Документ Microsoft Word
.docx21) жазу әдісі және дыбысты қайта тіркеу және кескін алу Дыбыс жазу - сақтау және керек уакытында қайта жаңғырту мақсатымен дыбыс толқынын тасымалдаушы материалға түсіру. Дыбыс жазу үшін микрофон, электр тербелістерін күшейткіш, дыбыс жазылатын материалға әрекет етуші құрылғы, дыбыс жазылатын материал қолданылады. Дыбыс жазудың механикалық, магниттік, фотосуреттік (оптикалық) түрлері және монофониялық , стерефониялық және квадрафониялық әдістері бар. Магнитофон арқылы стереожазуды орындау үшін әрбір дыбыс көзінің маңына жеке микрофондар орнатып, олар арқьшы дыбысты екі жолға синхронды түрде жазады. Қайта жаңғыртқанда да синхронды түрде жаңғыртады. Квадрофониялық жазуда дыбыс төрт жолға жазылады.
20) Дауыс зорайтқыш — төменгі жиілікті электрлі сигналдарды дыбыстық жиілікке түрлендіретін құрылғы; радиоқабылдағышта, магнитофонда, электрофонда, дыбыс күшейткіш жүйеде сөзді, музыканы, басқада дыбыстарды қатты жаңғырту үшін қажет. Түрлендіру әдісіне қарай ол электродинамикалық, электроакустикалық т. б. түрлерге бөлінеді. Сигналдарды түрлендіру үшін электрлі тербеліс көзіне қосылған жылжымалы катушкадағы төкпей тұрақты магнит өрісінің өзара әсерін пайдаланатын электродинамикалық түрі көп тараған. Катушка мен оған қатаң бекітілген диффузор дауыс зорайтқыштың қозғалмалы жүйесін құрайды. Диффузордың механикалық тербеліс (тура шағылдыратын дауыс зорайтқыш) тікелей, не рупор арқылы (рупорлы дауыс зорайтқыш) дыбыс толқындарын тудырады. Дауыс зорайтқыштың қуаттылығы пайдалану мақсатына байланысты (0,05 Вт-тан 150 Вт-қа дейін). Электродинамикалық дауыс зорайтқыштар тар жолақты (дыбысты қайта жаңғырту мысалы, 300—5000 Гц жиілік интервалында өтеді) және кең жолақты (мыс., 40—15.000 Гң) болады. Кең жолақты дауыс зорайтқышты жасау күрделірек, сол себепті әрқайсысы жиілік диапазонының белгілі учаскесінде дыбыс жаңғыртатын бірнеше дауыс зорайтқыштан тұратын акустикалық жүйе пайдаланылады
22) Микроэлектроника- микроминиатюралы электрондық функционалды тораптар мен блоктар жасау мәселесімен айналысатын электроника ғылымының саласы. Оның шығуына электрондық аппаратуралар құрылысының күрделенуі,аумағының үлкеюі және жұмыс сенімділігіне қойылатын талаптың артуы себепші болды.Жеке аппаратураларда бірнеше кейде ондаған мың электрондық лампы, транзистор, резистор, трансформаторлар қолдану олардың аумағын үлкейтті әрі оларды құрастыру (дәнекерлеп не пісіріп) көп еңбекті қажет етті. Ғылыми ізденістердің нәтижесінде электрондық аппаратуралар жасауға конструкциялық - техникалық жаңа тәсілдер (баспалық монтаж, модуль және микромодуль, интегралдық схемалар т.б.) табылып іске асырылды. Қатты дене физикасы мен жартылай өткізгіштер электроникасы саласындағы жетістіктерді пайдалану нәтижесінде микроэлектроника жаңа конструкциялы, бір- бірімен технологиялық және электрлік байланыста болатын электрондық құрылғылар (функционалды схемалар мен тораптар) жасау мәселесін шешті.Мұнда микроминиатюралы элементтер тобы мен оларды бір-бірімен электрлік жолмен жалғастыру белгілі бір технологиялық процесс бойынша орындалып, ортақ функционалды торап жасалды. Осы тәсілмен жартылай өткізгіш материалдан жасалған дайындамаға біртектіэлектрондық функционалды тораптардың бір тобын орналастыру мүмкін болды. Мұндағы әрбір функционалды торап жеке элементтер жиынтығынан емес керісінше пластина бетін бірқатар интегралдық өңдеулерден өткізу нәтижесінде пайда болды.
Ультрадыбыс (лат. ultra – шектен тыс, үстінде және дыбыс) – адам құлағына естілмейтін жиілігі 20 кГц-тен жоғары серпімді толқындар. Ультрадыбысты жануарлар (жарғанаттар, балықтар, жәндіктер) қабылдай алады. Ал тербеліс жиілігі 16 Гц-тен төмен дыбыс толқындары инфрадыбыстар деп аталады. Бұл дыбыстарды адам құлағы қабылдамайды, бірақ олар белгілі бір дәрежеде адам организміне әсер етеді. Мысалы, 5 Гц-тен 9 Гц-ке дейінгі жиілік аралығында инфрадыбыстар бауырдың, асқазанның, көкбауырдың тербеліс амплитудаларын арттырады, көкірек қуысында ауыртпалық туғызады, ал 12—14 Гц жиіліктерде құлақта шуыл пайда болады. Инфрадыбыстардың адам организміне кері әсері болғандықтан, олар техникада кеңінен қолданыс таппаған
11) Электр Тербелісі – Бірдей (дәл не жуық) уақыт аралығынан кейін қайталанып отыратын электр тізбегіндегі кернеу мен ток өзгерісі. Осы өзгеріске байланысты электр тізбегінің айналасындағы кеңістікте электр және магнит өрістерінің кернеуліктері де тербеледі. Э. т-нің меншікті тербеліс, еріксіз тербеліс және автотербеліс дейтін түрлері бар. Қарапайым электрлік тербелмелі жүйеге тербелмелі контур жатады. Э. т. электртехникада (төменгі жиілікті Э. т.) электракустикада (дыбыстық жилікті Э. т.), ультраакустикада (ультрадыбыстық жиілікті Э. т.) кеңінен қолданылады.
12) электрлік түрлендіргіштер – электр техникасының электр энергиясын түрлендіру тәсілдері мен техникалық құралдарын жасаумен айналысатын саласы; түрлендіргіш құрылғылар жиынтығы. Электр энергиясын түрлендіргіштердің негізгі түрлері: айнымалы токты тұрақты токқа түрлендіретін түзеткіштер (АС/DС түрлендіргіштер); тұрақты токты айнымалы токқа түрлендіретін инверторлар (DС/АС түрлендіргіштер); жиілігі мен шамасы белгілі айнымалы токты жиілігі мен шамасы басқа бір айнымалы токқа түрлендіретін жиілік түрлендіргіштер; белгілі бір деңгейдегі тұрақты кернеуді басқа деңгейлік тұрақты кернеуге түрлендіретін импульстік түрлендіргіштер (DC/DC түрлендіргіштер); айнымалы кернеу мен токтың деңгейін түрлендіргіштер (АС/АС түрлендіргіштер); фазалар саны белгілі бір айнымалы токты фазалар саны басқа айнымалы токқа түрлендіретін түрлендіргіштер. Түрлендіргіштердің негізгі сипаттамалары – ПӘК, қуат коэфф., реттемелік сипаттамалары, сондай-ақ меншікті масса мен көлемі. Түрлендіргіштер электрмашиналық және электрстатик. болып ажыратылады. Электрмашиналық түрлендіргіштерге трансформаторлар мен электрмашиналық жиілік түрлендіргіштер жатады. Электрстатик. түрлендіргіштерге электрмагниттік жиілік түрлендіргіштер және шалаөткізгіштік түрлендіргіш құрылғылар (ШТҚ) жатады. ШТҚ – түрлендіргіштің ең кең таралған түрі.
13) Модулятор (латынша modulon – өлшеймін, ретін сақтаймын) – сигналдарды түрлендіруді жүзеге асыратын құрылғы. Модулятор негізінен жоғары жиілікті электр тербелістерін түрлендіреді (модуляциялайды). Оның құрылысы әрі жұмыс принципі модуляция түріне (амплитудалық, жиіліктік, фазалық, импульстік, т.б.) байланысты. Мысалы, амплитудалық модуляция кезінде модулятор жоғары жиілікті тербелістің амплитудасын өзгертсе, жиіліктік модуляцияда оның жиілігін, ал фазалық модуляцияда фазасын ғана өзгертеді. Модулятор ақпаратты есептеу техникасында, радиобайланыс, телевизия, телебасқару, телеөлшеу, радиолокация, радионавигация жүйесінде, т.б. электр сигналдарын жоғары жиілікті тербелістерге түрлендіріп таратуда пайдаланылады. Тербелістерді басқару сипаттамалары модуляция кезінде өзгермелі сызықтық емес кедергілер немесе элементтер арқылы жүзеге асырылады. Модулятор – әр түрлі мақсаттағы радио таратқыш аппаратураларының ең негізгі бөлігі.
(схемасы)
13) Детекторлы қабылдағыш — радиоқабылдағыштың ең қарапайым түрі. Ол антенна және жерқосқышқа жалғанған тербелмелі контурдан, амплитуда арқылы модуляцияланған сигналды демодуляциялайтын диодты детектордан тұрады. 1920—30 жж. дейін диодты детекторлардың орнына жартылай өткізгіш кристалды детекторлар қолданылған. Дыбыс жиілігіндегі электр сигналын кедергісі бірнеше мың омды құрайтын құлаққап арқылы тыңдауға болады. Тіпті қуатты деген радиобекеттердің хабарларын қабылдау үшін детекторлы қабылдағышқа ұзындығы бірнеше метрден кем болмайтын антенна және сапалы жерқосқыш қажет. Бұндай радиоқабылдағыштың жалғыз маңызды артықшылығы —оның жұмыс істеуі үшін қуат көзі керек емес және оны дайындау оңай
14) Амплитудалық модуляция (лат. amplitudo — шама, франц. modulatio — біркалыптылық) — радиотаратқыш тарататын электромагниттік тербеліс амплитудасын сол тербеліс жиілігінен төмен жиліктегі тербеліс заңына сәйкес өзгерту. Мысалы, радиотаратқыш тарататын жоғары жиілікті тербеліс амплитудасын дыбыс жиілігіндегі тербеліс заңына сәйкес модуляциялағанда, жоғары жиіліктік тербеліс амплитудасының көмкеруші сызығы дыбыс жиілігінің заңына сәйкес өзгереді. Радиотолқын ретінде таралатын сол жоғарғы тербелістің жиілігі "тасымалдаушы жиілік" деп аталады. Амплитудалық модуляция радио таратқыштың аралық каскадтарының бірінде жүзеге асырылады. Амплитудалық модуляциялауда тасымалдаушы жиіліктен төмен және жоғары екі бүйірлік жиілік жолақтары пайда болады:
f_t = F,f_t + F.
