«Бекітемін»

№35 орта мектеп директоры

Таймова А. ______________

1. Сабақтың тақырыбы: Cүйектің сынуы,жарақаттан уыттану,соғып алу кезіндегі алғашқы медициналық көмек

1. Сабақтың мақсаты:

2. Уақыты: 45 минут.

3. Өткізілетін орны: 10 сынып

4. Өтілетін күні:

5. Көрнекілік құралдар: АӘД оқулығы.

6. Сабақтың барысы:

а) Ұйымдастыру кезеңі – 3 минут.

Взвод командирі оқушыларды сапқа тұрғызады, оқытушыға рапорт береді, амандасу, түгендеу, оқушылардың сырт көрінісін тексеру.

ә) Өтілген тақырыпты сұрау кезеңі – 7 минут.

1.Сыну дегеніміз не?

2.Сынудың түрлері?

3.Соғып алу дегеніміз не?

4. Иммобилизация дегеніміз не?

б) Негізгі бөлім – 25 минут.

Жалпы мұздаудың(катудың) симптомдары: қалтырау, шаршау, ұйкы басу, акырында ұйктап кету. Дене сіресіп, тыныс алу мен жүрек жұмысы өлсіревді. Мидьщ кан аздығы дамып, аяғында адам өледі.

Жергілікті үсу арасында кебіне аяқтың, оның ішінде, башпайлардың үсуі жиі кездеседі. Жергілікті үсу симп-томдары бойынша онын мынадай дөрежелері ажыратылады.

Бірінші дәрежелі усу — терінің бозаруы, оның сезгіш-тігінін жоғалуы, жылыткан кезде терінін ашып, ауыруы, кызыл күрең түске боялып, ісінуі жөне ауыруы. Екінші дәрежелі — жоғарыда көрсетілген өзгерістерден баска іші сүрғылт қан түсті сүйыктыққа толған күлдіректер пайда болады. Үшішиі дәрежелі — барьшша аукымды жөне терең өзгерістер төн; тіндер сезгіштігін жоғалтады, кара көк түске еніп, өлектіктік белгілері пайда болады; Төртішігі дөрежелі— үсіген тіндер терең өлі еттеніп, сезгіштік жойылады. Аяк-кол суып, бозарып, көгереді.

Үсудің өр түрлі дөрежелері қабаттасып келуі жиі кездеседі, мысалы, үшішш дөрежелі үсу екінші жөне бірінші дөрежелі үсу учаскелерімен; аяқтан басқа, кол, мүрын, күлақ, бет жөне маңдай үсуі мүмкін.

Жеңіл үсіктер кайталанғанда немесе суық ұзак уакыт өсер еткенде (аязда немесе ылғалды, суык көктемгі — күзгі уакытта) калтырау болуы мүмкін: жан ауыртар домбьну, көгеру, салқындау байқалып, тері кышиды ("каз терісі"); ол терінің ашык жерлерінде, кол саусактарында, кұлак калқанында, кейде аяк басывда байкалады.

Алғашқы медициналық жәрдем

Зардап шегушіні жылы бөлмеге орналастыру керек. От немесе ыстық пеш жанында жылытуға болмайды. Жылыта отырып, ауруға ыстьщ шай, кофе, шарап немесе арақ беруге болады. Жалпы қату кезінде зардап шегушіш шешіндіріп, денесін спирт немесе арақпен сылайды, есін жинаткызып, сусын береді, жылы етіп кымтайды. Егер зардап шегуші дем алмаса, онда жасанды тыныс алдырады, тері астына камфора немесе кофеин, кажет болса, эфедрин, кордиамин енгізеді. Содан кейін ауруды жібереді. Клиникалық өлім белгілері байқалғанда, реанимация іс-шараларын жүргізеді.

Жергілікті үсу кезінде жалпы жылыту, үсіген бөлікті жеңіл түрде уқалау ұсынылады. Бұл кезде суыктан ағарып кеткен бөлікті таза жуылған ылгал қолмен сылап ыскылайды, жылытатын таңғыш кояды. Ең жақсысы, үсіген жер кызарып, жылынғанша спирт немесе арақпен ысқылау кажет. Үсіген жерді қармен ысқылауға болмайды.

Үсудің алғашкы кезінде, ен алдымен, аяқ-қолды жылы су ваннасында (су температурасын 20-дан 37°-қа дейін ақырындап көтере отырьш) жеңіл массаж жасай отырып жылыту керек. Ысқылағаннан кейін мақтаның қалың кабатымен таза (ең жаксысы, стерильді) таңғыш салу керек, аяк-колды жоғары көтеріп, дөрігерге жіберу кажет. Үсіген бөлік домбығып іссе немесе күлдірек пайда болса, ысқылауға болмайды. Ең дұрысы, үсіген бөлікке мақтаның қалың қабатымен стерильді таңғыш салады, аяқ-қолды жоғары қалыпта ұстайды жөне зардап шегушіні дерігерге жібереді.

Жалпы қату (жедел) жөне жергілікті үсу (бірінші дережелі үсуден баскасы) кезінде госпитализациялау ұсынылады. Үсуді емдеу антибиотиктер, өр түрлі жақпа-майлар (мазь) сіңдірілген таңғыш салу, физиотерапевтік процедура (кұрғақ) ауа ванналары, кварц колдану, ал қажет болса, оперативтік емдеу (еліеттенген тіндерді алып тасту) жүргізіледі. 2,3,4 дөрежелі үсулер кезівде сіреспеге қарсы сарысу мен анатоксиннің профилактикалық дозасы енгізіледі. Қан айналымының жақсаруы үсуге кедергі келтіретінін атап өту керек. Мысалы, үсу немесе кату пайда болғанға дейін суықтағы қозғалыс (тез) жүру, жүгіру кан айналымды жаксартады, денені жылытады, сөйтіп, суыктьщ зиянды өсеріне карсы түрады, мұның профилактикалық мөні зор.

Күн және ыстық өту туралы түсінік, олардың алдын алу және алғашқы медициналық жөрдем көрсету

Күн өту — тікелей күн сөулесінің ұзак уакыт өсерінен немесе ыстык, нашар желдетілген бөлмеде, жоғары температура жағдайында жұмыс істеу салдарынан дененің кызьш кетуі.

Күн өтудің негізгі белгілері — жалпы өлсіздік, бейжайлык, естен тану немесе естен айырылу күйі, құсу, жүрегі айну, дене температурасының көтерілуі. Кейде

мүрыннан кан кетуі, жүрек кызмегі өлсіреуі жөне тіші кома күйіне түсуі мүмкін.

Зардап шегуші, ең алдымен, шұғыл көмекке мұктаж болады, оны таза ауаға, көлеңкеге шығарьш, киімін шешу керек. Содан кейін салқын сусын береді, басына суық компресс қояды, суық су кұяды немесе суық нөрсеге орайды.

Зардап шегушінің жағдайына жөне колда бар мүмкін-діктерге сөйкес емдеу құралдары колданылады. Мысалы, жүрек жұмысы өлсіреп, артериялык кан қысымы төменде-генде кофеин ерітіндісін (20 пайыз ерітіндінщ 1 мл), комфора (20 пайыз ерітіндінің 20 мл), лобелин ерітіндісін (0,5—Імл немесе венаға Імл) жібереді. Тьшыс алу тоқтап қалғанда немесе қатты бұзылранда, жасанды тыныс алдыру, оттек, корбоген пайдаланылады.

Алғашқы жәрдем көрсетіп, зардап шегушіні ауыр жағдайдан алып шыққаннан кейін ауруханаға жаткызады.

Ескерту. Күн етудің патогенетикалық тұрғыда ыстық өтуден айырмашылығы — күн өткенде дененің қызып кетуімен бірге күн сөулесі тікелей өсер етеді (күн сөулелік қызаруы бар тері күйіктері, уытты гистомин төріздес заттар түзіледі).

Дененің кызьш кетуі, өдетте, дене ж ұмысы кезінде, өсіресе шеруде байқалады. Дененің кызып кетуіне себепші болатындар: ауаның ылғалдылығы жөне желсіз болуы, бұл тердің булануын киындатады, сондай-ақ сүйьщтықты тым аз қолдану. Ең өуелі продромольді белгілер дамиды — тері күрт қызарады, тер бөлінісі күшейеді, шырышты кабыщна ңұрғайды, күрт шөлдейді, тыныс алу мен тамыр соғуы жиілейді, сондай-ақ кан қоюланады, жүрегі айньш, жұтыну қиындайды. Қызып кету (ыстық өту) процесінің үш формасын ажыратады:

1. жүдеу (титықтату) (бұлшык ет өлсіздігі, бас айналу,тамыр соғуының төмендеуі мен жиілеуі, терінің қызаруы жөне құрғауы, дене температурасының 39—39,5°С-қа дейін көтерілуі, қан айналымының жеткіліксіздігі — терінің бозаруы (куқылдануы) жөне мұздауы;

асқын қызьшу формасы (ыстық өту) — дене температурасының 39—40°С-ка дейін көтерілуі, жалпы өлсіздік, бейжайлық, бастың ауруы; команың дамуы—терінің куқылдануы жөне құрғауы, пульстін жиілеуі және төмендеуі, тыныс алудың жиілеуі, бұлшық еттің жыпылықтауы; тартыльш құрысу, көз карашығының үлкеюі, тізе рефлексінің жоғалуы; елестету — нерв жүйесінщ козуы; қан айналымының жеткіліксіздігі — тьшыс алудың төмендеуі, ционоз, өкпе ісігі;

3) бас ауыру формасы немесе жедел гастроәнтрит белгілері бар форма (құсу, жүрегі айну, іші өту).

Қызару кезінде теріні майлау керек, күлдіректер пайда болса, калий марганец кышқылының өлсіз ерітіндісінен (0,1 %) компресс кою керек; қалтырау, бас ауыру жөне жалпы өлсіреу кезінде аспирин, пирамидон, кофеин беру керек.

Электржарақаты кезінде көрсетілетін алғашқы медици-налық жөрдем жөне осы кездегі қауіпсіздік ережелері.

Электржарақаты — найзағай немесе жоғары кернеулі электр тогы өсер етуі кезінде электр тогымен зақымдану. 100 вт-тан жоғары кернеулі ток өсері кауіпті, ал 500 в жоғары ток әсері алатқа соғады (елімге) деп есептелінеді.

Электржарақатының жиі кездесетін себептері — қауіпсіздік техникасы ережелерін жөне жеке қорғану ережелерін сақтамау, электр кұралдардың, аппараттардың істен шығуы. Бірқатар жағдайлар: терінің ылғалдылығы, су киім немесе аяккиім, шаршау, жүдеу зақымдануға себепші болады. Ток өсері нөтижесінде ауырлығы жағьшан өр түрлі термикалык (күйіктер), тіндердін химиялық жөне механикалык закымдануы болады.

Токпен жаракаттану белгілері:

• жалпы құбылыстарға: естен тану, артериялык кан кысымының төмендеуі, аритмия, есінен айырылу, тыныс алудың тоқтауы, шок, кұрысьш-тырысу, сал болып калу;

• жергілікті белгілерге: термикалық күйік түрінде (көбіне 3 дөрежелі) тіндердің бұзылуы, терідегі тармақталған а гн ІІІ түріңдегі қызыл немесе ак сұр түсті жолақтар түріндегі •гок б(!лгісі немесе найзағай белгісі.

Токпен ауыр жарақаттанғанда, адам жүректің сал Оо,ІІыІІ калуынан дереу өліп кетуі мүмкін. Бірақ кебінесе к.ІІиІІикІІлык өлім байқалады.