«Астана Медицина Университеті» АҚ

В.Г.Корпачев атындағы патологиялық физиология кафедрасы

Реферат Біріккен иммунды тапшылықты аурулар

Орындаған: Сәкен Айжан

Тобы: 202 ЖМ

Тексерген: Ниязбекова Қ.Қ.

Астана,2014 жыл

Жоспар:

I Кіріспе.....................................................................................2

II Негізгі бөлім...........................................................................3

2.1Біріккен иммунды тапшылықты аурулар этиологиясы......4

2.2 Патогенезі.............................................................................5

2.3 Емделуі мен диагностикасы.................................................6

III Қорытынды............................................................................9

IV Пайдаланған әдебиеттер......................................................10

Кіріспе

Біріккен иммунды тапшылықтар өмірге аса қауіпті дерттердің бірі болып табылады. Сонымен қатар бұл дерттен жаңа туылған нәрестлерден бастап ересек адамдар да спецификалық қорғалмаған. Сондықтан бұл тақырып бүгінгі күні актуальді сұхбаттың жарқын мысалы.

Жұмысымның негізгі мақсаты: біріккен иммунды тапшылықтардың маңыздылығының мәнін жеткізу.

Негізгі мәселе: біріккен иммунды тапшылықтарға толық сипаттама беру, болашаққа болжамдарын негіздеу, корытындылау.

Біріккен иммунды тапшылықтар – біруақытта жасушалық пен гуморальды иммунитеттің қаналуымен қабаттасады. Мұндай науқастарда не Т- не В-лимфоциттер болмайды,олар өмірге қабілетсіз.

Классификациясы

1.Ауыр біріккен иммунды тапшылықтар

А. Ретикулярлы дисгенезия

Б. «жалаңаш» лимфоциттер синдромы

В. Вискот – Олдрич ауруы

Г.Гитлин синдромы

Д.Гланцман – Риникер ауруы

Е.Гуд синдромы

Ж.Незелоф синдромы

З.Оммен синдромы

И.Аденозин-дезаминаза жеткіліксіздігі

2.Шамалы айқындалған иммунитет дефектісімен біріккен иммунды тапшылықтар

А. Атаксия- телеангиэктазия Луи-Бар

Б.Тұқымкуалайтын мырышқа тәуелді иммунды тапшылық

В.Мак-Кьюсиктің метафизарлы хондродисплазиясы

3.Минорлы біріккен иммунды тапшылықтар

Ауыр біріккен иммунды тапшылықтар(АБИТ) үшін клиникалық синдром келесі жағдайларға тиісті:

-аденозиндезаминаза жеткіліксіздігі «OMIM 608958, КФ 3.5.4.4 , ada гені (20q12-q13.11),p)»

-Пуриннуклеозидфосфорилаза жеткіліксіздігі «OMIM 164050, КФ 2.4.2.1 , pnp гені (14q11.2),p)»

-Т- және В- теріс, NK- оң АБИТ«OMIM 601457, RAG1 және RAG2 гендері, рекомбинациялар V(D)J-сегменттердің Ig және TCR(11 p13),p)»

-Оммен синдромы «OMIM 179615 және 179616, RAG1 және RAG2 гендері, рекомбинациялар V(D)J (11 p13-р12),p)»

-Оммен синдромы гиперэозинофилиямен «OMIM 603554,RAG1 және RAG2 гендері, рекомбинациялар V(D)J (11 p13-р12),p)»

-АБИТ иондайтын радиацияға жоғары сезімталдықпен «OMIM 605988, репарация гені Artemis (10p), ген мутациясы кезінде V(D)J-рекомбинациясының бұзылысы ,p)»

-Протеинтирозинкиназа ZAP-70 жеткіліксіздігі «OMIM 176947, ZAP-70 гені (2 q12,р).Ген мутациясы кезінде ITAM домендерінің фосфорилденуі ş- тізбегі TCR және ITAM құрамында бар NK жасушалар)

-тирозинкиназа Janus3 жеткіліксіздігі «OMIM 600802 және 600173, JAK3 гені (19р13.1),р» Ген дефекттері кезінде клетканың пролиферациясын, дифференфировкасын және тірі қалуын қамтамасыз ететін клеткаішілік сигналдық жолдар бұзылады( жиі интерлейкин 2,4,7,9,15 клеткалық активацияны индуцирлемейді)

АБИТ ИЛ-2 дефицитімен «OMIM 147680, IL-2 гені (4q26-q27)»

Х-айқастырылған АБИТ «OMIM300400 IL-2RG гені. Ген дефекті кезінде Csk киназаның ингибирлеуші жылдамдығы Src протеинтирозинкиназаға қатысты күшеюі, ITAM –домендерінің TCR, BCR фосфорилденуі бұзылуы.

Ауыр біріккен иммунды тапшылықтар

1.Ретикулярлы дисгенезия қанжасау тінінің аплазиясымен көрінеді. Бұл ауру кезінде дифференциалдау блогы бағаналы қанжасау клеткасының деңгейінде локализацияланған болады. Балалар антенатальді қайтыс болады немесе туылғаннан кейін инфекциялық-септикалық шиеленістер мен қауіпті өспелерден соң.

2.«Жалаңаш» лимфоциттер синдромы- организм клеткалары, соның ішінде лимфоциттер МНС-I немесе МНС- II молекулаларын экспрессияламайды. Бұл жағдайда Т-тәуелді иммунды жауап мүмкін емес. МНС-I молекулаларының экспрессиясы болмаған жағдайда СD8⁺ Tαβ- лимфоциттері, МНС- II - CD4⁺T-лимфоциттер мүлдем болмайды.

3.Вискот-Олдрич ауруы- WASP гені (Wiskott-Aldrich syndrome) лимфоциттерде,талақ тіндерінде және тимоциттерде экспрессияланады.Бұл геннің мутациясы нейтрофилдерде және Т-лимфоциттерде(СD8 CD4), СD43 молекуласының(ICAM-1 үшін лиганд, антиадгезивті қызмет атқаралы.) аномальді экспрессиясымен байланыстырылады.Клиникалық көрінісі үштік белгілермен :тромбоцитопения, экзема, рекурентті инфекциялармен көрінеді.

Лабораториялық көрсеткіштері:Тромбоцитопения, тромбоциттер мөлшері кішірейген,сау адаммен салыстырғанда. IgM қан сарысуында деңгейі төмендеген, IgЕ саны ұлғайған. Емдеуі симптоматикалық

Гитлин синдромы- ауыр біріккен иммунды тапшылық пен соматотропты гормонның продукциясының жеткіліксіздігің тіркесуі. Ергежейлі аурулар.

Гланцмана—Риникер ауруы — Қайтыс болу белсенді терапия болмаған жағдайда өмірдің алғашқы жылының екінші жартысында болады. Өткені нәресте рационынан ана сүтінін орнына басқа тағамдар түсе бастайды. Алғашқы айларынан бастап ана сүтімен нәресте антиденелер ала бастайды, мұнда ол пассивті иммунитетпен қорғанған болады. Тимус салмаға 5-10 есе азайған.

Гуд синдромы  ( тимомамен иммунодефицит) — тимустың толық жетілмеуі тән біріншілікті иммунды тапшылық (фетальді тимус). Кейін оның ішінде строма эпителиоциттерінен ісік дамиды (тимома). Бұл ісіктің қауіпті нұсқалары сирек пайда болады. Гипопластикалық анемия тән.

Незелоф синдромы — Организмде В-лимфоциттер бар болғанымен, олар антидене түзуші клеткаларға трансформациялана алмайды.

Оменн синдромы 1965 ж. (G. S. Omenn) отбасылық эозинофилиямен ретикулоэндотелиоз деген атпен сипаттама берген. RAG1 және RAG2 гендерімен байланысты. Бұл гендердің жоғары емес қалдық белсенділігінің арқасында ,тері эпителийіне және АІЖ-на аутореактивті , Т-лимфоциттер клондарының шамалы саны дамиды. Қалдық В-лимфоциттермен гиперэозинофилия мен IgЕ өнімін шақыратын, бұл клондар ИЛ-4 пен ИЛ-5 үлкен санын продуцирлейді.

Клиникалық көрінісі:

Туылғаннан кейін скальп мен қастың маңында алопециямен эритродермия және пахидермия(тері қалыңдауы)жүдетуші диарея, өмірге қауіпті инфекциялық синдром. Палпация көмегімен гепатоспленомегалия мен лимфа түүүйіндерінің ұлғаюы анықталады.

Лабораториялық берілгендері: Қанда эозинофилдер мен IgЕ жоғары. Ұлғайған лимфа түйіндерінің биоптаттарында: дәнекер тін мен макрофагтар гиперплазиясы және лимфоциттердің субтотальді болуы. Емдеуі симптоматикалық.

Аденозин-дезаминазы(АДА) жеткіліксіздігі кезінде клеткаларда пуриндер метаболизмінің токсикалық жартылай өнімі - дезоксиаденозин жиналады. Ең көп бұдан лимфоциттер зардап шегеді.

Лабораториялық берілгендері:

Т- және В- лимфоциттер (NK сақталған) мен иммуноглобулиндер жоқ. АДА анықтау үшін анализді эритроциттер мен лимфоциттерге жүргізеді.

Лабораториялық берілгендері:

Вариабельді, кейде терең лимфопения;

Спецификалық Аг-ге жауап ретінде лимфоциттер пролиферациялана алмайды;

Қан сарысуында жиі Ig деңгейінің айқын төмендеуі;

Кеуде клеткасының рентгенограммасында тимустың көлеңкесі жоқ.

Кездесу жиілігі мен қауіп факторы:

АБИТ соммалық жиілігі 100 мың жаңа туылған нәрестеге 1-2 жағдайда. Ол жақын туыстық некелесу бар әлеуметтік ортада жоғары болуы мүмкін.

Барлық АБИТ – тұқымқуалайтын аурулар. Х-айқастырлған АБИТ -- Х-айқастырлған рецессивті. Демек, бұл ауру тек ұл баларда кездеседі, бірақ «дефектті» генді тасушы ,сау анасынан жұғады. Бұндай тасушы-анадан балалардың ауру болып туылу ықтималдығы 50.

Қалған АБИТ тұқымқуалауы –аутосомды-рецессивті, демек нәресте(қыз немесе ұл) ауру болып туылуы тек анасы да, әкесі де генетикалық дефекттің тасушысы болса ғана мүмкін. Мұнда балалардың ауру болып туылу ықтималдығы 25.

Клиникалық көрінісі. Жаңа туылған нәрестелерде АБИТ мүмкіндігінше ерте анықтау өте маңызды. Себебі олар үшін фатальді, мысалы, тірі вакциналармен иммунизациялау. Әдетте клиникалық диагноз алғашқы 6 айда анық болады. Клиникалық көрінісінде алғашқы сатыға ауыр инфекциялық синдром мен нәрестенің кеш дамуы шығады. Инфекция қоздырғыштары әр түрлі таксономиялық топтарға жатады: саңырауқұлақтар (Candida,Pneumocystis carinii), бактериялар, вирустар. Нәрестелерде алғашқы айларынан бастап созылмалы диарея, өкпе қабынуы (әсіресе, пневмония), тері мен шырышты қабықтардың кандидозы(әсіресе, ауыз қуысының). Нәрестелер салмақты аз қосады, тәбеті жоқ және жиі жоғары температура байқалады.

АБИТ-тің кейбір түрлерінде, Оммен синдромы сияқты, «трансплантат қожайынға қарсы» реакциясына ұқсас симптомдар байқалуы мүмкін- мысалы,бөртпе, тері құрғауы, тері қызаруы.

Лабораториялық диагностикасы: қандағы лимфоциттер мен антиденелердің деңгейін өлшеу. Нақты генетикалық дефектті анықтау үшін молекулярлы-генетикалық анализ жүргізіледі.

АБИТ-пен ауыратын нәрестелерді ерте емдеу маңыздылығына байланысты, АҚШ-та барлық жаңа туылғандарды скрининг бағдарламаларына енгізу талқыланып жатыр.

Емделуі:

Балаларға көктамырішіне иммуноглобулин енгізіледі және инфекцияны профилактикалау мен емдеу үшін дәрілер. Сонымен қатар кез келген инфекциялық аурумен жұғудан сақтану үшін стерильді бокста орналасады.

Бірақ, бұның барлығы уақытша шаралар, тек біраз уақытқа аурудың нашарлауын болдырмау үшін. АБИТ көпшілік формаларында негізгі емдеу тәсілі жілік майын трансплантациялау. Донорлық жілік майы қалыпты қанжасауды калыптастырады, қанда функционалды лимфоциттер пайда болады. Трансплантация кезінде донор ретінде ата-анасының бірі(гаплоидентентті трасплантация) болады. Кондиционирлеу ауруға байланысты болады. Кейбір АБИТ кезінде интенсивті химиотерапиясыз трансплантация мүмкін, өйткені аурудың организмі өзінің өте төмен иммунитеті үшін трансплантатты күшпен алып тастай алмайды.

Сонымен қатар генотерапияны қолданудың сәтті мысалдары белгілі.

Болжамдар:

АҚШ-тың бірнеше штатында жаңа туылған нәрестелерден рекомбинантты Т-лимфоциттерді тіліп алу арқылы ауыр біріккен иммунды тапшылықтарды терең тәжірибелік зерттеу 2009 жылдың 1 ақпанынан жүргізіліп жатыр. Висконсин мен Массачусетсте бұл патологияны анықтау үшін нәрестелерге скрининг жүргізіледі. Мичиганда бұл скринингті 2011 жылы бастады. Бірақ бұл ауруду стандартты тестілеу мүмкін емес. Өйткені нәрестелерде генетикалық дефекттің алуан түрлілігі өте жоғары. Иммунды тапшылықтың кейбір формаларын ұрықтың ДНК-сын секвендеу арқылы анықтауға болады.

Емдеусіз АБИТ-пен туылған нәрестелер өмірінің алғашқы 1-2 жылында қайтыс болады(кейбір ауру формаларында алғашқы айларда). Алайда жілік майын трансплантациялау аурудан жазылуға алып келеді. 80 балалар жазылып кетеді. Егер трансплантациядан кейін В-лимфоциттердің функциясы жеткіліксіз болса, көктамырішіне иммуноглобулиндер енгізілуі мүмкін.

Ауыр біріккен иммунды тапшылықтар

Шамалы айқындалған иммунитет дефектісімен біріккен иммунды тапшылықтар(науқастар бірнеше онжылдықтар өмір сүреді)

Атаксия-телеангиэктазия Луи-Бар —ДНК-топоизомераза генінің дефекті. Оған тән:

Тимус , лимфа түйіндерінің ,талақтың, бадамшалардың гипоплазиясы,Т-лимфоциттердің сандық және қызметтік жеткіліксіздігі, IgЕ, IgА, IgG2 деңгейі төмендеген, аномальді түрде 200 еседей ісіктердің жиілігі (лимфома мен карцинома) жоғарылаған.Клиникалық көрінісі:Атаксия симптомдарын 2-4 айлық нәрестеде анықтауға болады. Атаксия мишықта Пуркинье клеткаларының прогрессиялық дегенерациясымен шартталған. 3-6 жаста мұрында, құлақта, конъюктивада телеангиэктазалар пайда болады. Иммуноды тапшылық IgЕ, IgА, IgG2 иммуноглобулиндерінің изотоптарының өндірілуінің төмендеуімен байланысты.

Тұқымкуалайтын мырышқа тәуелді иммунды тапшылық кезінде спецификалық транспорттық белоктың дефектінің нәтижесінде аш ішекте мырыш иондарының сіңірілуі жүрмейді. Сонымен қатар тері зақымдалымен энтеропатиялық акродерматит , алопеция, АІЖ мен неврологиялық бұзылыстар, тимус гопоплазиясы мен лимфатүйін тіндерінің плазматизациясы.

Мак-Кьюсиктің метафизарлы хондродисплазиясына(«сіңір мен шаш гипоплазиялары») тән: сіңір тінінің пісіп жетілуі мен өсудің бұзылыстары салдарынан аяқ-қолдарының қысқа болуы, жіңішке,пигментсіз шаштар.

Минорлы біріккен иммунды тапшылықтар-бұл топтың негізгі ауруы- ортақ вариабельді иммунды жеткіліксіздік

ортақ вариабельді иммунды жеткіліксіздік (ОВИЖ)— Плазмалық клеткалардың иммуноглобулиндердің түрлі класстарын өндіру және иммунитеттің Т-буынының белсенділігі төмен болумен сипатталатын иммундытапшылық. Клиникалық ОВИЖ ЛОР-мүшелері мен тыныс алу жолдарындағы созылмалы және қауырт қабыну үрдістерімен қабаттасды.