AIKPAAZADE. OSMANOULLARI’NIN TARH. 2003

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BAB [110]	ANI BEYANİDER KİM EvRENEZOG L I 'İsA.BEG
	ARNAVUD'DA N'OLD!.
BAB [111]	ANI BEYANİDER KİM SU LTANÜ' L-MÜCAHİDIN SULTAN
	MURAD HAN- I GA.zİKİM BİLİGRAD'A VARUP NE'YLEDİ.
BAB [112]	ANI BEYANİDER KİM SULTAN MuRA.D HAN- I GA.zİ
	SEMENDİRE'YE NE VECH-İLE RAGBET İDER.
BAB [113]	ANı BEYANİDER KİM MoRA VİLAYETİNÜN KAPusı
	GERME HİsA.ru'N SuLTA.Nü'L-MÜCAHİDİN SULTAN
	MURAD HAN- I GA.zİ ANI NE SURET-İLE FETH İDER.
BAB [114]	ANI BEYANİDER KİM KULA ŞAHİNKİM MEZID BEG'DEN
	SONRA MÜNHEZİM OLD!. İFLAK'DA OL NE SURET-İLE OLD!.
	ANI BİLDÜRÜR.
BAB [115]	KARAMANOGL I KİM BUNUN GİBİHADESLER İTDİ,
	SuLTAN MuRA.D HAN-ı GA.zİ DAH I ANA NE'YLEDİ.
	ANI BEYAN İDER.
BAB [116]	VILKOGL I'NUN LAZ VİLAYETİE LİNDEN GİTDÜKDEN SONRA
	YANKO'NUN ÖNİNE DÜŞÜP İZ LADİ DERVENDİ'NE NE SURET-İLE
	ÜNGÜRÜZ LEŞKERİNİ GETÜRDÜGİN BEYAN İDER.
BAB [117]	ANı BEYANİDER KİM SuLTAN MuRA.D HAN OGL INI TAHTA
	GEÇÜRÜP KENDÜ MA'NİSA'YA VARUP OTURDUG INDAN SONRA
	NELER ZAHİR OLD!, ANI BİLDÜRÜR.
BAB [118]	ARNAVUD'DAG I AKÇAHİSAR'rSuLTANMuRAD HAN- I GA.zl
	NE SURET-İLENA LD!, ANI BEYAN İDER.
	ÜNGÜRÜz KA FİRİ KösovA'YA GE LÜP SuLTAN MuRA.D HAN- I
	GA.zİ-Y-İLENİÇE OGRAŞD I VE HEM OL ÜNGÜRÜZ İLE BİLE
	GELENLER NİÇE BANLARIDI, AN LAR! BEYAN İDER.
BAB [120]	ANI BEYANİDER KİM SULTAN MURAD HAN- I GA.zİOG L I
	SuLTAN MuHAMMED HAN'ı NE SURET-İLENEVERDİ
	VE KİMÜN K IZ IN ALIVİRDİ.

	DEVR-İ SU LTAN MUHAMMED
BAB [121] BEYAN İDER KİM SuLTAN MuHAMMED KİM OL SuLTAN
	MURAD HAN- I GA.zİOG L IDUR; EDRENE'DE TAHTA
	NE SURET-İLE GEÇDİ VE NİCE GELDİ VE ÖNDİN KANDA OLURD I,
	ANLAR! BİLDÜRÜR.
BAB [122]	ANı BEYANİDER KİSuLTANMuHAMMED HAN-ı GA.zİKİM
	KARAMAN'DANDÖNÜP GE LDÜGİNDEN SONRA NE'YLEDİ,
	NE SURET-İLENBİNA İTDİ, ANI BİLDÜRÜR.
BAB [123]	ANI BEYANİDER KİM BU İSTANBOL Kİ AL IND I ŞEHRHARAB
	OLUND I; GİRÜ NE SURET-İLEN MA 'MUR OLUND I, ANI BİLDÜRÜR.
BAB [124]	ANI BEYANİDER KİM İNEZ NE SVRET-İLEN FETROL IND I
	VE SEBEB NE OLD!.
BAB [125]	ANI BEYANİDER KİM NİKÖPRİNE SURET-İLEN FETH
	OLUND I VE HEM KİMÜN E LİNDE-Y-İDİ.
BAB [126]	BEYANİDER KİM SULTANMUHAMMED HAN-I GAzİ
	BİLİGRAD 'A DÜŞDİ VE ANDA N 'EY LEDİVE AHİR N'OLD I,
	ANI BİLDÜRÜR.
BAB [127]	ANI BEYANİDER KİM SULTAN MUHAMMED HAN -I GAzİKİM
	OGU L LAR INI NE SURET-İLEN SÜNNET İTDİ; BİRİBAYEZID

HAN'DUR VE BİRİ MUSTAFA ÇE LEBi'DÜR,

VE HEM OL DÜGÜNKANDA OLUND!.

469

471

472

473

474

477

486

488

490

492

493

495

20

Içindekiler

BAB [1281 BEYAN iDER KİM SULTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi MoRA viLAYETiNE NE suRET-iLE VARDI vE HEM ANDA N'EYLEDİ VE NİCE FETH OLUND!.

BAB [1291 ANıBEYANiDER KİM MESEVRİvE LoNDURA vE Yıwuz; BULAR NE SURET-İLE FETH OLUNDI KİM BUNLAR

MoRA VİLAYETİNÜN KİLIDLERİDÜR.

BAB [1301 ANI BEYANİDER KİM SEMENDİRE [SEMENDİRE, SEMENDRİA, SANDREW1 NE SURET-İLE FETH OLUNDI.

BAB [1311 ANI BEYAN iDER KİM AMASRI NE SURET-İLEN FETH OLUNDI.

BAB [1321 ANı BEYAN iDER KİM SuLTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi SINAB'!VE KAsTAMONU'YI VE CEMI'i YİLAYETİNİ PADİŞAHI-Y-ILA VE KOYLI HisAR'I VE TARABUZON'I

BİR SEFERDE MECMU'INI NE SURET-İLE FETH İTDİ BUNLARI, ANI BİLDÜRÜR.

BAB [1331 ANI BEYAN iDER KİM İSMA'IL BEG D üREKANi'DE ESBABINI CEM' İTDÜKDEN SONRA NE YİRE VARDI.

BAB [1341 MuHAMMED HAN-ı GAzi KoYLIHİSAR'ı NE SURET-iLE FETH İTDİ VE HEM N'OLMIŞ-lDL

BAB [1351 ANI BEYANiDER KİM SuLTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi

TARABUZON'A NE SURET-İLEN VARDI VE HEM NE VECH-İLE FETH İTDİ.

497

499

501

502

504

510

BAB [1361	ANı BEYAN iDER KiM SULTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi	512
	İFLAK'A NE SURET-İLE GEÇDİ VE HEM ANDA N'EYLEDİ.
BAB [1371	ANI BEYANİDER KİM SULTANÜ'L-MÜCAHİDIN SULTAN	513
	MUHAMMED HAN-I GAzi İFLAK'A NE SURET-İLEN GEÇDİ
	VE HEM OL VİLAYETİ KAZUKLU'NUNKARINDAŞINA VİRDİ.
BAB [1381	ANıBEYANiDER KİM SULTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi	514
	İFLAK GAZASINDAN KİM GELiCEK SONRA NİCE GAZAYA İKDAM İTDİ.
BAB [1391	ANı BEYAN iDER KİM viLAYET-i BosNA NE suRET-iLEN
	FETH OLUNDI VE HEM PADİŞAH DAHI OL VİLAYETDE NE Fi'L İTDİ.
BAB [1401	ANI BEYANİDER KİM KARAMANOGLI KİM ÖLDİ,
	ALTI OGLI KALDI; ANUN MEMLEKETiNE UZUN HASAN
	NE VECH-İLE GELDİVE OL MEMLEKETDE NE'YLEDİ
	E HEM SULTAN MUHAMMED HAN-I GAzi DAH I NE'YLEDİ
	VE KARAMANOGLİ'NUN OGLANLARI N'OLD!,ANI BİLDÜRÜR.
BAB [1411	ANI BEYAN iDER KİM SULTAN MuHAMMED HAN-ı GAzi KİM	521
	YİLAYET-İ ARNAVUD'A TEVECCÜH İTDİ, ANDA KİME VARDI
	VE ANDA NE'YLEDİ.
BAB [1421	ANI BEYAN iDER KİM KARAMANOGLI PiR AHMED	522
	NE'YLEDİKİM PADİŞAH ANUN ÜZERİNE TEVECCÜH EYLEDi
	VE ÜZERİNE VARUP ANDA NE'YLEDİ.
BAB [1431	ANI BEYAN iDER KİM PADİŞAH IGRIBOZ'A [AGRIBOZ, EGRİBOZ1	524
	VARUP ANI NE SURET-İLE FETH İTDİVE MAHMUD PAŞA'YI
	NE'YLEDİ.
BAB [1441	ANI BEYANİDER KİM YİLAYET-İ KARAMAN'A PADİŞAH	526
	TEKRAR LEŞKER GÖNDÜRDİKİM OL VİLAYETÜN CÜMLESiN
	ZABT İDELER VE HEM GEMİLER GÖNDÜRDİLER,ANIBEYANİDER.
BAB [1451	ANI BEYANİDER KİM İSHAK PAŞA'YI TEKRAR KARAMAN'A	527
	GÖNDÜRDİ, VARUP KARAMAN'DA OL DAHI NE'YLEDİ.
BAB [1461	ANI BEYANİDER KİM GEDÜK AHMED 'ALEYYE'i	528
	NE SURET-İLE FETH İTDi?

21

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

BAB [1471 ANI BEYANİDER KİM PAŞA SiLiFKE'Yi NE SURET-İLEN FETH İTDİ VE HEM ANDA İLİNİ NE'YLEDİ.

BAB [148]

BAB [149] ANı BEYAN iDER KİM SuLTANü'L-MÜCAHiDfN SuLTAN MUHAMMED HAN-I GAzi KİM, ŞARKA TEVECCÜH İTDİ.

BAB [ıso] ANı BEYAN iDER KiM SuLTAN MuHAMMED HAN-ı GP.zi'YE BU HADES KİM VAKi' OLD! LEŞKERÜN BA'ZISI MÜNHEZİM OLD!, PADİŞAH BUNDAN SONRA NEYE MEŞGAL OLD!.

BAB [ısı] ANı BEYAN iDER KİM SuLTAN MuHAMMED HAN-ı GP.zi KUL! GEDÜK AHMED'i KEFE'NÜN FETHİNE GÖNDÜRDİ;VARUP NE SURET-İLE FETH İTDİ KEFE'Yi, ANI BİLDÜRÜR VE HEM ANDA DAHI NE ViLAYETLER FETH İTDİ?

BAB [ı52] ANI BEYANiDER KİM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi KARA BaGDAN GAZASINA NE SURET-İLE İTDİ VE HEM KARA BaGDAN TEKÜRİ-Y-ILA NE'YLEDİ,ANI BEYAN iDER.

BAB [ı53] ANI BEYAN iDER KİM PADİŞAH KARA BoGDAN'I KİM SIDI, DÖNDİ, TUNA KENARINA GELDİ.

BAB [154] ANI BEYAN iDER KİM SuLTAN MUHAMMED HAN-I GP.zi İSKENDERİYYE-İ ARNAVUD'I NE SURET-İLEN VARDI

VE ANDA NE'YLEDİ VE ANDA VARMASINA SEBEB NE OLD!, ANI BİLDÜRÜR.

BAB [155] ANI BEYAN iDER KiM SuLTANü'L-MücAHiDIN SuLTAN MUHAMMED HAN-I GAZİ BU FENA SARAeYINDANOL DARÜ'L-BEKA SARAYINA VARMASI NE SURET-İLE OLUNDI,ANI BİLDÜRÜR KİM OL SEFER DE HİCRETÜN SEKİZ YÜZ SEKSEN ALTISINDA VAKİ' OLUNDI VE HEM OL SAFER AYlNUN YİGİRMİ YİDİNCİ GÜNİ CuM'A GÜN-iDi.

BAB [ı56]

BAB [ıs7l

BAB [ıssı

BAB [ıs9l

BAB [16o]

BAB [161]

BAB [ı62]

ANI BEYAN [iDER] KİM SuLTAN MuHAMMED HAN-I GP.zi KİM ALLAH RAHMETiNE KAVUŞDI, KAÇ OGLI KALDI,

ANI BİLDÜRÜR.

ANI BEYANİDER KİM SULTAN CEM HALASI SELÇÜK HATUN VE MEVLANA ŞüKRULLAH OGLI AHMED ÇELEBi'Yİ, SULTANBAYEZID HAN'A YALVARMAGA GÖNDÜRDİ; ANDANNE ZAHİR OLD!, ANI BEYAN İDELÜM.

ANI BEYANİDER KİM SULTAN CEM MEKKE'YE VARDUGINDAN SONRA NE'YLEDİ VE BUNDA SULTANBAYEZID HAN

DAHI NE'YLEDİ, ANI BİLDÜRÜR.

ANI BEYANİDER KİM SULTANBAYEZID HAN, CEM'İKİM ViLAYETDEN SÜRÜP ÇIKARDUKDAN SONRA, KİM NABEDID OLD!, SONRA SULTANBAYEZID NEYE MEŞGAL OLD!.

ANI BEYANİDER KİM SULTANÜ'L-MÜCAHİDIN SULTAN BAYEZID HAN-I GP.zi, KARA BaGDAN VİLAYETİNE VARUP ANDA NELER FETH İTDİ,ANI BİLDÜRÜR.

ANI BEYANiDER KİM BU ADANA, TARsus, Sis, Misis, KüLEK, VANAKŞAN [VALNAKŞAN?] KİMLERÜNDİ VE KİM FETH İTDİVE MISIRLU BUNLARA NE SEBEBDEN HÜKM İTDİ, ANI BİLDÜRÜR.

BAB [163] ANI BEYANİDER KİM BU ŞİMDİKİFETHE SEBEB NE OLD!, ANI BİLDÜRÜR.

BAB [ı64J ANI BEYANiDER KİM RuMiLi BEGLERBEGisi 'ALi BEG KARABOGDAN VİLAYETİNE GAzA İTMEGE SEBEB NE OLD!

VE HEM O VİLAYETE KİM VARDI VE NE SURET-İLE VARDI VE OL VİLAYETDE NE'YLEDİ.

530

531

532

534

537

541

542

543

545

547

548

549

550

ssı

553

555

22

içindekiler

BAB [1651 AsAR-ı HAsLET-i SuLTAN BAYEziD HAN-ı GAzi

BAB [1661 ANI BEYAN iDER KİM BU AL-İ 'ÜSMAN'UN 'ATEBE-İ 'ALİYEDE OLAN VEZIRLERİNÜN ADLARINI VE ASARLAR INI BEYAN İDER.

BAB [1671

BAB [1681

BAB [1691 HASLET-İ PADİŞAH-I AL-İ 'OSMAN

BAB [1701 ANI BEYANiDER KİM BU PADİŞAHLAR KİM MAL CEM' İTDİLER, AHİR ANLARN'OLDI?

559 56o

EK

BAB [1711	ANI BEYAN iDER KİM BU MACERALARDAN SONRA	572
	NE ZAHİR OLD!?
BAB [1721	ANI BEYAN iDER KiM MısıR suLTANI	575
	LEŞKER GÖNDÜRDİ TEKRAR ŞAHSÜVAR ÜZERİNE.
BAB [1731	ANI BEYAN iDER KİM MısıR'DAN iLçi GELDi,
	NE SURET-İLEN GELDi GİTDİ.
BAB [1741	ANI BEYAN iDER KİM KAYITBAY [ADLU1 BİR KİŞİ
	MısRA suLTAN OLDı.
BAB [1751	ANI BEYANİDER KİM ŞAHSÜVAR ÖLDÜKDEN SONRA
	NE VAKİ' OLD!?
BAB [1761	ANI BEYANİDER KİM BUNDAN SONRA NE VAKi' OLD!?
BAB [1771	DEvR-i SuLTAN BAYEZID HAN-ı GAzi
BAB [1781	Bu MACERADAN sONRA NE vAKİ' oLm?
BAB [1791	ANI BEYAN iDER Kİ BULARDAN SONRA NE ZAHİR OLD!?
BAB [18o1	ANı BEYAN iDER KİM RuM PADiŞAH INA HABAR oLm KİM
	OL HİSAR BEKLEYEN KULLARINI KlRDlLAR GAFLET-İLE.
BAB [1811
BAB [1821	ANI BEYANİDER KİM SULTAN BAYEZID HAN'UN
	KARINDAŞI SULTAN CEM AHİR NİÇE OLD!?
BAB [1831	ANI BEYANİDER KİM SULTAN BAYEZID'ÜN HASLETİN	5s6
	VE ANUN ZAMANINDA OLAN'ALİMLERİ VE FUKARA' I BEYAN İDER.

METİNDE GEÇEN KAVRAM VE TERİMLER

DiziN: GüNüMüz DİLİNDE

DiziN: ÇEVRİYAZI

23

ÖNSÖZ

Aşık Paşa sülalesinin Türk kültür hayatında, XIII. yüzyıl­ dan başlayarak XV. yüzyıla kadar geçen zaman içinde, üç yüzyılı bulan bir hizmeti vardır. Baba İlyas'tan (öl. 1240) iti­ baren Muhlis Paşa (öl. 1274), Aşık Paşa (öl. 1332) ve Elvan Çelebi'den (öl. 1358) Aşık Paşazade'ye kadar uzanan za­ manda bu soydan gelenler, Türk edebiyatı ve Türk tarihiy­ le ilgili çalışmalarda öncü durumunda olmuşlardır. Bunlar içinde Aşık Paşa, Türkçecilik akımının önde gelen bir sima­ sı olarak Carib-name gibi büyük bir mesneviyi ortaya ko­ yar. Oğlu Elvan Çelebi, Menakıbü'l-Kudsiyye adlı eseriyle Türk kültür hayatında menkıbe türünün ilk örneğini verir. Yine bu sülalenin bir devamı olan ve Aşık Paşa soyundan olması nedeniyle Aşıkl malılasını kullanan ve bütün bir on beşinci yüzyılı hayatıyla dolduran Aşık Paşazade de (1393?- 1485?), anonim tarihleri bir tarafa bırakırsak, tarih türünün ilk eserini kaleme alır.

Bu tarih, yazarı bilinen, gerçek anlamda ilk Osmanlı tari­ hidir. Tevarih-i Al-i Osman veya Aşık Paşazade Tarihi adıyla anılan bu eserde Osmanlı sülalesinin şeceresi verildikten sonra bunların Anadolu'ya gelmeden önceki maceraları, Anadolu'ya gelişleri, kaç bölük oldukları, hangilerinin Ana­ dolu'da kaldığı ve kalanların Türk tarihinde aynadıkları roller, Süleyman Şah'tan II. Bayezid'e gelinceye kadar bü­ tün ayrıntılarıyla ele alınmıştır.

Selçuklular'dan sonra Anadolu'da kurulan beyliklerin düşmanlarıyla ve birbirleriyle ilişkileri, bunlar içerisinde Osmanlı Beyliği'nin durumu, şehzadeler arasındaki müca­ deleler, İstanbul'un fethi ve daha sonraki hadiseler, Aşık Paşazade'nin Tevarfh-i Al-i Osman adlı eserinde canlı bir şe­ kilde ortaya konmuştur. Bir de Aşık Paşa'dan başlayarak bu sülalenin insanlarının, Osmanlı sultaniarına yakınlığı var­ dır. Bunlardan biri tarihi yaparken, diğeri de yazarak kültü­ rümüzün hizmetinde olmuştur. Bu yönüyle Aşık Paşa'dan başlayarak gelenler, Türk tarihini ve kültür hayatını göz­ lemleyen kişilerdir. Aşık Paşazade bunların sonuncusudur.

25

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

Yıldırım'ın oğlu Çelebi Mehmet'ten itibaren, II. Murat ve Fatih Sultan Mehmet'le yakınlığı vardır. Bunlarla yerine gö­ re sadık bir dost, yerine göre de yaptıklarını yazan bir tarih­ çi olarak yakınlık kurar. Osmanlı sultaniarına bu yakınlığı yanında onun, okuyan biri olması, özellikle tarihe ilgi duy­ ması, Aşık Paşazade'yi Tevilrfh-i Al-i Osman'ı yazmaya yö­ neltmiştir. Okuduklarını, dinlediklerini, görüp yaşadıkları­ nı da daha çok bir menkıbe havasında anlatmıştır.

Aşık Paşazade, eserinin yazılış sebebini,

İy aziz fakir ki Derviş Ahmed Aşıki'yem ibni Şeyh Yahya ve ibni Şeyh Selman ve ibni sultanü'l-me'ali Aşık Paşa'yam ve ibni mürşi­ dü'l-afak Muhlis Paşa ve ibnikutbu'd-devran baba İlyas halife-isey­ yid-iEbu'l-Vefa nevvarallahukubfuahum. Fakir dahı güşe-iferagat­ da teslim-irıza küncinde fena vesabırhırkasm geyüp oturınış-ıdum Kostantiniyye'de ve du'a sofrası-y-ılanmütena'im olmış-ıdum. Na­ gah bir cema'at azizlerden Al-i Osman'un tevarihinden ve menakl­ bmdan zikr itdiler. Fakirden dahı sü'al itdiler. Fakir dahı cevab vir­ düm. Orhan Gazi'nün imaını İshak Fakıh oglı yahşı Fakı'dan kim ol Sultan Bayezici Han'a gelince bu menakıbı ol Yahşı Fakı'dan yazıl­ mış buldum kim ol Orhan Gazi'nün imaını oglıdur ve fakir dahı ba'zıhallarındanve kallerindenvemenakıblarındanihtisaridüp ka­ lem diline virdüm. Kalem dahı safha-yı sahrada beyaz kalbe söyle­ di. Fakir dahı kim işitdüm, can kulagmı ol nagmeye tutdum. Gön­ lüm dahı hayretde kaldı. Hernan dem eyitdüm kim...

cümlelerinde anlatmıştır. Bu sözlerden de anlaşıldığı gibi Aşık Paşazade Tarihi, okumaya, dinlemeye, görme ve yaşa­ maya dayanmaktadır. Osmanlı padişahları da Derviş Ah­ med Aşıki'ye gereken değeri vermişler ve çeşitli ilisanlarda bulunmuşlardır.

Olayları kendi hayatında bizzat yaşayan bir tarihçinin ese­ ri olarak Aşık Paşazade Tarihi çok önemli bir tarihtir. Çeşitli yazmalarının yanı sıra eserin Ali Bey ve Giese yayınları ol­ mak üzere eski harflerle iki baskısı yapılmıştır. Nihal Atsız Çiftçioğlu da 1947 yılında, bu iki eseri yayma hazırlayıp neş­ retmiştir. İstanbul'da basılan Ali Bey baskısı, yalnızca İstan-

26

Önsöz

bul Arkeoloji Müzesi 478 nurnarada kayıtlı bulunan nüsha esas alınarak yapılmıştır. Giese baskısı ise karşılaştırmalı bir neşirdir. Ancak Giese bütün nüshaları görememiştir.

Bugün Aşık Paşazade Tarihi'nin bilinen on iki nüshası var­ dır. Bunlardan Ahmet Vefik Paşa'nın gördüğü bir nüsha kayıptır. Diğer on bir nüsha arasından İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi'nde bulunan ve yukarıda işaret ettiği­ miz nüsha dışında, aynı kütüphanede 1504 nurnarada ka­ yıtlı ikinci bir nüsha daha bulunmaktadır; ancak daha önce­ ki yayınlarda bu nüsha incelenmemiş ve değerlendirilme­ miştir. Ayrıca Süleymaniye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 4954 nurnarada kayıtlı Aşık Paşazade Tarihi'nden ise kimse­ nin haberi olmamıştır. Tarafımızdan bulunan bu nüshala­ rın, diğerleri içinde ayrı ve önemli bir yeri vardır.

İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi 1504 nurnarada kayıtlı nüsha, harekelidir ve güvenilir bir yazmadır. Ancak bu nüsha başından ve sonundan eksiktir. Ayrıca ortasından birkaç yerden de bazı yapraklar kaybolmuştur. Böyle olma­ sına rağmen eser tam imiş gibi düşünülerek varak numara­ ları, baştan sona kadar atıanmadan yazılmıştır. Süleymani­ ye Kütüphanesi Yazma Bağışlar 4954 nurnarada kayıtlı nüs­ ha ise tamdır. Yer yer harekeli olan bu nüsha, son devre ait bir yazmadır. Ancak güvenilir bir nüshadır. Bu nüshada va­ rak yerine sayfa numaraları konmuştur.

Biz bu iki nüshayı ele alıp değerlendirdik Her iki yazma­ nın aynı şecere kolunda bulunması, bizi bu nüshalar üzerin­ de çalışmaya yöneltti. Böylece zaten neşirleri yapılmış olan diğer nüshaları bir tarafa bırakarak İstanbul Arkeoloji Mü­ zesi Kütüphanesi 1504 nurnarada kayıtlı (A) nüshasıyla Sü­ leymaniye Yazma Bağışlar 4954 (S) nüshalarını ele aldık. Kurduğumuz metinde imla ve dil açısından A nüshasına dayandık Ayrıca A nüshasında bulunmayan uzun metin parçalarını, S nüshasından tamamladık. Her iki nüshayı karşılaştırdık. Anlama katkısı olan yerlerde S nüshasından 'italik' harflerle aklarmalarda bulunduk. A nüshasının 2b varağından önceki eksikliği S nüshasının 1-15 sayfaların­ dan, 11b-12a arasındaki eksikliği S nüshasının 21-27 sayfala-

27

Aşık Paşazade 1 Osmanoğulları'nın Tarihi

rından, 62b-63a arasındaki eksikliği de 54-55. sayfalarından aktarmalarla ikmal ettik ve bu kısımları italik olarak verme­ dik. Ayrıca A nüshasının bittiği yerden itibaren S nüshası­ nın 170 ila 177. sayfalarını da aktardık. Aslında kanaatİmiz­ ce eser, S nüshası itibariyle, 171. sayfada bitmektedir. Müs­ tensih, sonraki babları yazmaya başlamış, fakat belki de, -eserin istinsah ettiği nüshasında eserin olması gereken ori­ jinal şekline görebundan sonrasında yabancı kalemlerin esere müdahil olduğunu fark ederek bırakmıştır. S nüsha­ sından sonraki kısımları ise Ali Bey neşrinin dayandığı İs­ tanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi 478 nurnarada kayıtlı Al olarak işaretiediğimiz nüshadan aktardık. Bu bölümler, başkaları tarafından sokulmuş intibaını vermektedir. Al nüshasının, tarihi sırayı takip etmeyen bölümlerini EK baş­ lığı altında verdik. Bu kısımda eksiklik gösteren az sayıdaki bazı yerleri, italik olarak Giese baskısından tamamladık.

Eseri yayma hazırlarken dayandığımız yazmalardan A nüshası, varak numarasına; S ve Al nüshaları ise sayfa nu­ marasına göre numaralandığı için biz de bu varak ve sayfa numaralarına uyduk ve bunları köşeli parantez içinde ver­ dik. Dipnotlarda da bu varak ve sayfaları kullandık.

Yayma hazırladığımız metinde nazal, fi sesi dışında, transkripsiyon işaretlerine yer vermedik Ancak k ve g sesle­ rinin kalın olması ve önlerinde ünlünün uzatılınası duru­ muyla karşılaşınca bu seslerin aslına uygun şekilde okunma­ ları ve anlamda bir sapmaya yer vermemeleri için ünlülerin üzerine, uzatrna, inceitme için kullanılan (A) işareti yerine; kanun, kadı, gazi örneklerinde olduğu gibi, çizgi koyduk.

Bu çalışmada bizi en çok uğraştıran husus, özel isirolerin yazılması oldu. Yer ve şahıs isimlerinin okunmasında met­ ne bağlı kaldık. Ancak bu özel isirolerin önemli bir kısmının yabancı dillerde oluşu, başka okunuş şekillerini de berabe­ rinde getirdi. Bu yüzden biz salıayla ilgili diğer yayınları da göz önüne alarak, farklı okunuş şekillerini köşeli parantez­ ler içinde ayrıca verdik.

Bütün gayretierimize rağmen yine de gözüroüzden kaç­ mış durumlar olabilir. Eksikliklerimizi tamamlamak için

28

Önsöz

her zaman okuyucularımızın tenkitlerine açık olduğumuzu bildirirken, "iyi gözle bakan iyi görür" sözü gereğince nok­ sanlarımızın iyi niyetimize verilerek bağışlanmasını dileriz.

Bu eserin yayma hazırlanması sırasında yardımlarını gör­ düğümüz, Doç. Dr. Hayati Develi, Dr. Yücel Dağlı, Sabri Koz anabilim dalımız araştırma görevlileri Dr. Cemal Aksu ve Murat Karavelioğlu ile Süleymaniye Kütüphanesi mü­ dürü, değerli ve aziz dost Dr. Nevzat Kaya'ya, okuyucusu­ nu her zaman güler yüzü ve yardımseverliğiyle karşılayan İstanbul Arkeoloji Müzeleri Kütüphanesi memuru Havva Koç Hanımefendi'ye teşekkür eder; İÜ Edebiyat Fakültesi Dekanlığı'nın teşviklerini minnetle anarız. Ayrıca eserin ya­ yını için çaba gösteren, başta Samih Rifat Bey olmak üzere Koç Kültür Sanat Tanıtım yetkililerine ve eserin görsel ola­ rak en iyi biçimde okuyucuyla buluşmasını sağlayan Ersu Pekin'e de teşekkürü bir borç biliriz.

İstanbul'un fethinde bizzat bulunan Aşık Paşazade'nin bu eserinin, İstanbul'un fethinin 550. yılında yeniden ya­ yınlanması, bize kutlu bir rasıantı gibi görünüyor. Arma­ ğan olsun!..

Prof. Dr. Kemal Yavuz - Prof. Dr. M. A. Yekta Saraç Beyazıt, 5 Ekim 2003

29