REFERAT / Obyektke baǵdarlanǵan

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ JOQARÍ BILIMLENDIRIW,

ILIM HÁM INNOVACIYALAR MINISTRLIGI

MUHAMMED AL-XOREZMIY ATÍNDAǴÍ TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI

NÓKIS FILIALÍ

TELEKOMMUNIKACIYA TEXNOLOGIYALARÍ HÁM

KÁSIPLIK TÁLIM FAKULTETI

Informaciya-kommunikaciya texnologiyaları tarawında

informaciyaliq qawipsizlik bagdari 1-kurs studenti

“PROGRAMMALASTÍRÍW I” PÁNINEN

ÓZBETINSHE JUMÍS

Tema: Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tiykarları.

Orınlaǵan: Raxmanbergenov T.

Qabıllaǵan: Kalmuratov B.

Nókis – 2024

Jobası:

I. Kirisiw

Obyekt haqqında tusinik,obyekt ne?

II. Tiykarǵı bólim

a) Programmalastırıwdagı obyekt

b) Obyektke bagdarlanǵan programmalastırıw tilleri

III. Juwmaqlawshı bólim

Meniń obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıwdaǵı birinshi kodım

IV. Paydalanılǵan ádebiyatlar

Obyekt haqqında tusinik,obyekt ne?

Obyekt ne?

Obyekt Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw (OOP) texnologiyasınıń eń tiykarǵı gilt túsinigi bolıp tabıladı. Átirapqa qarań, haqıyqıy turmıs daǵı bir neshe obyektlerdi kóriwińiz múmkin: stol, úy, iyt, pıshıq, televizor hám t.b.

Olardıń hámmesiniń álbette qásiyetleri hám atqaratuǵın wazıypaları (funkciyaları ) bar. Mısalı, pıshıq qásiyetleri: reńi, jası, jınsi; funkciyaları: awqat jewi, myawlawı, júriwi, tıshqan tutıwı. Mashina, qásiyetleri: tezligi, reńi, atı, bahasi; funkciyaları: júriwi, toqtap qalıwı, qapılardıń ashılıp jabılıwı h.t.b. Bul sıyaqlı turmıslıq mısallardıń qásiyetleri hám funkciyaların anıqlaw OOP kózqarasınan pikirlewdiń eń zor kórinisi bolıp tabıladı.

Bir minutaqa toqtań hám házirde átirapińizdaǵi geypara zatlardı analiz etiń. Hár bir obyekt ushın ózińizden sorań: " Bul obyekttiń qanday qásiyetleri bar? "," Qanday wazıypalardı atqaradı? " sıyaqlı. hám baqlaw nátiyjelerińizdi jazıp alıń, sezgen bolsańız dúziletuǵın dizim obyekttiń quramalılıǵına qaray kóbeyip baradı. Kompyuter indikatorınıń 2 qásiyeti bar óshik hám janıq; funkciyaları bolsa janıw hám óshiw. Bul barlıq baqlawlar OOP dúnyasına ótkeriw múmkin.

Programmalastırıwdaǵı obyekt

Programmalastırıwdaǵı obyekt (endigiden ápiwayıǵana obyekt dep ketiledi) da haqıyqıy turmıs daǵı obyektlerge uqsas: Olar da qanday da qásiyetler hám atqaratuǵın funkciyalardan ibarat boladı. Obyekttiń qásiyetleri hár túrlı programmalıq ózgeriwshilerden ibarat boladı hám olardıń ózgertiw ushın qanday da funkciyalar atqarıladı. Bunday funkciyalar menen ózgeriwshilerdiń jaǵdayın jasırıw múmkin yaǵnıy áyne sol ózgeriwshi sırtdan ózgertiw ushın álbette arnawlı funkciyadan paydalanıw kerek boladı. Bul process " Enkapsulatsiya" dep ataladi, OOP nin eń áhmiyetli túsiniklerinen biri bolıp tabıladı.Hesh itibar bergensizbe dárilerde de sol termin isletiledi yaǵnıy kapsula(ústinen arnawlı element penen oralǵan dáriler),bunday mısaldı Enkapsulatsiya procesi este jaqsı qalıwı hám túsinikli bolıwı ushın keltirdim.

Mashinanı kóz aldıńızǵa keltiriń,

Onı programmalastırıw obyekt retinde modellestiremiz:

Onıń ózgeriwshileri (házirgi tezligi, qalǵan benzini, hám t.b ) jáne onıń funkciyaları (toqtatıw, tezlikti asırıw, ruldi burıw, hám t.b. ). Bul jerde onıń bakindaǵı benzin júriwi sebepli azayıp baradı sonday eken onıń mánisiniń ózgeriwi 0 den baktiń sıyımlılıǵına shekem boladı, yamasa onıń tezligi de sol sıyaqlı qandaydur bir funkciya bolıp tabıladı, funkciyalardıń ámelge asırılıwı arqalı ol da 0 den maksimal tezligine shekem ózgeriwi múmkin.Bulardan tısqarı mashinanıń birqansha qásiyetleri bar olar ózgermewi múmkin, mısalı, reńi.Sonday eken, kórinip turipti mashina da óz gezeginde bir neshe mayda obyeklardan ibarat boladı, hám álbette olardı kodta jazǵanda da bólek obyekt retinde ańlatıw kerek bul arqalı nelerge erisiw múmkin:

1.Bóleklilik: Hár bir obyektke tiyisli bolǵan kodlar bólek-bólek, basqa obyeklerge baylanıslı bolmaǵan halda basqarıw múmkinshiligine iye bolamız. Bul hámmesi emes,kóz aldıńızǵa keltiriń mashina obyektin ańlatıwshı kodtı tek bir faylda ańlatpaladıq; bul bolsa quramalılıǵına qaray júzlegen hátte mıńlaǵan qatarlı kod bolıwı múmkin.Odan geypara zattı tawıp-ózgerttiriw talay qıyınshılıq boladı.

2.Qayta paydalanıw: Taǵı basqa plus tárepi biz bóleklegen mashinanıń detalların basqa obyektlerde de isletiwimiz múmkin. Mısalı, 2 qıylı mashina olardıń sonday bólimleri bar áyne birdey, áne sol ushın eki ret bólek kod jazbastan, bir jazǵanimızdı qayta isletiwimiz múmkin.

3.Úzip-jalǵaniwshanliq:bunı túsiniw ushın joqarıdaǵı mısaldan paydalanamiz, aytayıq, mashinanıń qandayda bir bólegi islemey qaldi, al ne isleymiz? yamasa islep turǵan basqasına almastıramız, yamasa dúzetemiz. Mashinanıń qandayda bir bolti buzilsa onı basqa islep turǵanı menen almastırasız yamasa dúzetemiz biraq mashinanı almastırmaymiz.

Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tilleri

Delphi tili obyektke badarlanǵan programmalastırıw tili bolıp tabıladı.Obyektke baǵdarlanǵan tilge jıynalǵan múmkinshiliklerge programmalastırıw tiliniń obyekt modelleri dep ataladı. Delphi tilinde obyekt modelleri isletiliwiniń ámeliy nátiyjesi komponentalardı jaratıw hám olardı qollap quwatlaw bolıp tabıladı. Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw (OOP) - bul programma islep shıǵıw usılı bolıp, onıń tiykarında real dúnya obyekti jáne onıń jaǵdayın ańlatiwshı málim strukturaǵa iye obyekt túsinigi jatadı. Delphi tilinde obyekt modeliniń qollanılıw nátiyjesi bul komponentalardı qollaw hám jaratıw bolıp tabıladı. Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw tiykari klass hám obyekt túsinikleri bolıp tabıladı.

Java programmalastırıw tili — eń jaqsı programmalastırıw tillerinen biri bolıp ol jaǵdayda korporativ dárejedegi ónimlerdi (programmalardı) jaratıw múmkin. Bul programmalastırıw tili OAK programmalastırıw tili tiykarında payda boldi. OAK programmalastırıw tili 90 -jıllardıń basında Sun Microsystems tárepinen platformaǵa (Operatsion sistemaǵa) baylanıslı bolmaǵan halda isleytuǵın jańa áwlad sanalı qurılmaların jaratıwdı maqset etip háreket baslaǵan edi. Buǵan erisiw ushın Sun isshileri C++ di isletiwdi joybarladi,biraq birqansha sebeplerge kore bul pikirinen waz keshti. OAK satsiz shıqtı hám 1995-jılda Sun onıń atın Java ǵa almastırdı, jáne onı www rawajlanıwına xizmet etiwi ushın málim ózgerisler qıldi.Java Obyektke baǵdarlanǵan programmalastırıw (OOP-object oriented programming) tili hám ol C++ ǵa bir qansha uqsas. Eń kóp jol qoyıltuǵın qátelerge sebep bóliwshi bólekleri alıp taslanıp, Java programmalastırıw tili talay ápiwayılastırıldı.Javada kod jazılǵan fayllar (*.java menen aqırılanıwshı ) kompilatsiyadan keyin bayit kod (bytecode) ǵa ótedi jáne bul bayit kod interpretator tárepinen oqıp jurgiziledi.

Menin obyektke baǵdarlangan programmalastırıwdaǵı birinshi kodım

Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. OBYEKTGA YO‘NALTIRILGAN DASTURLASH TILLARI O‘.T. XAYITMATOV, R.X. ALIMOV, A.A. AKRAMOV, O.X. AZAMATOV

2. www.texnoman.uz