sisen_stat

Егерде факторлық белгінің өсуі нәтижелік белгінің бір қалыпты тең емес өзгеруіне әкелсе, қойылған тапсырмаларды шешу үшін регрессияның қисықсызықты теңдеулері қолданылады:

1)ух=а0+а1х+а2х2 – парабола теңдеуі;

2)ух=а0+а1/х – гипербола теңдеуі,

а0, а1, а2 – қисықсызықты теңдеулердің тұрақты шамалар - параметрлерімен аталатын, тұрақты мөлшерлер.

Қисықсызықты теңдеулердің шамаларын есептеу әдістемесі барынша аз квадраттар әдісін қолдануға негізделеді.

Факторлық және нәтижелік белгілер арасындағы өзара байланыс тығыздығын өлшеу үшін теориялық корреляциялық қатынас есептеледі:

= / = 2 2 ,

2 - келесі формуламен анықталатын, нәтижелік көрсеткіштің есептеп шығарылған-тегістелген мәндері

қатарындағы дисперсиясы:

2=( (ух – у )2) / n;

2 - у шығарылған нақты мәндерінің қатарындағы

дисперсиясы. Ол мына формула бойынша анықталады:

2=( (у – у )2) / n.

Әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың өзара байланыстарының негізгі көрсеткіштерін анықтап, олардың өзара тәуелділігінің деңгейін сипаттауға болады; сипаттамалардың қорытындылары жоспарлау, болжамдауларда іске асырылады.

Бақылау сұрақтары

1.Әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың өзара байланыстарының негізгі түрлері.

2.Функционалдық байланыстардың сипаттамалары.

3.Корреляциялық байланыстардың түрлері.

4.Негізгі корреляциялық теңдеулер.

91

5.Регрессиялы байланыс теңдеуі және корреляция көрсеткіштері.

Тапсырмалар.

1.Әлеуметтік-экономикалық құбылыстардың өзара байланыстарының негізгі сипаттамаларын нақты мысалдар арқылы бейнелеу.

2.Кемімелі теңдеулерді құру.

3.Корреляциялық көрсеткіштерді есептеу.

4.Құбылыстар арасындағы байланысты статистикалық оқып тану мақсатында өсімдіктердің тығыз орналасуына тәуелді жүгері собығының өнімділік деректері бойынша корреляциялық-кемімелі талдау жасаңыз.

Тығыздығы,	25-30	40-45	55-60	70-75	85-90	100-105
дақыл /га
Собық өнімділігі	55,4	60,3	63,4	59,5	56,9	50,4

Ұсынылатын әдебиет

1.Ы. Әміреұлы. Статистиканың жалпы теориясы.- Алматы, Экономика, 1999.

2.Әпенов С. Құқықтық статистика. Алматы, Жеті жарғы,

2004.

3.Нәрібаев К.Н., Жатканбаев Е.Б., Мұхтарова К.С. Экономикадағы ғылыми зерттеулердің әдістері: Оқу құралы.

– Алматы: Қазақ университеті, 1999.

4.Теория статистики: учебник / Р.А Шмойлова, В.Г.Минашкина, Н.А.Садовникова, Е.Б.Шувалов; под ред. Р.А Шмойловой. – 5-изд. - М: Финансы и статистика, 2009.

92

Түйін

Дәстүрлі және жаңадан қалыптасқан статистикалық әдістер зерттеу мақсаты мен тапсырыстарына, әлеуметтікэкономикалық құбылыстардың ерекшеліктеріне, мамандануына, нысандарына қарай қолдануы тиіс.

Экономика мамандығынан білім алатындарға статистикалық әдістерді меңгеру үлкен маңызға ие. Олар статистикалық теория қырларын нақты іс-тәжірибеде экономикалық қызметін атқарғанда барынша нәтижелі пайдаланады. Соның негізінде оқып танылатын құбылыстың табиғаты, дамудың себеп-салдары, байланыстары мен заңдылықтары неғұрлым дұрыс сипатталады және елеулі шешімдер ұсынылады.

Экономикалық бірлік мамандары нарықтық бәсекеде өз орнында өндірісті қалыпты жұргізу, дамыту үшін әрқашанда статистикалық көрсеткіштердің өзгеруін қадағалауы керек. Өндірілетін өнім немесе көрсетілетін қызметке сұраныс тұрақты ма, бағалардың өзгеруі оларға қалай әсер етеді, бәсекелестер саны мен олар шығаратын бұйымдар артып келе ме және сапалы ма; болжау негізінде алдағы уақытта қандай өнімдер тұтынушылардың назарына ие болады деген ақпарат ел кәсіпкері не басқа азаматы болсын, оның ойын мазалауы тиіс.

93

Статистикалық мәліметтер, статистикалық өнім экономика бірлігі, саласы, аумағы, елді оңтайлы басқаруында зор үлесін қосады. Осыған байланысты статистикалық әдіснаманы меңгеру оны дұрыс пайдалану кәсіпкерлік іс, мемлекет дамуына оң әсер береді.

Статистикалық теория курсының сұрақтары

1.Статистика пәні және анықтамасы

2.Статистикалық заңдылық

3.Жиынтық. Жиынтық бірлігі

4.Вариация анықтамасы және белгілері

5.Статистиканың өзге қоғамдық ғылымдардан айырмашылықтары

6.Статистикалық зерттеу әдістері

7. Статистиканың жалпы	теориясының әдістері мен
қағидалары

8.Статистиканы ұйымдастыру

9.Статистикалық бақылау

10.Бақылау зерзаты

11.Бақылау бағдарламасы

12.Статистикалық формуляр

13.Статистикалық есептілік

14.Санақ статистикалық бақылаудың түрі ретінде

15.Регистрлік бақылау

16.Тікелей бақылау

17.Бақылаудың құжаттық тәсілі

18.Ағымдағы бақылау

19.Бірмезгілдік тексеру

94

20.Біркелкі бақылау

21.Біркелкі емес бақылау

22.Статистикалық бақылаудың нақтылығы

23.Бақылау қателері

24.Статистикалық жинақтау

25.Стастистикалық топтастыру

26.Типологиялық топтастыру

27.Құрылымдық топтастыру

28.Аналитикалық топтастыру

29.Статистикадағы жіктеулер (сыныптамалар)

30.Топтамаларды құрғанда аралық түрлері

31.Статистикалық қатарларды құру

32.Белгінің сапасы бойынша қатарды құру

33.Өзгерме қатарын құру

34.Статистикалық көрсеткіштер

35.Абсолюттік шамалардың мәні және түрлері

36.Салыстырмалы шамалардың түсінігі мен түрі

37.Орташа шамалардың мәні

38.Орташа арифметикалық шаманың қасиеттері

39.Орташа шамалардың кластары, түрлері және нысандары

40.Өзгерме көрсеткіштері

41.Өзгерме көрсеткіштерінің өзгермелілігі

42.Дисперсия анықтамасы және оның маңызды қасиеті

43.Орташа шаршылық ауытқу

44.Дисперсия түрлері және оларды қосуережесі

45.Іріктеме бақылау туралы түсінік және оның маңызды сипаттары

46.Іріктеме бақылау түрлері

47.Іріктеме бақылаужиынтығының таңдау әдістері

48.Іріктеме бақылаудағы іріктеме көлемі

49.Іріктеме бақылаудың нәтижелерін бас жиынтықты сипаттау үшін қолдану

50.Динамикалық қатар туралы түсінік және оның маңызды сипаттары.

51.Динамикалық қатардың орташа көрсеткіштері.

52.Динамикалық қатардағы ірілендіру және орташа жылжымалы әдістері

53.Динамикалық қатардағы маусымдықты зерттеулер

95

54.Динамикалық қатарды сараптама тегістеу

55.Динамикалық қатар деңгейін болжау және интерполяцияны жүргізу

56.Экономикалық индекстер және олардың маңызды қасиеттері

57.Агрегаттық индекстер

58.Орташа индекстер

59.Тұрақты және айнымалы индекстері, құрылымдық өзгерістер индексі.

60.Әлеуметтік-экономикалық құбылыстар байланысын зерттеудегі корреляциялық-регрессиялық талдау әдістері

Қолданылған әдебиет

4.Ы. Әміреұлы. Статистиканың жалпы теориясы.- Алматы,

1999.

5.Әпенов С. Құқықтық статистика. Алматы, Жеті жарғы,

2004.

6.Нәрібаев К.Н., Жатканбаев Е.Б., Мұхтарова К.С. Экономикадағы ғылыми зерттеулердің әдістері: Оқу құралы. – Алматы: Қазақ университеті, 1999.

7.Теория статистики: учебник / Р.А Шмойлова, В.Г.Минашкина, Н.А.Садовникова, Е.Б.Шувалов; под ред. Р.А Шмойловой. – 5-изд. - М: Финансы и статистика, 2009.

8.Практикум по теории статистики. / Под ред. Р.А Шмойловой. - М: Финансы и статистика, 2000.

9.Бендина Н.В. Общая теория статистики: Конспект лекций. - М.: Изд-во ПРИОР, 2000.

10.Гинзбург А.И. Статистика. – Спб.: Питер, 2003.

96

11.Ефимова М.Р. и др. Общая теория статистики. Учебник.

– М.: Финансы и статистика, 2004

12.Сисен А.К. Статистика. Учебно-методическое пособие. РИО АГУ им. Жубанова, 2006.

13.В.Е.Адамов. Статистический словарь - М.: Финансы и статистика, 2003.

14.Б.Г.Плошко. История статистики. – М.: Финансы и статистика, 1990.

15.Статистика. / Под ред. В.Г.Ионина. - М: ИНФРА-М,

2004

16.Статистикалық жылнама. Казахстан цифрларда, 2009.

17.Статистика Агенттігінің сайты.

МАЗМҰНЫ
Кіріспе..........................................................................................	... 3
Тақырып 1.
Статистиканың пәні, әдісі, даму тарихы және	Қазақстан
Республикасында ұйымдастырылуы...........................................	.4
Тақырып 2.
Статистикалық бақылау.................................................................	17
Тақырып 3.
Статистикалық жинақтау және топтау..................................	.......26
Тақырып 4.
Статистикалық көрсеткіштер........................................................	34
Тақырып 5.
Орташа шамалар.............................................................................	43
Тақырып 6.
Өзгерме көрсеткіштері…………..................…………………… 52
Тақырып 7.
Іріктеме бақылау………………………….…..…………………. 58
Тақырып 8.
Динамика қатарлары……………...............………………….…..68
Тақырып 9. Индекстер……………………………………………76

97

Тақырып 10.
Қоғамдық құбылыстардың өзара байланыстарын статистикалық
оқып тану ………………………………………..…………….….88
Түйін ...............................................................................................	93
Статистикалықтеория курсыныңсұрақтары...............................	94
Қолданылған әдебиет......................................................................	96
Мазмұны ………………………………………………………….97
Қосымшалар ………………………………………………..…….98

Қосымшалар

Қосымша 1.

2009 жылдың І тоқсаны, Ақтөбе облыстық бюджеттің орындалуы:

Аталуы	Жоспар	Кассалық
		орындалуы
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызметтер	95 043,0	94 617,7
Қорғаныс	23 380,0	23 377,3
Қоғамдық тәртіп, қауіпсуздік, құқықтық, сот,	713 820,0	712 872,9
қылмыстық-атқару қызметі
Білім беру	2 071 096,0	2,069 713,2
Денсаулық сақтау	2 951 795,0	2 916 341,0
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік	135 652,0	135 614,2
қамсыздандыру
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық	492 303,0	492 277, 2
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық	1 148 267,0	1 148 112,2
кеңістік
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы,	844 669,0	744 540,2
ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған
ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер
қатынастары
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және	19 209,0	19 206,9
құрылыс қызметі
Көлік және коммуникация	675 678,0	673 785,4

98

Басқалар	10 623,0	10 596,3
Трансферттер	2 441 199,3	2 441 199,3
Жиынтығы	11 622 734,3	11 482 253,8

Қосымша 2.

2000-2005 жж. N фирмасының бұйымдарына бағалар динамикасының маңызды көрсеткіштері

Жылдар	Бағасы,	Абсолюттік		Өсу коэфициенті		Өсім қарқыны,			А %,
	теңге	өсім, теңге					%		теңге
		тізбекті	базистік	тізбекті	базистік	тізбекті		базистік
2000	5,3	-	-	-	-	-		-	-
2001	5,4	0,1	0,1	1,019	1,019	101,9		101,9	0,053
2002	5,5			1,019	1,038
2003	5,8			1,055
2004	6,1			1,052
2005	6,3	0,2	1,0	1,033	1,187
Барлығы		1,0	-	1,187	-			-

99

100