + b2)2 + |
8b4(x2 + b2) + 8b5 ¢ arctg b ¶ + C = |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x |
5 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3x |
3 |
|
|
|
x |
|||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
5x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
15x |
15 |
|
|
x |
||||||||||||||||||
= |
|
+ |
|
+ |
|
+ |
|
|
¢ arctg |
|
+ C : |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
6b2(x2 + b2)3 |
24b4(x2 + b2)2 |
48b6(x2 + b2) |
48b7 |
|
b |
Убедиться в верности выведенных выражений для интегралов можно непосредственным дифференцированием.
25