78. Перакладзіце апісальны рускі выраз адным беларускім словам. Як называюцца такія словы?

1. На всем пространстве. Во всех направлениях. 2. Мягкое кресло. 3. Церковный престольный праздник; вообще праздник с ярмарками и игрищами. 4. Звонить по телефону. 5. Способный на тяжёлую работу, выносливый в труде. 6. Стекло, вставленное в оконную раму. 7. Двор около дома. 8. Перловый суп. 9. Что-либо нетронутое, первозданное. 10. В прошлом году. 11. Закрывающаяся крышкой кадка, предназначенная для хранения пищевых продуктов и вещей. 12. азвание земель Западной Беларуси, находившихся до 1939 года под властью Польши. 13. Книжный магазин. 14. Замужняя женщина. 15. Большое высотное здание.

Словы для даведкі: фатэль, неруш, кнігарня, гмах, тэлефанаваць, летась, кубел, цягавіты, усцяж, фэст, падворак, шыба, панцак, крэсы, кабета.

79. Размяркуйце словы ў калонкі табліцы. Патлумачце, якімі крытэрыямі вы карысталіся.

Спрадвечнабеларуская лексіка			Запазычаныя словы
індаеўрапейскія, агульнаславянскія словы	уласнабеларускія
…	…	…

Хлеб, зямля, бацька, пост, берасцянка, чалавек, араты, пляменнік, зямля, скронь, волат, воўк, завіруха, вада, вока, жалейка, сейбіт, андарак, абапал, сястра, маці, сям’я, абрус, адказ, асілак, брат, бусел, бяроза, вечар, восень, гальштук, дзевяноста, дрэва, снежань, здань, знічка, золак, рунь, іронія, канфіцюр, красавік, лямант, манархія, мароз, ноч, інтэрнэт, поле, ісці, салодкі, сенажаць, славуты, слодыч, хранометр, цёплы, цяжар, менеджар, неруш, піць.

80. Размяркуйце словы па групах, карыстаючыся наступнай табліцай.

Агульнаўжывальныя	Абмежаванага ўжытку
	спецыяльная лексіка	дыялектная лексіка	жаргонная лексіка	аргатычная лексіка

тэрміны

наменклатура

прафесіяналізмы

Кніга, размаўляць, феня, таўчонікі, мабуць, вуглярод, фанема, майна, віра, дыёд 2А 4110, халтура, бан, здаваць хвасты, манітор, лімон, вышка, вясёлка, дажджуха, фанетыка, інтэграл, інтэрферэнцыя, камп’ютар, лазер “Фатон-2”, продкі, блат, дзеравяшкі, джынсы, картопля, ажур, камень, жалеза, лапкі, ялінкі, летуценіць, спрыяць, мадэрнізацыя.

81. Запоўніце табліцу.

Неалагізмы

Гістарызмы

Архаізмы

Мушкецёр, абшчына, апрычніна, асьміна, бамбавоз, баярын, веча, бурлак, гетман, грош, грыўня, губерня, гувернант, дзясяцкі, жупан, кальчуга, каморнік, кемпінг, конка, круіз, латы, парабак, пэйнтбол, рэкрут, саўндтрэк, жупан, губерня, перст, бортнік, войт, лемантар, жаўнер, нэп, гута, паншчына, дзіда, жандар, харчразвёрстка, , тостар, трафік, феадал, эластан, ядваб, імідж, харунжы, урбанізацыя, дзядзькаванне, дызайн, дысплей, лучына, менеджар, акванаўт, маніторынг, стаханавец, земства, хакер.

82. Падбярыце да архаізмаў сучасныя адпаведнікі.

Атрамант, бортнік, аэраплан, пацеры, дыярыўш, каўза, іспыты, скрыжалі, каліта, зельнік, вакацыі, асадка, валіза.

83. Параўнайце сінонімы. Назавіце архаізмы.

Абвестка – аб’ява

Арытмэтыка – арыфметыка

Асвета – прасвета

Барта – сякера

Відок – сведка

Гак – крук

Здагадка – здогадка

Зыск – прыбытак

Плячо – раме

84. Чаму выраз сягодняшні дзень - гістарычная таўталогія?

85. Якія сучасныя назвы адпавядаюць былым Коўна, Койданава, Прапойск, Вільня?

86. Музычны гурт носіць назву “Крамбамбуля”. Гэта слова мае гістарычныя карані ў беларускай мове. Як Вы думаеце, што яно магло абазначаць?

87. Чаму вяснушкі інакш называюцца ластавінне?

88. Зыходзячы з матывацыі слоў, паспрабуйце адказаць, якія ўстановы на Беларусі ў 18 стагоддзі маглі насіць наступныя назвы:

Лавігуз, Астатні грош, Выгода, Радасць, Пагулянка, Уцеха, Раскоша, Пекла.

89. Перакладзіце на беларускую мову наступныя тэрміны, што абазначаюць асобу паводле прафесіі, сферы дзейнасці, утваральнага дзеяння.

Владелец, укрыватель, пользователь, наниматель, получатель, основатель, распространитель, заверитель, посетитель, похититель, расхититель, попуститель, нарушитель, содержатель.

Словы для даведак: Наведвальнік, выкрадальнік, раскрадальнік, патуральнік, наймальнік, атрымальнік, заснавальнік, парушальнік, распаўсюджвальнік, завяральнік, утрымальнік, уладальнік, укрывальнік.

90. Падбярыце беларускія адпаведнікі да прыведзеных тэрмінаў

Представитель, заявитель, предъявитель, руководитель, строитель, наблюдатель завещатель, сопроводитель, уведомитель, совместитель, хранитель, доверитель.

91. Утварыце назоўнікі-тэрміны з назвай асобы ад наступных дзеясловаў.

Назіраць, завяшчаць, суправаджаць, паведамляць, сумяшчаць, ахоўваць, давяраць, наймаць, заяўляць, прадстаўляць, прад’яўляць, кіраваць, заступацца, уладаць.

92. Перакладзіце назоўнікі, утварыце ад іх дзеясловы з суфіксамі –ва-, -ава-, -ява-, -ыва-, -іва-, -ірава-, -ырава-.

Ремонт, резюме, блок, тест, идентификация, формулировка, трансляция, фильтр, копия, проект, код, конструкция, сканер, стимул, шифр, информация, форма, исследование, сумма, модуль, подсчет, прогноз, проект, контакт, получение, предупреждение, план, адрес, активизация, демонстрация, фотография, команда.

93. Адзначце рысы афіцыйна-справавога маўлення. Назавіце твор і аўтара.

Кручкоў: Ну, дык добра! Следства кончана, цяпер будзе суд, а наўперад: па указу всеміласцівейшай гасударыні Елісаветы Петровны 49-га апреля 1893-га года і всеміласцівейшай Екацярыны Вялікай от 23-го сенцябра 1903-га года, а равномерно в смысле Статута літоўскаго раздзела 8-га, параграфа 193-га, коім назначается в пользу суда от цяжушчыхся грывны. Обжалованный Протосавіцкі імеет зараз жа ўплаціць пошлін 20, прогонных 16 і на канцэлярыю 10 рублёў. Жалуюшчыйся Ліпскі ў палавіне того; сведкі, каторыя бачылі драку, а не баранілі, – па 9-ці рублёў, а вся прочая шляхта, што не бачыла дракі, за тое, што не бачыла, – па 3 рублі. Плаціце!