1 – Laboratorıya jumısı

Internet tiykarları: Web-serverler, protokollar, http, url, html hám basqa standartlar

Júmıstıń maqsetı: Web-serverler, protokollar, http, URL, HTML hám basqa standartlar haqqinda maģliwmatlar tabıw.

Teoralıq bólim:

Web-server

1.Internet yaki internetge jalģanģan uliwmaliq paydalaniw informaciya serveri.

Onda hújjetler hám fayllar – audio, video,grafik hám tekst fayllari – saqlanip, olar paydalaniwshilarģa HTTP qurallari arqali usiniladi. web-server ati ol duniya juzlik tarmaģiniń bir bólimi bolģani ushin kelip shiqqan.

2.Arnawli programmaliq tamiynat iye bolģan,bir yaki bir neshe web-sayt fayllarin saqlawda olarģa islew beriwi mumkin. Bir neshe web-sayt bir kompyuterde islese, web-server degende web-sayt islewi virtual makan (programmaliq tamiynat hám kompyuterdegi orin) túsiniledi. Soģan baylanisli kópler ushin “web-server” degende “web-sayt ” túsiniledi.

Kóp informaciya saqlawshi web-saytlar bir waqittiń ózinde bir neshe kompyuterde saqlaniwshi hám olarģa islew beriliwi múmkin.

web-server klientlerdiń web-sayt ģa surawina jawap beredi hám CGI, JSP, ASP, PHP hám basqa qollanbalardi ámelge asiradi.

Web serverler

Web server paydalanıwshıdan kiyatırǵan sorawlardı qabıl etip, tiyisli juwaptı jiberetuǵın programma. Paydalanıwshı sıpatında veb brouzer (http, https protokolı arqalı), mobil telefon (wap protokolı arqalı), birpara programmalar (antiviruslar) bolıwı múmkin. Vebserver arqalı pútkil sayt basqariladi, yaǵnıy sayt kataloglarına ruxsatlardı beredi, qawipsizlik tárepinen IP mánzillerdi blokka aladı, paydalanıwshılardı dizimden ótkeriw hám basqa kóplegen jumıslardı ámelge asıradi.

Protokollar

HTTP ingliz tilindegi «Hyper Text Transfer Protocol» sózlerinń bas háriplerinen alınǵan.Aqırıda qosılatuǵın S qosımshası bolsa «Secure» sóziniń bas hárıbi esaplanadı. Negizi HTTPS - bul HTTP protokolınıń qawipsiz forması bolıp, HTTPdan ayrıqsha túrde HTTPS protokolında barlıq shaqırıwlar kodlanǵan formada jiberiledii

HTTP - ing. HyperText Transfer Protocol — « gippermatn yuvorish protokolı »;

SMTP - ing. Simple Mail Transfer Protocol — pochta jiberiw ápiwayı protokolı

SNMP - ing. Simple Network Management Protocol — tarmaq basqarıw ápiwayı protokolı

FTP - ing File Transfer Protocol — fayllar yborish protokolı

TELNET - ing. TErminaL NETwork - tekst interfeysin tarmaq boylap ámelge asırıwǵa hizmat etetuǵın tarmaq protokolı

SSH - ing. S ecure Sh ell — xafvsiz qabıq

SCP - ing. secure copy — fayllardan nusqa alıw RCP protokolı, SSH ni transportında qollanıladı ;

NFS - ing. Network File System — falyl sistemasına tarmaq ruhsatini beretuǵın protokol ;

RTSP - Real Time Streaming Protocol, haqıyqıy waqıt aǵıs protokolı ;

BGP - ing. Border Gateway Protocol, shegara shlyuzi protokolı.

XDR - ing. External Data Representation - maǵlıwmatlardı sırtqı kórinisi ;

TLS - ing. Transport Layer Security — transport betin qawipsizligi ;

SSL - ing. Secure Socket Layers — qorǵawlanǵan soketlar beti ;

PPTP - ing. Point -to-Point Tunneling Protocol — noqat-noqat tunnel protokolı ;

L2TP - ing. Layer 2 Tunneling Protocol — tunnel ikkichi dáreje protokolı ;

TCP - ing. Transmission Control Protocol - maǵlıwmatlar almasinuvi, basqarıw protokolı ;

UDP - ing. User Datagram Protocol — paydalanıwshılar datagram protokolı ; (datagram - maǵlıwmatlardı bloklaw ); SCTP - ing. Stream Control Transmission Protocol — boshqrilayotgan aǵıs menen maǵlıwmatlar almasinuvi protokolı IEEE 802 - lokal tarmaqalr ushın IEEE 802 standartı ;

URL

URL bul Uniform Resource Locators, yaǵnıy bul hár bir saytting ati bolıp tabıladı.Hár bir sayt atı hesh jerde qaytarilmaydi hám basqa orında isletilmeydi. Bul qaytarilmas sayt ati bolıp tabıladı. Mısal ushın http://www. mail. uz tek ǵana bir bolıp tabıladı, basqa hesh qay jerde sol atlı sayt ashiliwi múmkin emes bolıp tabıladı, hám ashilmaydi da.URL tórt bólekten ibarat esaplanadi.Protocol://ServerName:PortNumber/FileName

Protocol: bul http protokolı bolıp tabıladı.

ServerName: mail. uz

PortNumber: 80, egerde hesh nárse jazılmaǵan bolsa bul avtomatik túrde 80port bolıp tabıladı

FileName: Kóbinese kórsatilmaydi, serverdiń islewine baylanıslı.

HTML

HTML (Hyper Text Markup Language) -belgili til bolıp, yaǵnıy bul tilde jazılǵan kod ózishine arnawlı ramzlarni sáwlelendiredi. Bunday ramzlar hújjet kórinisin tek ǵana basqarib, ózi bolsa kórinbeydi. HTMLda bul ramzlarni teg (teg - jarlıq, belgi) dep ataladı. HTMLda hámme tegler ramz-shegaralovchilar (<, >) menen belgilenedi. Olar arasına teg identifikatori (atı, mısalı B) yamasa onıń atributları jazıladı. Birden-bir istisno bul quramalı shegaralawshilar () járdeminde belleniwshi sharqlawshi tegler bolıp tabıladı.

2-Laboratoriya jumısı

Tema: Razmetka tiller HTML, XML, XHTML jańalıqlar. Gónergen tegler.

Jumıstıń maqseti: Berilgen tema boyınsha ( lab. Tapsirma boyinsha teması) - Real Madrid futbol klubı haqqinda web sayt jarat ıw. Atalģan web betke lekciya, ámeliy sabaqlarinda ótilgen teglerdi qollan ıw hám ádebiyat boyinsha oq ıp basqada teglerden paydalan ıw.

Laboratoriya jumısınıń orınlanıw tártibi

1. HTML fayldı jaratiw hám kodlarin jazıw

2. Tayar web betti brauzer arqali tekseriw

Teoriyalıq bólim: XML, XHTML, HTML jańal ıqlar boyinsha maģl ıwmat

jazıw. Gónergen teglerdi analizlew(izertlew).

Máseleniń qoyiliwi: Alģan bilimlerden paydalanip HTML gipertekstli til járdeminde web bet jarati’w.

Máseleniń sheshiliwi:

Dáslep index.html faylin jaratip oģan HTML kodlarin jazami’z.

<!DOCTYPE html>

<html>

<head>

<title>Laboratoriya jumisi - 2 </title>

</head>

<body>

<h1>Kompyuter Magazin</h1>

<table border="1" cellpadding="50" cellpadding="50" align="center">

<tr><th>Bas bo'lim</th><th>Menu</th><th>Kompyuterler</th><th>Admin</th><th>Registraciya</th></tr>

</table>

<table border="1" align="center">

<tr><th><img src="2.jpg" width="200" height="200"></th><th><img src="4.jpg" width="200" height="200"></th><th><img src="5.jpg" width="200" height="200"s></th></tr>

</table>

</body>

</html>

Brauzerdegi kórinisi:

3 – Laboratoriya jumısı