AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003
.pdfAşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
sızılar içinde gibi çok üzülerek Hamidili'ni geçerek kendi viranesine ulaştı.
Bu hadise hicretin sekiz yüz on dokuzunda (M. 1416) ol muştu.
Sonra Karamanoğlu'nun kadıaskeri Karamürsel, "Beyim, beri gel. Ben duacını gönder, gidip Osmanoğlu'yla seni banş tırayım." dedi. Bununüzerineo, "Hey,bunasılsöz. Benbarış mam, o benim üzerime gelirse ben onunla savaşacak birisi yim." dedi. Bu sözü kabul etmedi ve kendibildiği gibi yaptı.
Şiir
Düşman gelip gitse, hali perişan olsa, Sen buna sevinip üzülme.
Onun bahtının karalığı kafidir. Sonunda Allah Senin bahtını yüceltip uğurlu kıldı.
Zaten Karaman'ın yüzü gibi gönlü de karadır,
O deli ve ağlayıp inler vaziyette karanlıklar içinde kalmıştır.
BÖLÜM 71
Emir Süleyman öldükten sonra oğlunu kim İstanbul'a iletmişti. Onun oğlunun hallerini bildirir.
Sultan Mehmed, Musa'yla mücadele ederken İstanbul tek furu, Emir Süleyman'ı kabullenmedi. Sultan Mehmed'le anlaştığı için oğlanıkabuletmedim demek istedi. Oğlan Ef lak'tan çıkıp gitmekisterken Karın Ovası aklncıları yanına varıp, "Beri gel, biz seninle beraber oluruz." dediler. Oğla nı Yanbolu'ya ilettiler ve Sultan Mehmed'e haber ettiler. Bu haberi alır almaz hücum edip yürüdü. Oğlanın yanındaki akıncılar, Sultan Mehmed'in geldiğini işitince kaçıp dağıl dılar. Oğlanın Derzibaşı Zaganos adında bir lalası var idi. Zaganos oğlanı tutup Sultan Mehmed'e getirdi. Sultan Mehmed de oğlanın gönül gözünü açıp dünya gözünü ört tü ve Bursa'ya gönderdi. Kendi de sonra Bursa'ya geldi.
152
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Emir Süleyman'ın bir de kızıvar idi. OnuBursa'dabir san cakbeyine verdi. Oğlana da Geyve yöresinde Akhisar civa rında bulunan ve kafir köyü olan Çardak köyünü tırnar verdi. Sultan Mehmed Bursa'ya her gelişinde Emir Süley man'ın oğlunu getirtip ihsanlarda bulunur, "Kardeşimin oğludur" der, gönlünü almaya çalışırdı. Kız kardeşine de bağışlarda bulunurdu.
Şiir
İster rahatın isterse sıkıntın olsun, Eline gelen ne ise o kısmet ve nasibindir.
"Oğlum olacak ve yerimi tutacak" deme,
Eğer nasip olmazsa niyetinden başka bir şey değildir.
Zamanı gelmişkenfırsatı geçirme, bu ömür bir nimettir, Sakın onu boşuna harcama.
BÖLÜM 72
Sultan Bayezid'in oğlu Sultan Mehmed Musa'yı ortadan kaldırdıktan sonra nelerle meşgul oldu onu bildirir.
Karamanoğlu'nun bu şekilde manasız harekette bulundu ğunu işiten Sultan Mehmed, doğru Bursa'ya geldi. Önce İs fendiyar'a elçi gönderdi ve "Ya sen gel veya oğlanlarından birini orduma gönder. İşte üzerine geliyorum buna da ha zır ol." dedi. İsfendiyar bu haberi işitince oğlu Kasım Bey'i gelen elçiyle birlikte gönderdi. Padişah Germiyanoğlu'na da elçi yollayıp, "Karamanoğlu'nun benim ülkeme saldır dığını gördün. Ona karşı sefere çıkıyorum. Bana olan dost luğunu göstermelisin. İnşallah ben onun üzerine Seyitga zi'den çıkacağım. Sen de gelecek orduma ülkenden azık göndermelisin, yoksa senin üzerine de geliyorum, hazır ol." dedi. Germiyanoğlu, "Azıksa, bunu söylemeye bile ge rek yok, ben kendim de hizmet için candan ve gönülden varıyorum." dedi. Gerçekten de dediği gibi yaptı. Hadsiz hesapsız azık gönderdi; padişah o memlekete gidip gelin-
153
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
ceye kadar Gerrniyanoğlu'nun desteği eksik olmadı. De vamlı yardırnda bulundu.
Şiir
Padişahlarla, iyi geçinrnek ve onlara
Sevgi gösterrnek ve dost olmak ne iyi şeydir.
Sonra her yönüyle sözünü tutarsan, rahat eder,
Malını mülkünü güven altına alır, kötü söz duyrnazsın.
BÖLÜM 73
Sultan Mehmed'in büyük bir ordu toplayıp Karaman ülkesine sefere çıktığını
ve gidip orada neler yaptığını anlatır.
Bursa'dan yürüdü ve doğru Akşehir'e vardı. Vardığı gibi Akşehir'i verdiler. Sonra Konya'ya yöneldi. Beri yandan Karamanoğlu'yla karşılaştı. Konya Ovası'nda savaştılar. Kararnanoğlu Mehrned Bey'le oğlu Mustafa'yı tuttular. Sonra barıştılar. Kararnanoğlu Akşehir, Seydişehir'le Ok lug'u, Kırşehrini, Beyşehrini, Sivrihisarı, Cemaze hisarını, Niğde'yi, kısaca bu saydığımız yerleri verdi. Barış yaptılar. Sultan Mehrned Karamanoğlu'na hilat ve sancak verip, tav la tavla atlar, katırlar ve develer gönderdi. Fakat Kararna noğlu sözünde durmadı. At oğlanlarının otlattığı atları elle rinden aldı ve "Osrnanoğlu'yla olan düşrnanlığırn kıyarne te kadar sürecektir." dedi. Pek fazla kötülüklerde bulundu.
Şiir
Karaman'da doğru bir dost bulmak zordur; velileri çok, Ancakonlar da sahtekar ve yoldan çıkancıladabirliktedir.
Yeminler eder, söz verir, tekrar tekrar and içerler, Çok yalan söylerler ve inkar ederler.
Beyi olsun, kadısı olsun, şeyhi, hocası olsun Bütün işleri rnenfaat ve hiledir.
154
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
Eğer kazana koyup da bizimle kaynatsan, İliği yağma "sakın karışma" diye seslenir.
"Müminsen gel dost olalım" dersin; Cevabı, "Ben mümine gaddarım" olur.
Özellikle Osmanoğulları'ndan olursan, Bu zorbalık ve zulüm daha da artar.
Karaman'ın işi kibirlenme ve boş şeylerdir. Bu yüzden onu Tanrı, hep kahretmiştir.
BÖLÜM 74
Bayezid Han oğlu Sultan Mehmed'in
Bursa'ya gelip ondan sonra Eflak'a gittiğinibildirir.
Etrafınaskerinitopladı ve Karamanoğlu dahi ordu gönder di. İsfendiyar da oğlu Kasım'ı gönderdi. Sultan Mehmed yürüyüp Tuna kenarına gelip durdu. Yirgögi kapılarını ka pattı. Bunun üzerine akıncılar çıkardı: Pek fazla ganimetier le döndüler. Ondan sonra Eflak Bey'i haracını elçiyle gön derdi ve eksiksiz itaat etti. Hatta oğlanlarını kapıya hizme te gönderdi. Sonra dönüp Sultan Mehmed saadetle Bur sa'ya geldi. İsfendiyaroğlu Kasım Bey, padişaha, "Ben sul tanımın kapısında hizmet ederim, gitmem." dedi. Padişah İsfendiyar'a elçi göndererek, "Kardeşim Kasım 'Bana viia yetinden tırnar ver.' dedi. Ben de 'Vereyim.' dedim. Fakat 'Sen de Tosya ve Çankırı'yı ve Kalacık'ı ver."' dedi. İsfendi yar Bey, vaiz Mehmed adlı bir yüce kişiyi padişahın veziri Bayezid Paşa'ya gönderdi ve "Kerem edip bağışta bulunu nuz. Benim dirliğim Kastamonu'yla Bakır Küresi'nden iba rettir. Şimdi Çankırı'yı ve Tosya'yı bütün köyleriyle birlikte verdim. Lütfedip kabul buyursunlar. Yalnız ben, bunları Kasım'a değil padişaha veriyorum." dedi. "Onun için o bedbahttır." dedi. Bunu padişaha söylediler. Padişah kabul edip tekrar Kasım'a verdi. Kasım ölünceye kadar babasına varmadı, ömrünün sonuna dek Osman sülalesinin yüce eşi ğinden ayrılmadı.
155
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
Şiir
Bu acımasız feleğin fitnesine bak,
Baba oğlunu bile kendine dost edinmez.
istek ve arzu rüzgarı cefa tepesinden eser ve bir kimse Böylece çeşitli sebeplerleülkesini harap eder.
Bu bir iki nefes alıp verenlerin hallerini bir sor ve Bunların nasıl doyduklarını bir öğren.
Bu ömür atma binip hiç durmadan koşturanlar, Sonlarının ne olacağını hiç bilmezler.
Vücutlarıyorulup nefisleri yorulmayan bu insanın, Sonunda ecel boğazını sıkar.
Mal mülk nerede kaldı, makam mevki nerede? Artık tavlası bozulmuş, katarı da çoktan gitmiştir.
BÖLÜM 75
Sultan Mehmed'in Samsun'u nasıl aldığını bildirir.
Sultan Mehmed'in oğlu Murad Han Amasya'da oturur iken kafir Samsun'u ateşe verdi. Kafirleri şehri bırakıp ge milere binerek kaçtılar. Sultan Murad'a, "Kafir Samsun'u yandı." diye haber verdiler. Rum beylerbeyisi Baçaroğlu Hamza Bey'i gönderdiler. Vardı Kafir Samsun'u zapt etti. Sultan Mehmed'e "Müslüman Samsun'u almanın kolay ol ması için Kafir Samsun'unu zaptedin" diye haber gönder diler. Sultan Mehmed bu haberi alınca hücum etti. Fakat Baçaroğlu Hamza Bey hisarı terk etmedi. Müslüman Sam sun'uyla her gün savaşa girişti. Beri yandan Sultan Meh med gelip Marzuvan'a (Merzifon) çıktı. Oradan yürüyüp Samsun'a indi. Kalede İsfendiyar'ın oğlu Hızır Bey var idi. Sultan Mehmed gelince kaleyi teslim etti. Baçaroğlu Ham za Bey; İsfendiyaroğlu Hızır Bey'e, "Savaşmadan padişaha şehrinizi niçin verdiniz?" diye sorunca Hızır Bey, "Bizim şehrimizin canlılığı, revnakıbukafirşehriyle idi. Kafir şeh ri harap olup sizin elinize geçti. Artık bizim için rahatlık
156
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
yoktur." dedi. Sonra, "Sizin bizimle olan dostluğunuz da ördekle kaz komşuluğu gibidir." dedi.
SultanMehmed HızırBey'ehil'atlarvenimetlerverdi. Son ra da, "Eğer yanımda durursan sana güzel bmar vereyim." dedi. BununüzerineHızırBey, "KardeşimKasımyanınızda dır. Benonunlabiryerde durmam." dedi. Orada padişah ya nında durmayı istemedi, çekip babasının yanına gitti.
Şiir
Alem değişiklikler göstermek için yaratıldı; İnsan da bu değişiklikler neticesinde ebedi oldu.
Arifler dünyada yurt tutmamışlardır. Nizarn intizam da "Benim" demekle kurulmuştur.
Düzen ve tertip gaflet için gerçek sebeptir. Bu da Senin aklının madenine yazılmıştır.
Sen bu gaflet tedbirinden hala geçmiş değilsin, Aşıki, sen haline göre yürü ve sus.
BÖLÜM 76
Sultan Mehmed'in Samsun'u aldıktan sonra İskilib'e uğradığını ve orada ne yaptığını bildirir.
İskilib'e gelince pek çok Tatar evi gördü. "Hay bu evler na sıl evlerdir ve kimindir?" diye sorunca, "Minnet Bey'indir." cevabını aldı. Sözlerinedevamla, "0, Tatar Samakaoğlu dü ğün yaptı, onun düğününe gitti." dediler. Padişah veziri Bayezid Paşa'ya, "Timur bu yerden giderken Tatar'ı alıp gitti demişlerdi. Halbuki şimdi bu vilayette bunların beyi düğün yapmakta ve bunlar birbirlerine varıp gelmekteler. Benim seferime katılmazlar. Bunları sürüp Rumeli'ne geçir mek lazım." dedi. Minnet Bey'i çağırdı. Sonra bunların ta mamını sürüp Filibe yöresine getirdi. Konuş hisarının ya nında yurt gösterdiler. Minnetoğlu Mehmed Bey Konuş'ta bir imaret ve bir kervansaray yaptı. Vatan tutup orada kal dılar ve orayı benimseyip oturdular.
157
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
Şiir
Tatar'ın içecek ayram bile yoktu. Dereye ve dağa konup göçerdi.
Yanında büzme torbası ve çakmağı vardı ama, Çakmağın çakıp ateş yakmak için kav bulamazdı.
Sürülüp gelince akın beyi oldu,
Şimdi kapıp kaçmak için kafir kızını gözetler.
Minnetoğlu gazi olmuş diyorlar, Gaza yolunda bulsa canını verirdi.
BÖLÜM 77
Simavna Kadısıoğlu'nun kethüdası kadıasker iken Börklüce Mustafa'nın Karaburun'a gelip
ne yaptığını bildirir.
Simavna Kadısıoğlu İznik'e gelince Mustafa da Aydın iline vardı. Oradan Karaburun'a geçti. O ilde pek çok mürailik lerde bulundu. Aydın ili vilayetinin çoğunu kendinden ta rafa çevirdi. Ayrıca bir çeşit düzen koyup ayinyaptı. Sözün kısası kendisine peygamber ve veli dedirtti. Yalan ve aldat mada sınırı çok aştı. Beri yanda Simavna Kadısıoğlu, Börk lüce'nin bu şekilde ilerlemekte olduğunu işitince İznik'ten kaçıpİsfendiyar'a gitti. Denizkenarınainip gemiyebindive Eflak'a geçti. O da Börklüce ile aynı görüşte anlaşmıştı.
Sultan Mehmed de Bayezid Paşa'yla oğlu Murad Han'ı birlikte gönderdi. Gidip Börklüce ile karşılaştılar. Savaş ol du ve her iki taraftan pek çok adam öldü. Sonunda savaş sı rasında Börklüce'yi parçaladılar. O vilayetin tamamını ele geçirdiler ve zararlıinsanlarıortadankaldırdılar. Vilayetini bey kullarına tırnar verdiler. Sonra Bayezid Paşa tekrar Ma nisa'ya geldi ve Torlak Kemal'i yakalayıp bir müridiyle as tı. SultanMehmed iseSerez'e vardı, oradan da Selanik'e ge çecekti. Bu yanda ağaç denizine giren Simavna Kadısıoğlu, bazı zavallı sofuları iliere gönderip, "Bana gelin artık padi şahlık bana verildi, taht benim emrimdedir. Şimdiden son-
158
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
ra sancak isteyen gelsin, ordukomutanlığıisteyen gelsin, tı maristeyenler gelsin, sözün kısası bir dileği olanlar gelsin." dedi. Sonra da, "Artık benim ortaya çıkınarn gerek. Bu ilde halife benim, Mustafa, Aydın ilinde isyan etti. O da benim hizmetçim idi." dedi. Bu şimdiki sofular, ffBiz Allah için dervişiz." derler. Bunlar derviş falan değildir. Bir gün şey himiz ortaya çıkar, biz de bey oluruz diye söylerler. Bunla rın akılları şaşmış fesada uğramıştır.
Şiir
Dünyada Allah'ı isteyen pek az insan var Sofuların hepsi yağlı yemekler umut eder.
Namaz kılıp ffEy çok şefkatli Tanrı" diye yalvarırlar. Sonra da bey kapısına gidip tırnar umarlar.
Başına dal fes veya künbed sarık giymiştir, bunlara Hikmetlerden bahsetsen, ffeşek nerede?" derler.
Ey Allahım, bu durumdan sana sığındım. Bu gaflet uykusundan canımı uyandır
Ona, uSofu sen Allah'ı hazır bil" desen, Cevap olarak uTanrı şeyhe uyar." der.
ffSofu anla bak kafir oldun" dersen,
Sağlam imanı olduğunu söyler o küfre uyan er.
BÖLÜM 78
Simavna Kadısıoğlu'nun durumu ne oldu, onu anlatır.
Ağaç denizinde durupbir hayli ün sahibi oldu. Hizmetçi ve yardımcıları çoğaldı. Gösteriş ve tantanası arttı ve emir sa hibi oldu. Sancaklar ve komutanlıklar adadı ve yanına sayı sız gönüllü toplandı. Ayrıca Musa'nın yanında kadıasker ikenSimavna Kadısıoğlu'nun tırnar alıverdiği tırnar erlerin den çok adam yanına toplandılar. Amma bu kimseler ba kınca bunun işinde hiç hayır görmediler. Derhal Simavna Kadısıoğlu'nu tutup Serez'e Sultan Mehmed'e getirdiler.
159
Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi
Padişahın yanında Acem'den yeni gelmiş Mevlana Haydar adında bir bilgin var idi. Ona, "Bunun hali nasıldır ve bu nunhakkındane dersin?" diye sordularve "Bubilgilibir ki şidir." dediler. Mevlana Haydar, "Bunun kanı helaldir ve malı haramdır." dedi. Götürüp Pazar yerinde bir dükkan önünde, halkın arasında boğazından astılar. Öldükten son ra birkaç cünüp müridi indirip bir yere gömdüler.
Şiir
Bilgili olduğunu söyleyen beylik istiyordu, bak astılar. O çürük ok atmıştı, yayı da gevşedi.
Nefsin arzuları onu baştan çıkarmıştı, Emelleri çok uzundu hepsi kırılıp yok oldu.
Padişahla savaşmak arzusunda idi;
Fakat daha savaşa başlamadan kırılıp basıldı.
İznik'te iki oğlunu bırakıp gitti, fakatyanında Pek çok sofununbaşı kesildi.
SORU.- İmanla mı gitti veya ne...
CEVAP.- Allahbilir. Hayatta ikenve ölümünde hangi iti kat ve inanç üzerinde idi, neye inanırdı; canını bile o itikat üzerine mi verdi bilmiyoruz.
Şiir
Sofunun bozuğu dilinden Allah'ı düşürmez, Ancak gönlünden altın, akçe ve gümüş sayar.
Pilav çok olsa gayet iyisi olsunder, o çalıp oynayanlar gibi Hep ziyafetlerden ziyafetlere koşar.
Şimdiki zamanda yalancı ve sahte sofular çoğaldı, Bunlar delilere uyup destan okurlar.
Kimisi "şeyhimiz padişah olacak" diye inanıp Ona uyar ve peşinden ayrılmaz.
160
Günümüz dilinde: Osmanoğulları'nın Tarihi
BÖLÜM 79
Sultan Mehmed'in Bursa'da imaret yaptığını, vakfetmek için ona birkaç kafir köyü istediğini, bulduğu köyleri nasıl bulduğunu bildirip anlatır.
Halk Sultan Mehmed'e, "Bu deniz kenarında Müslüman memleketi arasında, İstanbul'a bağlı pek çok kafir köyleri vardır" dedi. Sultan Mehmed bu haberi işitince üzerlerine asker gönderdi. KöylerdenbiriGeniboza'dan (Gebze) ötede bulunan Herek'dir (Hereke). Kafideri üzerlerine İslam as kerinin geldiğini görünce, hisarı bırakıp İstanbul'a kaçtı. Bi ri de Geniboza'dır. O savaşı seçti ve bir hayli muharebe et ti. Sonunda yağmalanarak alındı. Evlerini Müslümanlara verdiler. Biri de Tarıcılar (Darıca) köyüdür. O anlaşmayla itaattebulunarak alındı. Onu da imarete vakfetti. Birköy de Pendik'tir. Buranın kafiri kaçıp İstanbul'a gitti. Biri de Kar tal'dır. Onun kafiri de İstanbul'a kaçtı. Sözün kısası işte bu deniz kenarında bulunan bazen kafir, bazen de Müslüman tarafına dönen ve bu durumlarını Sultan Mehmed'e gelin ceye kadar bu şekilde sürdüren bu köyler Yıldırım Baye zid'in oğlu Sultan Mehmed'in saltanatı altına girdi. Bunun saltanatının sona ermesi hicretin sekiz yüz yirmi dördünde oldu (M. 1421). En iyi bilen Allah'tır.
Şiir
Cihan hiç kimseye vefa göstermemiştir; Gelip de gitmeyen bir kişi gösterebilir misin?
Hisariarda kat kat köşkler yapanlar, bırakıp gidiyor; Sanki bunları yapmamışlardır.
Sultan benim, hakan benim diyenierin bu yalan davaları gerçek olsaydı hiç biri gitmezdi.
Aşıki gelen gider, konan göçer; ancak duası Allah katında kıymetli olan devamlı vardır.
161