ГОСТ Емтиханга дайындалуга / Лекция / 1 Лекция

Лекция 1

Деректере қорын басқару жүйесі және оның компоненттері. Деректер қорын басқару жүйесінің функциясы.

САПР сонымен қатар кез келген күрделі жүйе ішкі жүйелерден тұрады. Ішкі жүйе жобалаушы және қызмет етуші жүйе болып бөлінеді. Жобалаушы жүйелер жобалау процедураларын іске асырады. Қызмет етуші ішкі жүйелер, жобалаушы ішкі жүйелердің жұмыс жасауын қарастырады. Олардың жиынтығын САПР жүйелік ортасы деп атайды.

Жобалаушы, нақты жобалық процедураның орындауын және қажетті мәліметтерді алу үшін САПРға жүгінеді. Бұл функциялар арнайы программалық және ақпараттық қамтамассыз етулерсіз іске аспайды.

САПР ақпараттық қамтамассыз етумен, мәліметтер, сонымен бірге көрсетілген құжаттар, мәліметтер файлдары, үйреншікті жобалық процедуралар, бір үлгідегі жобалық элементтер, комплект жасайтын бұйымдар, материалдық құжаттар сипатталады.

ИО САПРдың негізгі мақсаты- жобалаушының ақпараттық қажеттілігін және сапрдың жеке компоненттерінің жұмысын қанағаттандыру.

САПР-бұл ақпараттық қамтамассыз етуге сүйене отырып келесі талаптарды көрсетеді .

- Жобалаудың қол процестерін, автоматты процестерін мәліметпен қамтамассыз ету.

- Қолды және автоматты жобалау процестерінің нәтижесін сақтау және іздеу.

- Мәлімет қоймаларының жеткілікті көлемі. Жүйенің құрылымы мәлімет көлемінің өсуімен бірге жад сыймдылығының өсуін қарастыру керек, бір уақытта ақпарат көзіндегі сақталатын мәліметтің тығыздығы және ең төменгі тозуы қамтамассыз етілуі керек.

- Ақпараттық қамтамассыз ету жүйесінің жылдамдығы тез соған байланысты жобалаушы өзіне керек ақпаратты анағұрлым тез алады.

- Жылдам өзгертулер енгізу және мәліметті түзету қажет құжаттың тұтынушыға жылдам уақытта жетуіне мүмкіндік береді.

Ақпараттық жүйе түзетуді және ақпараттың таралуын белгілі бір ұйымның ішінде орындауға мүмкіндік беретін қорлар жиынын айтады.

Осындай үлгідегі ақпараттық жүйелер өзіне мынадай компоненттерді қосады

• Деректер қорын

• Программалық қамтамассыз ету деректер қорын

• Қолданбалы программалық қамтамассыз ету, соның ішінде сақтау құрылымын

Осындай үлгідегі ішкі жүйелерді жобалау қорларын басқаратын жүйе деп атайды PDM( Product Data Manager) кейде жобалық қорларды басқаратын жүйе EDM (Enterprise Data Manager) деген атауды қолданады

PDM ақпараттық жобалауды қамтамассыз етеді және келесі функцияларды орындайды:

• Жобалық ақпараттарды сақтау және оған кіру, соның ішінде құжаттардың архивын жүргізу, оларды іздестіру, өндеу, бағытын беру және көру

• Спецификациялар жасау

• Ақпаратты қорғау

• Мәліметтерді интеграциялау

PDM негізгі компоненті Мәлімет қоймалары. Бұл арнайы құрылған мәліметтер қоры. Мәліметтер қорында сақталатын мәліметтер толық және шынайы болуы қажет және оған кіру ыңғайлы оңай және тез болуы қажет. Өз кезегінде мәліметтер қорында сақталатын деректер бір құрылымды болуы қажет.

ДҚБЖ даму кезеңі 60-шы жылдарда айға Apollon кемесiнiң ұшуы кезінде жобасын дайындауда пайда болған деп есептелінедi.

АҚШ үкiметiнiң өкiлдерi және кәсiпкерлері 1965 жылы CODASYL ұйымының конференциясында деректер қорының стандартын жасады,онда (DBTG ) Data Base Task Groupтың жұмыс тобы ұйымдастырылды. DBTGның топтары құзырына мәлiметтермен деректер қорын өңдеу және басқару кiрдi. DBTGның тобының ұсыныстары үш компоненттен тұрды.

- Торлық схема - бұл деректер қорының атын анықтау, әрбiр жазуды түр және әрбiр түрдiң жазуларының компоненттерi қосатын мәлiметтердiң барлық базасының(АБДкөздiң нүктесiмен) логикалық ұйымы.

- Подсхема - бұл қолданушыларға немесе қосымшаларға көрінетін мәлiметтердiң базасының бiр бөлiгi.

- Мәлiметтердi басқару тiлі - мәлiметтердің мiнездемелерiн және құрылымын анықтайтын , сонымен бiрге оны басқару үшiн қолданылатын аспап.

Сонымен бiрге DBTG топ үш әр түрлi тiлдердi стандарттауды ұсынды.

- (АБД) деректер базасының администраторына оны сипаттауға мүмкiндiк беретiн схема үшiн (Data Definition Language - DDL) мәлiметтердi анықтайтын тiл.

- Мәлiметтер базасының бiр бөлiктерiн қосымшаларда болатын мүмкiндiк беретiн подсхема үшiн (DDL сонымен бiрге) мәлiметтердi анықтайтын тiл.

- (Data Manipulation Language - DML) деректермен манипуляция жасауды басқаруы үшiн қолайлы қолданылатын мәлiметтердi анықтайтын тiл.

Бұл есептеу нәтижелерін (ANSI ) АҚШ Стандартизациясының Ұлттық Институты ресми мақұлдамағанына қарамастан, DBTGның тобының жүйелері дәлме-дәлдiкте осылай қолданыла берді . Олар ендi CODASYL немесе DBTGның жүйелерi деп аталады. CODASYL ДҚБЖның иерархиялық жолдындағы- бiрiншi жүйелер болып табылады.

Корпорацияның зерттеушi лабораториясында IBM жұмыс iстеген Э.Ф.Кодд 1970 жылда бұрынғы үлгiлерге қарағанда кемшіліксіз реляциялық мәлiметтердiң үлгiсi туралы өте маңызды және тiптi дер кезiнде мақала жариялады.

Деректер қорының қосымшаларының күрделiлiгi жауапқа өсе беретiн екi жаңа жүйелер пайда болды: объективтi-хабар ДҚБЖлар немесе ДҚБЖ және объектi - реляциялық ДҚБЖлар , немесе ОР ДҚБЖ. Алайда, алдыңғы үлгiлерге қарағанда, бұл үлгiлердiң құрылымы мүлдем айқын емес. Осыған ұқсас үлгiлердiң iске асырудың талпыныстары үшiншi кезеңнің ДҚБЖлары болады.

ДҚБЖ - бұл қолданушылар көмегiмен анықтай алатын программалық қамтамасыз ету, деректер қорын құрып қолдану, сонымен бiрге оны тексеруді жүзеге асыру.

ДҚБЖ - бұл қолданбалы программалармен бірге қолданылатын программалық қамтамасыз ету , ол келесi мүмкiндiктерге ие :

- (DDL - Data Definition Language) мәлiметтердi анықтауды әдетте тiлдiң көмегiнен iске асатын деректер қорын анықтауға мүмкiндiк бередi. DDL тiлі қолданушыларға деректер қорында мәлiметтердiң түрiнiң құрылымы туралы мәлiметтердi көрсетеді .

- Өшіріп, жаңартып, мәлiметтердiң басқаруы әдетте тiлдiң көмегiмен iске асатын мәлiметiн алып тастауға мүмкiндiк бередi(DML - Data Manipulation Language). Олардың басты сипаттамалары барлық мәлiметтері орталықтандырылған қоймасының болуы,және ұйымның ортақ инструментi ретінде DML тiлiн пайдалануға мүмкiндiк бередi, кейде оны сұрау салулар тiлдері (query language ) деп атайды.

- DMLның тiлдерiнiң екi бiр түрi бар (procedural ) процедуралық және (non-procedural ) процедуралық емес , екеуінің айырмашылығы мәлiметтердi шығаруын әдiсінде. Олардың арасындағы негiзгi айырмашылық процедуралық тiлдер деректер қорына мәлiметтi ретті түрде қатар жазады, процедуралық емес тілде бiрден жиындармен жазады. Процедуралық емес тілдің кең таралған түрі жiктелген (Structured Query Language - SQL) сұрау салулар тілі,ол дәл қазiр ДҚБЖ үшiн арнайы стандартпен анықталып жасалған тiл болып табылады.

Көрcетiлген жоғары функционалдық мүмкiндiктер ДҚБЖны өте пайдалы аспапқа айналдырады.. ДҚБЖ ортасының компоненттерi

1 суретте ДҚБЖ ортаның компоненттерiнiң бес негiздерi көрсетiлген: аппаратты қамтамасыз ету, программалық қамтамасыз ету, мәлiметтер, процедура және қолданушылар туралы.

		мәлiметтер
аппаратты қамтамасыз ету	программалық қамтамасыз ету		процедуралар	қолданушылар
компьютер		Көпір	Адам

ДҚБЖ функциялары

Типтi ДҚБЖ функциялары және қызметтердiң(сервистер ) келесi түрлерiн қамтамасыз етуi керек.

1 ) мәлiметтерді сақтау, шығару және жаңартуы - ДҚБЖ қолданушыларға сақтау мүмкiндiгiн беруі керек, деректер қорынан мәлiметтерді алып жаңартуы керек;

2 ) Каталог, қолжетімді пайдаланушыларға - ДҚБЖ қолжетімді пайдаланушылардың каталогына ие болу керек ,онда мәлiмет элементтерiнiң сипаттамасын сақталу керек;

3 ) транзакциялардың қолдауы - ДҚБЖ осы барлық транзакция операцияларын жаңартуды орындау немесе ешқайсын орындамау кепiлдiгін беретiн немесе механизмі болу керек;

4 ) параллелдiктiң басқару сервистерi - ДҚБЖның базасының көп қолданушылар кезінде жаңартудың параллель операцияларының орындалуына кепiлдiк беретiн механизм болу керек;

5 ) қалпына келтiрудiң сервистерi - ДҚБЖ оның бұзылуы немесе қирау кезінде деректер қорының қалпына келтiру құралы болу керек;

6 ) мәлiметке қол жеткiзудi бақылаудың сервистерi - ДҚБЖ тек қана мақұлданған қолданушылардың базасындағы мәлiметке қол жеткiзудi бақылауға мүмкiндiк кепiлдiк беретiн механизм болу керек;

7 ) деректер айырбасын қолдау - ДҚБЖ коммуникациялық программалық қамтамасыз ету қабiлеттiлiгінеие болуы керек;

8 ) мәлiмет бүтiндiгiнiң қолдау қызметтерi – ДҚБЖ мәлiметтер бүтiндiгiнiң қолдау апаратына және олардың қалған ережелерге сәйкес келетiндей бүтін сақтау қасиетіне ие болуы керек;