Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Реферат Әлеуметтік жұмыстың кәсіби этикалық құндылықтары.docx
Скачиваний:
49
Добавлен:
17.02.2016
Размер:
106.87 Кб
Скачать

Тұрар Рысқұлов атындағы Жаңа Экономикалық Университеті

«Экономика және Басқару» факультеті

Р Е Ф Е Р А Т

Тақырып: Әлеуметтік жұмыстың кәсіби этикалық құндылықтары

Тексерген: Абенова К

Орындаған: Құрманбаева Қ

Тобы: ӘЖ 241

Алматы, 2015

Жоспар

Бөлім 1.Тақырыпты зерттеген ғалымдардың еңбектері.......................3

    1. . Тақырыпқа қатысты дамыған елдің тәжірибесі............................5

1.2. Тақырыпқа қатысты заңнамалық құжаттар....................................11

Бөлім 2.Қазіргі әлеуметтік қызметкердің кәсіби құндылығы.............15

2.1. Әлеуметтік қызметкер нені білу керек..........................................26

2.2. Әлеуметтік қызметкердің кәсіптік­-этикасының стандартына

талдау жасау...............................................................................................28

Қорытынды..................................................................................................39

Пайдаланған әдебиеттер тізімі..................................................................40

Бөлім 1.Тақырыпты зерттеген ғалымдардың еңбектері.

Әлеуметтік жұмыс теориясының дамуына ұлы теоретиктер мен практиктердің қосқан үлесіне талдау жасау барысында әлеуметтік жұмыскер қызметінің спецификасы мен оның теориялық негізін жоғалту қаупі бар. Осы тұрғыдан, ғылыми білім аумағында еңбек сіңірген адамдардың әлеуметтік жұмыс теориясының даму тарихының нақты кейіпкері болмай қалу қаупі туындауы мүмкін. Осы сияқты мәселелерді шешудің қиындауының себебі мынаған байланысты: әлеуметтік жұмыс аумағындағы кез келген үлкен теоретик пен практиктің базалық білімі әлеуметтік жұмыскер болмауы мүмкін, бұған мысал ретінде Колумбия университетінің әлеуметтік жұмыс факультетінің бұрынғы деканы Рональд Фельдманды немесе Канаданың Калгари қаласының ірі университеттің әлеуметтік жұмыс факультетінің деканы Рей Томлиссонды бөліп көрсетуге болады. Осылайша, Гетеборг университетіндегі әлеуметтік жұмыс институты бағдарламасын ұзақ уақыт бойы басқарған, Швециядағы әлеуметтік жұмыс аумағндағы ғылыми зерттеулердің негізін салушы Харольд Сиднер философия ғылымдарының докторы болып табылады, мәдениеттану әлеуметтік философиялық зерттеулерде үлкен тәжірибесі бар, социология аумағында мамандалған (Ол Лунд университетінің социология бөлімін аяқтаған) Швецияда Сведнердің зерттеу қызметінің ықпалынан 80 жылдары құрылымды әлеуметтік жұмыстық ғылыми дәстүрі, оның қазіргі кездегі адамның даму контесіндегі жүйелі – функционалдық көрінісі күшейді. Ерекше атап өтетін жайт, Х.Сведнер КСРО-ның әлеуметтік-мәдени дамуының философиялық-гуманистік дәстүрін жоғары бағалаған және бағалайды да, ол әлеуметтік жұмыстың әлеуметтік этникалық негіздерін зерттеуде орыс ойшылдарының әлеуметтік қызметінің идеялары мен тәжірибелріне сүйенген. Олар: Л.Толстой, И.Бунин, А.Чехов, Ф.Достоевский және т.б. Х.Сведнер С.Г.Струмилин, А.С.Макаренко, В.И.Ленин, А.Колонтай, И.И.Павлов және т.б. зерттеушілердің ғылыми еңбектерін жоғары бағалады. Әлеуметтік жұмыс теориясы ұғымының негізін салушылар Ализе Соломон, Мария Гахери, Элизаветта Фрай, Джеймс Адамс, Мери Ричмонд. Бұл кезеңде әлеуметтік жұмыста фрейдизм мектебі бағыттары қалыптасты. Яғни ХХ-ғасырдың I-ші жартысында әлеуметтік жұмыстағы психодиагностикалық басымдылықпен қамтамасыз ететін Зигмунд Фрейд және оның шәкірттерінің психоанализді жақтаушылардың теориялық нәтижелерінің әсері. Фрейдизм бағыты әлеуметтік жұмыстың теориялық негізінің дамуына өз ықпалын тигізді. Қазігі күнде Фрейдизм өзгере отырып,әлеуметтік жұмыстың теориясында жоғарғы деңгейде қолданылады. Әлеуметтік жұмыстың теорияларын қалыптастыруда педагогтардың қосқан үлес зор. Профессор Х.Сведнердің теориялық, зерттеу, білім беру аумағандағы қызметі әлеуметтік жұмыс туралы жүйелі, философиялық, гуманистік ойлардың тек Швецияда ғана емес, сондай-ақ өзге де Скандинавия елдерінде, Шығыс және Батыс Европада, Жапония мен Қытайда таралуына үлкен ықпал етті. Х.Сведнердің беделі, белсенді ғылыми оқытушы қызметі әлеуметтікжұмыс теориясының жүйелі бағытының, позициясының күшеюіне негіз болды. Тағы бір мысал келтірейік. Соңғы жылдары әлеуметтік жұмыстың когнетивті теориясы кең таралды, әрине, бұл объекті жағдайлардың әсерінен, қазіргі заман адамының әлеуметтік қорғаудың технологиялары мен заңдылықтарының теориясының өзіндік дамуы ХХғ. Адам өміріндегі интеллектуалды компоненттерінің өсу тарапынан жүреді. Сонымен қатар, әлеуметтік жұмыс теориясы әсерінің өсуін қамтамасыз етуде индивидуалды тұлғалық фактор үлкен роль атқарды, 80 жылдары Э.Гольдштаймнің белсенді теориялық қызметі және кең тараған когнетивті гуманистік теориялары айтарлықтай тиімді болды және кең таралды, В.Франке жасаған логотерапияның әлеуметтік-психологиялық негіздері европалық әлеуметтік-мәдени дәстүрі бар көптеген елдерде әлеуметтік жұмыстың когнетивті теориясының таралуына ықпал етті. Жоғарыда келтірілген мысалдардан әлеуметтік жұмыстағы белгілі теоретиктердің әлеуметтік білім тармақтары сәйкес келетін әлеуметтік дамуда осы аумақтың дамуына әсер еткендігі байқалады, ХХғ. әлеуметтік жұмыс теориясының даму тенденциясының қазіргі заманғы қалыптасуына базалық ғылыми пәндері, әсіресе психология мен социология белді мамандары ықпал етті.Әлеуметтік жұмыстың көптеген әлеуметтік және психологиялық бағытталған теорияларының дамуына әлеуметтік жұмыстың таза емес теоретиктерімен қатар, социология және психология мамандары, сондай-ақ педагогтар мен психотерапветердің қосқан үлесін атап өту қажет. Білімнің жаңа тармақтарының қалыптасыуның алдыңғы сатыларына жоғарыда келтірілген жайттардың тән болуы заңды да, себебі, біріншіден, жаңа ғылымды зертеушілер өте аз, ал екіншіден, әлеуметтік жұмыс үшін базалық пән болып есептелетін аралас пәндер білімнің жаңа аумағына табиғи түрде өз өкілдерін тартуда, әлеуметтік жұмыстың көптеген теорияларының аталуы жағынан социологиялық және психологиялық концепциялары жақын болуы да кездейсоқ емес (жүйелік, функционалды, әлеуметтік-психологиялық және т.б)

    1. Тақырыпқа қатысты дамыған елдің тәжірибесі.

«Әлеуметтік жұмыс» – бұл тарихымыздағы жаңа атау, жаңа прогресс болып саналады. Жалпы әлеуметтік жұмыс бірнеше мағынаға ие, мәселен адамдарға көмек көрсету – Ежелгі Римдік философтар «қайырымдылықтың қажеттілігі мен қоғамдағы тұрақтылықты сақтау» десе, антикалық философтар «құлдарға жанашырлық көз-қарас» деген. Мемлекет өзінің даму мүмкіндіктеріне қарай қабілетті азаматтарды жұмыспен қамти отырып, әлеуметтік мүмкіндіктері шектелген азаматтарға қарау жасайды. Бірақ еңбек процесінде еңбек қатынастарының ерекшеліктеріне және мүмкіндіктеріне орай қабілетті жандарды белгілі бір мөлшерде жұмыстарын ұйымдастыра отырып, олардың күн көріс мүмкіндіктерін дамыту керек. Күн санап өсіп келе жатқан мүгедектер саны қоғамға өзінің тәуелділігін жүктей отырып, олардың күн көріс мүмкіндіктерін дамыту керек. Орта ғасырдағы және оның үшінші тоқсанындағы Марксистік әлеуметтік парадигмасының үлкен әсерін назарға алу керек. Әсіресе Еуропада, көптеген индустриалды дамыған мемлекеттерде сол жақтағы күштің даминациялануы күшейеді. Бұл әлеуметтіік проблематикаға үкіметтің қызығушылығының артыуына, қоғамның әлеуметтік құрылымының идеологиясына әсер етуіне, әлумет тану және әлеуметтік жұмыс туралы териялары қажетті деңгейде басқаруда негіз болды. Осы кезеңде АҚШ- та кедейшілікке қарсы бағдарламалар жасалынды, қауымды және жергілікті өзіндік басқару деңгейінде қайта құрулар басталды. Әлеуметтік жұмыстың жаңа медельдарі Швецияда, Канада да Францияда, одан кейін Германияда, Сингапур және Оңтүстік Кореяда қалыптасты. Шетелдердегі әлеуметтік жұмыс тарихына шолуларда оның мамандық ретінде қалыптасуы қайырымдылық қоғамдардың дамуы және қалыптасуымен байланыстырылады. ХІХ-ХХ ғғ. ІІ жартысындағы әлеуметтік жұмысқа байланысты ерте кездегі теориялық еңбектерде тұлғаның әлеуметтік – тұрмыстық және материялдық жағдайын жақсарту, түзету қабілетіне әлеуметтік көмек субъектісінің әсер ету тиімділігі қарастырылады. Отбасына көмек көрсету, қоғамның, мемлекеттің, соңдай-ақ түлғаның моральді міндеті ретінде болады. Теориялық құрылыс, әлеуметтік жұмыс мәселерерін ғылыми түсіну әлеуметтік көмектің қандайда бір шараларында әдістемеліктің орнау методологиясына, әлеуметтік қызмет көрсету әрекетінің оптималды варианттарын іздестіруге, қатысты болды. Бұл өз кезегінде адамдардың өмір сүру жағдайын зертеудің қоректілі әдістеріне, адам мен қоғамның, әлеуметтік қамуына сүйенуі тиіс.

 Әлеуметтік жұмыс туралы алғаш рет біздің эрамызға дейін Вавилонда 1750 жылы кедей адамдарға қамқорлық жасау, туыс адамдарды сүю туралы құжаттар шыққанда айтыла бастады. Ертедегі Грецияда «филантропия», яғни «адамдарға сүйіспеншілік» деген түсінік пайда болды. «Филантропия» сөзі екі бөлімнен тұрады: «фило» (махаббат) және «антропос» (адамзат). Ресейде әлеуметтік жұмыстың бір түрі 1864 жылы пайда болды, яғни реформа кезінде қызметкерлерді үйсіз – күйсіз, ауру, қария адамдардың кішкентай балалардың мұқтажын көруге тиіс болатын. Өз даму стадиясына байланысты әлеуметтік жұмыс түрлі уақыт интервалында әр түрде қарастырылды, әлеуметтік қызметкерден патронаждық медбикелер дағдысына жақын үйге психиатриялық көмек көрсетуден бастап (АҚШ, 1870 ж.), қоғамның әлеуметтік дамуының мемлекеттік бағдарламаларын жасауға қатысумен аяқталады. Әрбір қоғамда оның қажеттіліктері мен осы қажеттіліктерді ұғыну деңгейіне байланысты әлеуметтік жұмыс концепциясы ерекше, бірегей сипатта болады. Бұл нақты әлеуметтік және психологиялық жағдайларды көрсететін мүмкін теориялық және қолданбалы модификациялар алдын – ала қарастырған әлеуметтік жұмыстың жалпы теориясын жасаудың қажеттігін көрсетеді. Шет елдердегі әлеуметтік жұмыстың даму тарихын қарастыра отырып, алғаш рет әлеуметтік жұмыс әлеуметтік ғылымдармен тығыз байланысты болғанын байқау қиын емес. Г.Стейн 1870 жылы Америкадағы әлеуметтік қызметкерлердің бірінші Ұлттық конференциясын Американ ассоциациясы (ASSA) ұйымдастырғанын айтады. Бірақ 1879 жылдан бастап, әлеуметтік жұмыс жеке сала ретінде бөлінде, ХХ ғасырдың 20 жылдарына дейін ол АҚШ–та, Батыс Европаның дамыған елдерінде социологияның, экономиканың, саяси ғылымдардың ықпалында қала берді. 1920 жылдан бастап, психоанализ идеясының даму әсерінен әлеуметтік жұмыс өз бағдарын мүлдем өзгертіп, бірінші орынға нақты адаммен жұмыс жасау шықты, бірақ енді психиатриялық немесе диагностикалық тәсіл салтында емес, психодинамикалық тәсілде болды. Мұны әлеуметтік жұмыс теоретиктері мен практиктері атап айтқанда, Г.Стейн былай тұжырымдады: «адам проблема емес, адамда проблема бар». Әлеуметтік жұмыстағы психодинамикалық тәсіл шетел әдебиеттерінде бірнеше рет талқыланды ол «психодинамикалық тәсіл», «психодинамикалық кеңес беру», «оқиғамен психодинамикалық жұмыс», психоәлеуметтік тәсіл деп атала береді. Теоретиктердің көпшілігі әлеуметтік жұмыс З.Фрейд пен оның шәкірттерінің келесі идеяларын өзіне сіңіргендігіне келіседі.

  • Клиент табылатын ситуация мен клиент тәжірибесін қабылдау;

  • Клиенттің ең жақындарымен қатынасының өткен тәжірибесін есептеу, анасынан қол үзу, жақсы көрушіліктің жеткіліксіздігі травмаларына, сепарация проблемаларына ерекше назар аударылады;

  • Клиенттің тілек – ықыласының рөлі;

  • Өзгерістерге қарсылық көрсету;

  • Эгоның күшеюіне қажеттілік;

Берілген тұжырымдамалардың әлеуметтік жұмыс теориясы мен практика жұмыстарынан шығатынын байқаймыз, сондықтан, олар психологиялық және психоанлитикалық әдебиеттерде қолданылғандардан кейде еркшеленеді. Әлеуметтік жұмыс әдіснамасының дамуына әсер еткен тағы бір фактор соғысқа дейінгі Америка мен Европадағы әлеуметтік – экономикалық өзгерістер болды. 1930 жылдардағы Ұлы депрессия бірлестіктердегі, топтардағы, отбасылардағы жұмыстың жаңа, белсенді әдістерінің дамуына қозғаушы күш болды. Сонымен қатар қолданбалы әлеуметтік зерттеулер эрасы басталды. Әлеуметтік жұмыстағы зерттеу объектісі әлеуметтік процестер, көмек көрсету мекемелері болды. Мысалы, ақпаратты тіркеу мен жинақтау әдісі өңделді, ситуацияға араласудың түрлі деңгейлік әдісі, бақылау әдісі жетілдірілді, олардың тиімділігін бағалау үшін критерийлер құрастырылды, қазіргі уақыттағы өзекті проблемалар типімен жұмыс жасайтын агенттіктер жұмысын ұйымдастыру тәжірибесін жинақтау. Соғыстан кейінгі кезең Батыс Европа мен Америка елдеріндегі әлеуметтік жаңару мүмкіндігіне қатысты үлкен энтузиазммен сипатталады. Отбасы, бала құндылық ретінде жаңа атауға ие болды, баланың дамуына қатысты көп көңіл аударылды. Әлеуметтік жұмыспен аралас салаларда жұмыс жасайтын ғалымдар қатары әлеуметтік жұмыс саласына өз қабілеттерін арнап, өзін идентификациялай бастады. II дүниежүзілік соғыстың өткір қайғысы мен жарасын «емдеу» кезеңінен кейін әлеуметтік қызметкерлер таптырмас мамандар болды (жетімдермен, босқындармен, эмигранттармен, мүгедектермен жұмыс), көмек пен дамытудың зерттеулік және қолданбалы бағдарламалары сияқты ұзақ мерзімді әлеуметтік жобалары қалыптаса бастаы. Сонымен қатар психологияда да тұлғаның проблемаларына қатысты қызығушылықтың жаңа толқыны пайда болды, жаңа психотерапиялық теориялар туа бастады, әлеуметтік жұмыста адамдар мен топтардың дербес жүріс – тұрысы туралы эмперикалық білімдер жинақталды. Батыстағы тұлғаның теорилық психологиясы, әсіресе психотерапия бұл кезеңде эксперименталды алынған мағлұматтар әсерінен дамып қана қоймай, әлеуметтік қызметкерлердің эмперикалық тәжірибесімен толықтырылды. 1950 жылдың ортасында Э. Гринвуд бұл процесті талдай отырып, әлеуметтік жұмыстағы өзіндік теория жасаудың жетімсіздігін байқады. Теориялық жұмыстар пайда бола бастады: 1950 жылдың екінші жартысы жеке әлеуметтік жұмыстың субъектілерін жинақтап қорытатын еңбектердің жарыққа шығуымен белгілі – кеңес беру мен оқиғамен жұмыс жасау бойынша, дербес әлеуметтік жұмыста шешім қабылдау процесі бойынша, топтармен жұмыс жасау бойынша басылып шықты. Г.Стейн «әлеуметтік жұмыс өз білімін ғылымнан, өз рухын философиядан, діннен, этикадан, моральдық құндылықтардан алса, ал өз әдісін адам аралық қатынастардың түсініксіз түрінен алады» дейді. Жоғарыда айтылғандай, әлеуметтік жұмыс дамудың бұл жолын кәсіптен мамандыққа дейін жасады, бірақта осы уақытқа дейін оны кәсіп деген көзқарасты жақтаушылар бар. Г. Койл мамандық ерекшелігінің төмендегідей белгілері бар деп санайды:

– Білімнің өңделген, дакмыған көлемінің болуы;

– Кәсіби стандарттарды белгілеу;

– Кәсіби өз білімнің өсуі;

– Қоғам өмірі мен дамуына айтарлықтай үлес қосу;

Бұл критериийлермен келісе отырып, автор мен оның басқа да жақтаушылары әлеуметтік жұмыс өз дамуында бұл деңгейге анық жетті деп санайды. Біздің қоғамда әлеуметтік педагогтың қызмет аясының кеңдігіне қарамастан, ол жұмыстың мәні, мәртебесі, рөлі туралы халық арасында дұрыс көзқарас қалыптаса қоймаған сияқты. Әлеуметтік педагог жұмысының қаншалықты деңгейде дамып отырғанын шетел тәжірибелеріне салыстырмалы талдау жасау арқылы ғана көруге болады. Атап айтсақ, Ресей, Батыс елдерінде «әлеуметтiк жұмыс» деген атау­мен қабылданған әлеуметтік педагогтер білім беру ұйымдарына әлдеқашан енгізіліп, ол өміршеңдігін дәлелдеп қана қоймай, қоғамдық ортада әлеуметтік педагог мәртебесі кәсiби деңгейге көтерiлгенді. 2009 жылы Копенгаген (Дания) қаласында өткен әлеуметтік педагогтердің XVII Халықаралық конгресс жұмысына әлемнің 42 мемлекетінен, соның ішінде Ресей Федерациясының да өкілдері қатысып, 2 қазан – Әлеуметтік педагогтердің халықаралық күні деп белгіленуі және шешім қабылдануы – осының бір айғағы. Мәселен, Ресейде 20 жыл ішінде әлеуметтік нысандарға кадрлер дайындайтын тәжірибелік алаңдар жұмыс істеп, онда жинақталған теориялық білімдер практикалық тәжірибеге ұласып, әлеуметтік педагог жұмысын дамыту мәселесін шешу нәтижелері нақтыланған. Сол сияқты Поль­шада 1920 жылдан бастап қоғамға енгізілген әлеуметтік қызметкерлер жүйесі тиімді әрекет етсе, АҚШ-та «Әлеуметтік жұмыс» бағдарламалары полицияның және кәмелетке толмағандардың ісі бойынша соттардың, сонымен қатар орта білім мекемелерінің базалық бағдарламалары бойынша құрылып, балаларға әлеуметтік-психологиялық қолдау көрсетудің нәтижелі деңгейде мол тәжірибесі жинақтаған. Швецияда әлеуметтік педагогтің қызметіне жоғары өкілеттіктер жүктелгендіктен, қоғам алдында зор жауапкершілікке ие әлеуметтік қыз­меткердің ресми мәртебесі өте жоғары, кәсібі беделді, әлеуметтік қызмет муни­ципальді болғандықтан, полицияға немесе сотқа тәуелсіз болып табылады. Саясат, педагогика, психология, әлеуметтану – адамдардың, жеке бастың, топтың және қоғамның толық дамуын зерттейтін ғылым. Әлеуметтану қоғамды және әлеуметтік қатынасын  да тұтастай зерттей келе, ғылым ретіндегі әлеуметтік жұмысқа қоғам туралы білім береді. Әлеуметтік қызметкердің әлеуметтанушы болуы тиіс, ол қоғамның дамуы мен құрылысының заңдылығын жақсы бюілуі керек. Әлеуметтік жұмыс та қоғамды, жеке тұлғаны, отбасын, саясатты, дінді жіне тағы басқа зерттеуде, осылардың барлығы білім ретінде керек болады. Философия ерте замнда адамзаттың әлемді тұтас екенін түсіндіру мақсаты негізінде туындаған. Адамның өзінің өмір сүруі, ақыл – есінің болуы және дамуы философиялық мәселені «Мен кіммін?», «Мен және басқа адамдар қайдан пайда болды?» деген философиялық сұрақтар қояды. Ол адамзат труралы жалпы сұрақтарды талқыға салады, оның өмірінің мағынасын және өмір сүруін ашады. Философия ақылмен байланысты. Сондықтан философия әлеуметтік қызметкерге жалпы мәдениет, психологиялық және логикалық феномен ретінде керек. Философиялық білім адамның жеке дара қасиетін көтереді, оны тәуелсіз ойлайтын, өзінше әрекет жасайтын, әрбір адамның тұрмыстық бағасын байқайтын адам ретінде тәрбиелейді. Философияны, логиканы, этика мен эстетиканы және басқа да ғылымдарды білетін адам – мәдениетті адам. Жалпы мәдениет әлеуметтік қызметкердің ажырамас қасиеті болады. Әлеуметтік жұмыс пен тарих бірнеше түрлі өзара байланысты. Тарих процесс кезінде әлеуметтік жұмыстың тәжірибесі мен теориясы бір – бірінен ажырамайтын құбылыс, ол қоғамның даму нәтижесінде туған. Әлеуметтік жұмыстың пайда болуы қоғамның прогрессті дамуына байланысты. Әлеуметтік жұмыс өркениеттерден және өзіндерден алщшақ жүргізілетін жұмыс. Оның мақсаты – қоғамда тепе – теңдікті сақтау, қоғамдық жан – жан, тарласты болдырмау, ол болып қалған жағдайда, олардың көзін тез арада жою. Әлеуметтік жұмыстың тарихи бөлінуге бай мен кедейдің қоғамына қатысы бар. Ол әуелі бастан – ақ кедейлерге көмектесу үшін пайда болған. Саясат дегеніміз – қоғамды басқару өнері. Мемлекеттік саясат: ішкі және сыртқы болып екіге бөлінеді. Әлеуметтік жұмыс мемлекеттің ішкі саясатына қатысты. Ол әлеуметтік қаулыларда, заңдарда, мемлекет басшысының жаршыларында, мемлекеттік органдардың салықтық жеңілдікқұжаттарында көрініс береді. Әлеуметтік саясат экономикасының дамуына тәуелді және арқашанда өзара байланыста.т Мемлекеттің әлеуметтік саясаты өзінің тұрақты орындалу механизмдері ( әлеуметтік қызметтің көп түрлері, әлеуметтік бағдарлама, мемлекеттік шаралар мен шешімдер ) арқылы халыққа көмек көрсетеді. Мемлекет халыққа ақшалай, азық – түлікпен көмек береді, мүгедектер мен жалғыз қарт адамдарына әлеуметтік қызметкерді тағайындап, жүктейді. Уақытша тұратын үй, тегін медициналық көмек көрсетеді, зейнетақы төлейді. Педагогика – адамды тәрбиелейтін ғылым. Әлеуметтік жұмыс – педагогика ғылымының бір саласы болып табылады. Әлеуметтік жұмыстағы педагогика әлеуметтік жұмыстың негізгі компонентінің өзегі болып табылады, өйткені ақпараттық міндеттер, қоғам туралы білім сұрақтарының қалыптасуы, топтағы қарым – қатынас, қорғаушылықты тәрбиелеу, тұлғаның өзіндік көмекке дайындығын дамыту негізінде педагогикалық әдістермен шешіледі. Мектеп адамды тәрбиелеу барысында, оның өзгеретініне сенім білдіріді, өмірдің соңына дейін сол бір қаліпте қалмайтынына сенеді. Әлеуметтік жұмыс пен педагогика өзара түрлі байланыста. Педагогика адамды бала кезінін тәрбиелеуге, өмірде дұрыс бағыт алуға, тәрбиелеудің өзін – өзі тәрбиелеуге көшу керектігін міндеттейді. Ол адамды қылмыс жолына түспеуге, жаман қылықтардан бойын аулақ алуға, ішкіш, нашақор болудан бас тартуға тәрбиелейді. Екіншіден педагогика өзін – өзі жоғалтқан, жаман жолға түскен адамдарды кері қайтарады. Бұл екуіне де педагогика еңбек тәрбиесіне үлкен мән бернеді. Әлеуметтік қызметкер ең алдымен педагог болуы тиіс, сонымен қоса ол жалпы және медициналық психологиямен қатар, әлеуметтік психолог та ерекше қажет. Әлеуметтік психология екі ғылымның әлеуметтану мен психология ортасында туады. Әлеуметтік психология әлеуметтік топтардың мінез – құлқы мен таптық адам психологиясымен зерттейді. Психология әлеуметтік жұмысқа өзінің әдістерін береді: тест әдісі. Бақылау, сауалнама, анкета жүргізуі, психологиялық эксперимент, жобалау техникасы. Адамға психологиялық қолдау көрсету әлеуметтік жұмыстағы қызметкердің үлкен міндеті, ол үшін онда қажетті психологиялық дайындық болуы тиіс. Әлеуметтік қызметкерлер кез – келген жағдайда адамға алғашқы әлеуметтік – психологиялық қолдау көрсетуі тиіс. Әлеуметтік қызмет әртүрлі дін шеңберін де құдайға жағымды жұмыс ретінде жүргізіледі. Дін мен әлеуметтік көмекті шіркеулерде, мешіттерде жүргізеді. Әлеуметтік қызметкерге адамды қылмысқа итермелейтін діни секталармен күресуге тура келеді.

    1. Тақырыпқа қатысты заңнамалық құжаттар.

1-бап . Қазақстан Республикасының мына заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізілсін:  1. 2007 жылғы 15 мамырдағы Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2007 ж., №9, 65-құжат; №19, 147-құжат; №20, 152-құжат; №24, 178-құжат; 2008ж., №21, 97-құжат; №23, 114-құжат): 

1)145-бапта: 

2)тармақша мынадай редакцияда жазылсын

3)жұмыссыздарды, табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға, сондай-ақ жұмыссыздар үшін қоғамдық жұмыстар ұйымдастыруға; 

4)мынадай мазмұндағы 2-1 тармақшамен толықтырылсын:     5)өндірісті ұйымдастырудағы, оның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі өзгеріске және (немесе) жұмыс берушідегі жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған қызметкерлер үшін кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға, қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыруға;

6)147-баптың 2-тармағы мынадай редакцияда жазылсын:  Жұмыс беруші жұмыспен қамту мәселелері жөніндегі уәкілетті органға:  1) жұмыс беруші -заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші – жеке тұлғаның қызметін тоқтатуына, қызметкерлер санының немесе штаттың қысқаруына байланысты алдағы уақытта қызметкерлердің жұмыстан босатылуы туралы, жұмыстан босатылатын қызметкерлердің лауазымдары мен кәсіптерін, мамандықтарын, біліктілігі мен еңбекақысының мөлшерін көрсете отырып, босатылуы мүмкін қызметкерлердің саны мен санаттары туралы және олардың босатылатын мерзімдері туралы жұмыстан босату басталардан кемінде екі ай бұрын;  2) өндірісті ұйымдастырудағы, оның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі өзгеріске және (немесе) жұмыс берушідегі жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты қызметкерлердің толық емес жұмыс уақыты режиміне көшуі бөлігінде алдағы уақытта болатын еңбек жағдайларының өзгеруі туралы кемінде бір ай бұрын;  3) бос жұмыс орындары (бос лауазымдар) туралы олардың пайда болған күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде; 

4) азаматтарды жұмысқа қабылдау туралы немесе жұмысқа қабылдаудан бас тарту туралы (жолдамада тиісті белгі қою арқылы себебін түсіндіре отырып) оларды уәкілетті орган жіберген күннен бастап бес жұмыс күні ішінде ақпарат беруге міндетті. 

5)159-бап мынадай мазмұндағы 3-1-тармақпен толықтырылсын:        "3-1. Еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша жәрдемақы:  1) заңды күшіне енген сот үкімімен кінәлі екендігі анықталған жағдайда оның қылмыс жасау кезінде алған жарақаттарының салдарынан еңбекке уақытша жарамсыздық туындаған қызметкерге;  2) соттың ұйғарымы бойынша қызметкерді мәжбүрлеп емдеген (психикалық аурулардан басқа) уақыт үшін;  3) заңды күшіне енген сот үкімімен немесе қаулысымен қызметкердің кінәлі екені анықталған жағдайда, ол қамауда болған уақыт үшін және сот-медициналық сараптама жасалған уақыт үшін;  4) қызметкердің ішімдік, есірткі және уытты заттарды пайдалануы салдарынан туындаған ауруларға немесе жарақаттарға байланысты еңбекке уақытша жарамсыздығы кезінде төленбейді.       2. "Халықты жұмыспен қамту туралы" 2001 жылғы 23 қаңтардағы Қазақстан Республикасының  Заңына  (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2001 ж., №3, 18-құжат; 2004 ж., №2, 10-құжат; 2005 ж., №7-8, 19-құжат; №17-18, 76-құжат; 2006 ж., №3, 22-құжат; №10, 52-құжат; 2007 ж., №2, 14, 18-құжаттар; №3, 20-құжат; №8, 52-құжат; № 9, 67-құжат; №15, 106-құжат; №20, 152-құжат; 2009 ж., №1, 4-құжат):  1) 5-баптың 2-тармағы екінші бөлігінің он бірінші абзацындағы "оралмандар" деген сөзден кейін ";" белгісі қойылып, мынадай мазмұндағы он екінші және он үшінші абзацтармен толықтырылсын: 

"жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарын бітірушілер;  жұмыс беруші-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші-жеке тұлғаның қызметін тоқтатуына, қызметкерлер санының немесе штатының қысқаруына байланысты жұмыстан босатылған адамдар";  6)8-бап 1-тармақта:  7) тармақшадағы "кәсіптік оқуға" деген сөздер "кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға" деген сөздермен ауыстырылсын;  мынадай мазмұндағы 7-1, 7-2 тармақшалармен толықтырылсын:  7-1 табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды өздері өтініш білдірген жағдайда еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға жіберуге; 

7-2 өндірісті ұйымдастырудағы, оның ішінде қайта ұйымдастыру кезіндегі өзгеріске және (немесе) жұмыс берушідегі жұмыс көлемінің қысқаруына байланысты толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған қызметкерлерді (бұдан әрі - толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған қызметкерлер) кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға, біліктілігін арттыруға, қоғамдық жұмыстарға жіберуге;";        2-тармақтың 4 тармақшасындағы "көрсетуге;" деген сөз "көрсетуге құқығы бар." деген сөздермен ауыстырылып, 5 тармақшасы алып тасталсын; 

1)9-баптың 2-тармағында:  2)тармақшада:        "ұйымның таратылуына" деген сөздер "жұмыс беруші-заңды тұлғаның таратылуына не жұмыс беруші-жеке тұлғаның қызметін тоқтатуына" деген сөздермен ауыстырылсын;  "бір ай" деген сөздер "екі ай" деген сөздермен ауыстырылсын;  мынадай мазмұндағы 1-1 тармақшамен толықтырылсын:  1-1 уәкілетті органға қызметкерлердің толық емес жұмыс уақыты режиміне көшуі бөлігінде алда болатын еңбек жағдайларының өзгеруіне дейін кемінде бір ай бұрын ақпарат беруге;";        4) 14-бап мынадай мазмұндағы 3-1 тармақшамен толықтырылсын: 

"3-1 қоғамдық жұмыстарды ұйымдастыру және толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған, қоғамдық жұмыстарға қатысатын қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу;

5)19-бапта:  тақырыбы мен 1-тармақ мынадай редакцияда жазылсын: 

"19-бап. Кәсіптік даярлау, қайта даярлау және біліктілікті арттыру        1. Уәкілетті орган кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға:        1) егер олардың қажетті кәсіптік біліктілігі болмауына байланысты лайықты жұмыс таңдау мүмкін болмаған жағдайда, жұмыссыздарды;        2) табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдарды;        3) толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған қызметкерлерді жібереді.";        2-тармақтың бірінші бөлігінде "Табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандарды және жеті жасқа дейінгі баланы бағып-күтумен айналысатын адамдарды, сондай-ақ жұмыссыздарды" деген сөздер алып тасталсын;        4-тармақтағы "Табысы аз адамдар қатарындағы жұмыспен қамтылғандар және жеті жасқа дейінгі балаларды бағып-күтумен айналысатын адамдар, сондай-ақ" деген сөздер "Уәкілетті орган кәсіптік даярлауға, қайта даярлауға және біліктілігін арттыруға жіберген," деген сөздермен, "жұмыссыздар" деген сөз "адамдар" деген сөзбен ауыстырылсын;        6)20-бапта: 3-тармақта: 

"жұмыссыздар" деген сөз "адамдар" деген сөзбен ауыстырылсын;  "тіркелген" деген сөзден кейін "(өтініш берген)" деген сөздермен толықтырылсын;        4-тармақ мынадай мазмұндағы 1-1) тармақшамен толықтырылсын: 

"1-1) толық емес жұмыс уақыты режимінде жұмыспен қамтылған қызметкерлерге арналған;";        7) 21-баптың 2-тармағы "заңды тұлғалар" деген сөздерден кейін ", сондай-ақ шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсат алған жұмыс берушілер" деген сөздермен толықтырылсын.        3."Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы" 2003 жылғы 25 сәуірдегі Қазақстан Республикасының  Заңына (Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., №9, 41-құжат; 2004 ж., №23, 140, 142-құжаттар; 2006 ж., №23, 141-құжат; 2007 ж., № 3, 20-құжат; №20, 152-құжат; №24, 178-құжат; 2008ж., №23, 114-құжат: 

1.19-бап мынадай редакцияда жазылсын:  "19-бап. Артық төленген әлеуметтік аударымдарды қайтару  Төлеуші артық төлеген әлеуметтік аударымдар сомасы кейіннен оны Орталық төлеушінің банктік шотына банктік үш күн ішінде аударуы үшін төлеушінің өтініші Қорға келіп түскен күннен бастап банктік он күн ішінде Орталықтың банктік шотына аударылуға тиіс.";  2) 23-1-баптың 2-тармағының 5) тармақшасындағы "куәлігі" деген сөзден кейін ";" белгісі қойылып, мынадай мазмұндағы 6) тармақшамен толықтырылсын:  6) жұмыс орнынан әлеуметтік қатердің басталуы алдындағы соңғы күнтізбелік он екі айдағы табысы туралы белгіленген үлгідегі анықтама";  3) 23-2-бап мынадай мазмұндағы 6-тармақпен толықтырылсын:  6. Бала бір жасқа толғанға дейін оны бағып-күтуге байланысты табысын жоғалтуына орай берілетін әлеуметтік төлемді алушы қайтыс болған жағдайда, баланың мемлекет қарауына толық алынатын жағдайларды қоспағанда, әлеуметтік төлем бала бір жасқа толғанға дейін оны бағып-күтуді жүзеге асыратын адамға төленеді. 4) 24-баптың тақырыбындағы және бірінші бөлігіндегі "есептеу" деген сөзден кейін, қайта есептеу" деген сөздермен толықтырылсын.  2-бап . Осы Заң, 2009 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгізілетін осы баптың үшінші бөлігін қоспағанда, алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.        1-баптың 1-тармағы 1) тармақшасының төртінші, бесінші абзацтары, 2-тармағы 2) тармақшасының алтыншы абзацы, 3) тармақшасының бесінші, алтыншы абзацтары, 4) тармақшасы, 5) тармақшасының жетінші абзацы, 6) тармақшасының бесінші, алтыншы абзацтары 2011 жылғы 1 қаңтарға дейін қолданылады.        "Міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы" 2003 жылғы 25 сәуірдегі Қазақстан Республикасы Заңының  23-бабы 4-тармағының қолданылуы 2011 жылғы 1 қаңтарға дейін тоқтатыла тұрсын, ол тоқтатыла тұрған кезеңде көрсетілген баптың 4-тармағы мынадай редакцияда қолданылады деп белгіленсін: 

"4. Ол үшін әлеуметтік аударымдар жүргізілген міндетті әлеуметтік сақтандыру жүйесіне қатысушыға жұмысынан айрылуына байланысты берілетін әлеуметтік төлемдер:  екі айға - ол үшін алты айдан он екі айға дейін әлеуметтік аударымдар жүргізілген жағдайда;  үш айға - ол үшін он екі айдан жиырма төрт айға дейін әлеуметтік аударымдар жүргізілген жағдайда;  бес айға - ол үшін жиырма төрт айдан отыз алты айға дейін әлеуметтік аударымдар жүргізілген жағдайда;  алты айға - ол үшін отыз алты айдан астам әлеуметтік аударымдар жүргізілген жағдайда тағайындалады.".

Бөлім 2. Қазіргі әлеуметтік қызметкердің кәсіби құндылығы.

Әлеуметтік жұмыс профессионалдық қызметте жиі кездесетін түрлерге жатады. Мұнда көбінесе қызметкердің тиімді және үлгерімділігін анықтайды. Сондықтан әлеуметтік қызметкерді оқыту процесінде мамандықтың маңыздылығын ғана көрсетпейді, сонымен қатар тұлға ретінде рухани-адамгершілік құндылықтарын қалыптастырады. Қазіргі әлеуметтік қызметкер өзіне профессионалдық білімін және дағдыны, жеке қасиеттерді міндетті түрде есепке алады. Әлеуметтік жұмысты таңдай отырып жастар осы мамандық туралы толық мағұлмат алуы керек. Әлеуметтік қызметкер қиыншылықтарға қарамастан ол адамдарды жақсы көре ме? Адамдарға жақсылық істей ала ма? Адамдардың күнделікті бақытсыз жағдайларды төзе алуға дайын ба, сонымен қатар бұл адамгершілік сұрақтарды мамандық таңдағанда шешуі қажет. Сондықтан әлеуметтік қызметкер мамандығын таңдаған кезде адамгершілікті реттеуді қажет етеді, яғни қате таңдауды негативті салдарын болдырмайды. Солай болғандықтан мамандық таңдау — әрбір адамның өміріндегі маңызды қадам және әсіресе жастар үшін өзінің күшіне сәйкес саланы таңдау өте қиын. Мамандық таңдау үшін әуестік қызмет ету мүмкін — болашақ маманның жеке рухани-адамгершілік құндылықтарының өзіндік образдық табиғи байланысын үйлестіреді. Егер адам саналы түрде әлеуметтік қызметкер мамандығын өз қалауынша және тұлғалық құндылықтарға сәйкес таңдаса, онда ол үшін моральды жағынан ауыр болмайды. Әлеуметтік қызметкер және оның клиенті ең бірінші рет клиенттің өміріндегі өте қиын жағдайда кездеседі, яғни адамға қауіп төнген жағдайда кездеседі. Клиент үшін әлеуметтік қызмет мекемесіне келу ол үшін сыннан өту болып табылады. Солай болғандықтан бұл мәселені сәтті шешу үмітін ғана білдірмейді, сонымен қатар өзінің жауапсыздығын мойындайды, яғни өзінің тәуелді болғанына қарамастан адам ішкі дүниесін мойындағанмен бұл әрқашан да тұлға үшін мойындау өте қиын. Бұндай жағдайда әлеуметтік қызметкердің клиентті өзінің күшіне және өз-өзіне сенімсіздікті жеңе ала ма, өзіне сенімді бола ала ма, өзінің қоршаған ортасы жағынан өзінің қадір қасиетін сақтай ала ма, мұндай кезде әлеуметтік қызметкердің жеке адамгершілік құндылықтарына тәуелді. Массалық этикалық пікірді жоғары бағалау және адамгершілікті көрсетуге сәйкес шара ретінде әлеуметтік қызметкердің моральдық деңгейі бар. Сірә, әлеуметтік қызметкердің моральдық деңгейі ортадан жоғары болуы керек, яғни бұл оған адаммен қарым-қатынасқа түсуге мүмкіндік береді. Солай болғандықтан адам моральдың жоғары деңгейі арқылы басқа адамды түсінуге көмектеседі. Әлеуметтік қызметкер өз жұмысына кірісерде, өзінің қызмет дәрежесіне тәуелсіз, клиент пен қоғамға жақсылық әкелуі керек. Маман ретінде, әлеуметтік қызметкер ең біріншіден, клиентке шешілетін мәселелер приоритетін анықтауға көмектесіп, туындайтын қажеттілектерді реттеп, көмектесіп, сондай – ақ, клиентті өзіндік көмек көрсету қызметіне қатыстыру шараларын қолдануы керек. Әлеуметтік қызметкер клиент пен қоғам жетістіктері үшін жауапты болады. Оның жауапкершілігі клиент жауапкершілігінен әлдеқайда күрделірек. Себебі, клиент тек өзінің қара басының жетістігін ойласа, әлеуметтік қызметкер қабылданған шешімдердің тек клиент үшін ғана емес, барлық қоғамдық мүдделерге де жауапты. Әлеуметтік қызметкер мен оның клиентін жалпы бір мақсат біріктіреді. Бірақ әлеуметтік қызметкер клиентпен бірге өз алдында әрекеттің белсенді бастамасын бейнелейді. Әлеуметтік қызметкер және оның клиенті әріптес болып табылады, бірақта маман мәселелерді шешудің әдістері мен тәсілдерін біледі. Ол өзінің қарым-қатынасы бойынша азамат, тәрбиеші, көмекші, жетекші ретінде өзін көрсетеді. Бірақ та әлеуметтік қызметкердің жағдайын әлеуметтік рольдер және қарапайым қажеттіктер арқылы ғана ақталмайды, сонымен қатар оған моральдық құқығын беретін адамгершілік қасиеттері ақталуы керек. Әлеуметтік қызметкердің басты тұлғасы болып адамның ішкі, рухани құндылығы ретінде адамгершілік болып табылады. Оның моральдық және этикалық қажеттіліктерге сәйкес адамдарға жақсылық көрсету, ігілікті істерді істеу керек. Медицина қызметкерлері белгілі сөйлемді жиі айтады: егер ауру адамға дәрігердің әңгімесінен кейін жақсы болмаса, онда ол дәрігер емес. Бұл жағдай әлеуметтік қызметкерге қатысты. Егер клиентке әлеуметтік қызметкердің әңгімесінен кейін жақсы болмаса, онда ол клиенттің сенімін ақтамайды, онда мұндай әлеуметтік қызметкерге әлеуметтік қорғау қызметінде орын жоқ. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілік сезімі 3 қажетті компоненттерден тұрады: адамгершілік білімі, адамгершілікті сендіру және адамгершіліктік қажеттілік. Адамгершілік білімі. Этика, мораль және адамгершілік туралы білім негізін, оның ішінде маманданған қызмет облысында әлеуметтік қызметкер оқыту процесі кезінде орташа мамандықта, жоғарғы білім мекемесінде және квалификацияны жоғарлатудың факультетінде және курстарда білім алады. Болашақ маман адамгершілік мәнін ұғынады, ол өоғам туралы мазмұны және функциясы жайлы мәлімет алады, өзіндік адамгершілік нормаларын қызметкерлермен салыстырады, өзінің адамгершілік позициясын түзетеді. Жоғарғы оқу орындарында курсты өтпеген әлеуметтік қызметкер өзінің интуациялық жақсы мен жаман түсінігін басшылыққа алады. Профессионалдық этика қажеттіліктеріне сәйкес оған өзіндік моральдық орналастыруға мүмкіндік береді; бірақ бұл күнделікті бола бермейді. Моральдық норма білім моральдық әрекетті білдірмейді, сондықтан профессионалдық қызмет іс-тәжірибесіне қатысты өз беттілігін сақтайды — олар профессионалдық қызметте қолдануы және қолдануы мүмкін. Мұндай жағдайда біз тұлғамен бірге «екі мораль» атты іс бар, бұл профессионалдық моральда теориялық түрде адамгершілік сұрақтарына бағдар бере алады, бірақ оның қажеттіліктеріне соңынан еру міндетті емес. Адамгершілікті сендіру – бұл профессионалдық моральдың әділеттілік қажеттілігіне әлеуметтік қызметкердің тәжірибеге және білімге сенімділік негізі. Адамгершілікті сендіру бұл маманның жеке дамудың жоғары сатысы болып табылады. Оған оның сезімі, олардың әлеуметтік практикадағы тексірісі, өмірлік және профессионалдық тәжірибесі жатады. Адамгершілік сендіру маманнан өзінің еңбегіне жауапкершілікпен қарай білуді, клиент пен қоғам үшін не істеді, не істеу керектігін қажет етеді. Адамгершілікті сендіру профессионалдық қызметке маманның теориялық және практикалық дайындығын анықтайды, яғни әлеуметтік жұмыс практикасында өзінің мінезі мен әрекетіне саналы түрде қарым-қатынасы болып табылады. Адамгершілік қажеттіліктері — әлеуметтік қызметкердің адамгершілік сезіміндегі жоғарғы дәрежесі. Ол профессионалдық этиканың сақтауды талап етудегі моральдық қажеттіліктерді сақтайды. Профессионалдық этиканың сақтауды талап етудегі олар адамның ішкі қажеттіліктері болып табылады. Ол этикалық принциптерге сәйкес бүкіл өзінің эмоционалдық сапаларын ұйымдастырады, адамгершілік жағынан этикалық қиын мәселелерді шешуге бағытталған. Мұндай жағдайда профессионалдық этиканы сақтауды талап етудегі тұлға сапасының тұрақтылығы, күшті фактор, өзінің әрекеті мен қызмет мекеме үшін мобилизациялау намыс және міндет, аброй және адамгершілік ісі жатады. Маман өзінің адамгершілік қажеттіліктерін басқара отырып, әрекет жасай алмайды. әлеуметтік қызметкердің адамгершілігі қабылданған белгілі еңбек коллективінде өзара әрекетке ұшырайды. Сонымен қоса әріптес оларды белгілі бір идеал ретінде жай ғана меңгермейді, сонымен қатар нақты шындықпен күнделікті салыстырады. Осы қарым-қатынас өз кезегінде профессионалдық моральдың мазмұнына өзара әсер етеді. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілік білімі, сендіру және қажеттілікті қалыптастыру профессионалдық моральда үлкен роль алады. Ол өзіндік адамгершілік позицияларын салыстыруға көмектеседі, яғни одан мамандық өкілі ретінде күтеді, бұл көптеген моральды талап етуге бағдарлауға көмектеседі. Сондықтан, адамгершілік білімі, сендіру және қажеттілік практикалық қажеттілікпен байланысты, бірақ олар әртүрлі ескертіледі.Мұндай жағдайға түскен әлеуметтік қызметкер абстрактілі тағайындау шеңберінде жинақталмайды. Бұл моральды мәселелерді шешуге шығармашылық подходты талап етеді. Осыған байланысты ішкі қажеттілік әрқашанда адамгершілік түрде болады. Адамгершілік нормалары және құнды жүйені меңгеру арқылы өзінің әрекеттерін іске асыру болып анализ формасына және синтез теориясына және практикаға тән жүргізіледі. Сонымен қатар адамгершілік қажеттіліктер және адамгершілік мотивация қызметтер жаңа сапаны анықтайды – олар тұлға ретінде әлеуметтік қызметкерді сипаттайды. Әлеуметтік қызметкердің мотивтік қызметі оның тұлғалық сапасын сипаттайды. Әлеуметтік жұмыста оның қызығушылығы жанама түрде пайда болады. Сондықтан, әлеуметтік қызметкердің адамгершілік мінез-құлқы оның тұлғасының белгілі адамгершілік және ішкі сезімінің сапалары анықталады. Адалдық — әлеуметтік қызметкер үшін өте қажетті сапа. Адалдық, маманның шындықты айта білуі. Әлеуметтік қызметкер клиенттің жағдайы, оның мәселелерін шеше білуі, жасалған қателіктері туралы шындықты айтуы керек. Бірақта адалдық пен сөзде ғана көрсетілмейді – ол істе де көрсетілуі тиіс. Әлеуметтік қызметкер клиенттің күтімін алдамау керек, егер ол оған көмек көрсетуге себеп берсе, айтқан сөзін жүзеге асыру керек. Егер әлеуметтік қызметкер объективті себептерге байланысты қызмет етуге көңілі болмаса, онда ол клиентке күмәні бар екенін хабардар ету керек. Бірақ та егер ол жоспарды ойластырып, клиентке сөз берсе, онда ол өз сөзінде ұстануы керек.Әлеуметтік қызметкердің намысы өзінің әрекетіне моральдық жауапкершілікпен көрсетіледі. Намыс тұлға сапасы ретінде оның, профессионалдық талаптарына және қоғамға индивидуалдық формаға әсер етуі болып табылады. Намыс реттеуші әрекет функцияларын орындайды, яғни моральдық және профессионалдық нормаларды орындаудағы таза формальды подходтан сақтандыру және шығармашылықты шешуде адамды талаптандырады. Қиын және стандартты емес жағдай болғанда, намыс тұлғаға дұрыс шешім қабылдағанда есіне салады. Объективтілік. Әлеуметтік қызметкер – адам, клиентпен қарым-қатынасқа түскенде адами факторларды толығымен жоюға болмайды, бірақ та клиенттің мәселелерін бағалауы бойынша және оның сапасын әлеуметтік қызметкер өзінің эмоцияларынан босатуда объективтілікті сақтау керек. Жиіркенішті жағдайда ол клиентті қайта бағалап, одан мүмкін емес нәрсені талап етеді; оны бағаламай, клиентті жұмысқа салқындық күйіне келтіру объективтілік клиенттерге көмек көрсету топтарында бағалануы қажет — әлеуметтік қызметкер және қайта бағалауға құқығы жоқ және біреуге көмек көрсету туралы шешім қабылдау. Әділеттілік — бұл әлеуметтік қызметкер мен клиент арасында қарым-қатынасқа түскенде болу керек. Әлеуметтік қызметкерде өзінің симпатиялық және антисимпатиялығы болуы мүмкін, бірақ олар әртүрлі клиентпен жұмыс істегенде сапасына көрінбеу керек; клиент әлеуметтік қызметкерге қандай сезімі болса оған деген қарым-қатынас бірдей, жақсылық және ілтипатты болуы керек. Ал оның мәселелері адекватты болуы керек. Клиент әлеуметтік қызметкерге ұнамдылық немесе антипатия білдіруі – бұл игілік және қызметтегі сапасы мен санына әсер етпеу керек. Әділеттілік әріптестермен қарым-қатынасында көрсетілуі міндет — әріптестің әрбір әрекеті адалдықпен бағалануы керек. Әлеуметтік жұмыстың практикасы әділеттілік принципі әлеуметтік қызметкердің клиенттің, коллективтің сөзінен сақтайды. Әділдік – этиканың жалпы ғылымдарының бірі. Әділдік туралы ұсыныс, оның негізгі принципі тұрақты болса да, тарихи дамуда айырбасталынған. Әділдіктің жалпы ұғымы прогрессивті идеяға жауап бермейді немесе жауап береді, қоғам, социум немесе нақты жағдай өміріндегі қоғамдық институттар, әлеуметтік топ, жекек адамдар арасындағы сәйкестікті көрсетеді. Сонымен бірге әділдік – қоғамдық пайдасынына негізделген, тәртіп бағалауына деген бет бұрыс. Әділдіктің категориялары — әлеуметтік жұмыскерлердің өздері тани алмайтын әрекет пен қылықтар. Тактикалық (әдемі, өнегелі) – бұл сапа әлеуметтік қызметкердің өзінің ісін және әрекетін барлық объективті салдарын алдын ала болжайды және олардың клиентпен, әріптестермен және басқа адамдарды субъективті қабылдайды. Тактика әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапа ретінде адамгершілікті талап етуде әрқашан да бір қалыпты бақылауды қажет етеді, яғни бір-біріне қарама-қарсы болады. Өзінің әрекетін ыңғайсыз жағдайға түспеу, тұлғаның ар-намысына тигізбеу, оны қорлау жағдайды қарама-қарсы жолымен жетеді, сонымен бірге оның дамуындағы тенденцияны және динамиканы құра білу. Тұлғаның сапасы ретінде тактика әлеуметтік қызметкерге де қажет, яғни бұл қорланған, ауру, әлсіз адамдармен амалсыздан жұмыс істейді.Көңіл аудару және байқау әлеуметтік қызметкердің күнделікті практикалық қызметіне қажет. Әлеуметтік қызметкер клиентпен жұмыс істегенде оның көңіл күйіне жағымды және жағымсыз жағының өзгеруіне көңіл бөлуге міндетті жақсы маман әрқашанда клиенттің сенімсіздігін және абыржулығын, жаман сезінуін белгілеуі мүмкін әлеуметтік қызметкерге көңіл аудару және байқау уақыт өткізуге, өзінің дұрыстығын дәлелдеуге, клиентті қолдауға мүмкіндік береді. Соңында көңіл аудару және байқау клиенттің арам ойын ұстауға және алынған ақпаратты тексеруге көмектеседі. Шыдамдылық — әлеуметтік қызметкердің клиентпен өзара қарым-қатынас барысында міндетті принцип және тұлға сапасы өте қажет. Егер әлеуметтік қызметкер өз клиентімен келісімге келуге тырысса, онда ол шыдамды болу керек. Шыдамдылық – бұл моральдық сапа, яғни қызығушылыққа, сендіруге, басқа адамдардың әдеттеріне құрметпен сипатталады. Әлеуметтік қызметкердің шыдамдылығы адам қандай болмасын сондай күйде қабылдау, өзіндік салты жүргізу, яғни ол мақсатқа лайық деп есептейді, егер бұл қылмыстық жазаланған немесе керісінше қызметке әлеуметтік қауіпте сипатталмаған жағдайда болады. Шыдамдылық ештене білдірмейді, бірақа клиенттің әрекеттерін немесе негативті идеяларын әлеуметтік қызметкер ұнатады, бұл оның өмірлік әрекетіне, қоғамға толығымен немесе қоршаған ортаға жағымсыз әсер етеді. Төзу және сабырлық – бұл әлеуметтік қызметкердің жеке сапасы болып табылады. Қиын жағдайға тап болған клиенттермен өз қызметінде кездесе отырып, әлеуметтік қызметкер индивидтердің эмоционалдық мәртебесін ескеру қажет. Тіпті егер клиент әлеуметтік қызметтерге ашушаң және негативті эмоциаларын көрсетсе, онда әлеуметтік қызметкер солай жауап қайтаруға құқығы жоқ. Сонымен қатар ол сабырлықты жоғалтпауы керек, ол клиенттің естімейді және оны дұрыс бағалауға және ақпарат қабылдай алмайды. Мынандай жағдайда әлеуметтік қызметкер психикасы және сезіну органдарының бұзылған функциялары бар клиентпен қарым-қатынасқа түскенде оған төзімділік және сабырлық қажет. Солай болғандықтан іс қызығушылығында клиентпен контактіні жақсату керек, одан мәлімет алу керек, қолайлы формада және оған жетуге ақпарат алу.

Конфиденциалдылық — әлеуметтік қызметкер мен клиент арасындағы жетекші принциптердың бірі. Тұлғаның өмірлік жағдайына байланысты барлық жағдайлар, оның тұлғалық сапалары мен мәселелері конфиденциалды ақпарат болып табылады және клиент бұл туралы білуі керек.Ал, клиент туралы мәліметтерді әлеуметтік қызметкер басқа біреуге тек клиенттің келісімімен ғана жеткізіп, айта алады. Әлеуметтік қызметкердің мейрімділігі – бұл адамдарға сүйіспеншілік және гуманизмге негізделген, яғни спицификалық мазмұны бар – ол қызмет. Ол адам туралы күтімді, оның өмірлік әрекеті үшін жайлы шарттарды құруды, жағымды эмоционалдық күйге келтіруді, клиент үшін қажетті дағдыны және әрекетті оқытуды, уақытында көмек көрсетуді іске асыру. Әлеуметтік қызметкер сыпайы болуы керек, олардың әлсіздіктеріне мақұлдау керек, ал мейірімді, — яғни клиенттерге негативті әсерлерге қарсы тұруға, қиыншылықты төзуге, өзінің тағдырына және жақындарының тағдырына жауапты болуға үйретеді. Әлеуметтік қызметкердің мейрімділігін клиентке жағымсыз шындықты айтуға тура келеді, егер бұл ол үшін өте қажет болса. Адамдарға сүйіспеншілік – бұлсыз әлеуметтік қызметкер клиент үшін дос, жетекші бола алмайды. Бірақта, мақал-мәтелдердің айтуынша, «өз көршінді жақсы көргенше, адамдардың барлығын жақсы көрген оңай», әлеуметтік қызметкерлер өзінің профессионалды қызметінде көптеген жағдайлармен кездеседі, яғни барлық клиенттер өзіне деген сүйіспеншілікті объективті емес. Сонымен қоса әлеуметтік қызметкер адамдардың жағымды сапаларын көре білуі керек – дәл айтқанда осы оған деген сүйіспеншілік маңызы болады. Клиентпен жұмыс істегенде осы жағымды дақтары және сапасы өзі туралы клиенттің ойын өзгертуге және тұлғаның жағымды трансформациясын бұлдіруге әлеуметтік қызметкер ұмтылуы керек, яғни ол өмірлікжағдайдың позитивті өзгеруіне әкеледі. Адамға деген немқұрайлылық көңіл аудармаушылық, оның ішкі әлеміне түсінбеушілікке әкеледі, соған сәйкес лезде әсер ету эфектісі төмендейді. Өзін-өзі сынау — әлеуметтік қызметкердің ажыратылмайтын сапасы. Өзінің қызметін анализдей білу, өзінің қателерін көру және қызметіне дәйім баға беру, өзін қорғамау және өзін ақтамауға ұмтылмау, — бұл сапаның бірі. Яғни әлеуметтік қызметкердің міндетін адал орындауға ғана мүмкіндік бермейді, сонымен бірге өзінің профессионалдық қызметінде толық жетілдіреді. Өзінің кемшіліктеріне қарамастан өзін сынай отырып, өзінің абыройын дамытуға болады. Сонымен қатар әлеуметтік қызметкердің өзін өзі сынау «самоедтерге» ауыспауы керек – бұл сапа барлық абсолютті ұмтылысымен ескеріледі және өзінің, және басқалардың күнәсін өзіне алу ешқандай пайда келтірмейді, ал керсінше, түзелмейтін жағдайда, пессимизім, оны өзінің күшіне және өзіне күмән келтіреді, ол әлеуметтік қызметкерді жүктейді. Адекватты өзін өзі бағалау — әлеуметтік қызметкерге оның күнделікті практикалық қызметіне қажет. Әлеуметтік қорғау саласында тұрғындармен жұмыс істейтін маман барлық қоғамдық функция үшін өте маңызды. Бірақта ол сезімін және өзінің қажеттіліктерін және мүмкіндіктерін қайта бағалауын жоғалтпау керек — өзін өзі бағалау бұл өз-өзіне сенімділік және меншіктілікке әкеледі. Өз-өзіне сенімділік өз кезегінде эффективті қызметіне негативті және өзінен кейін қателіктерге еліктейді. Төзімділік — әлеуметтік қызметкердің күнделікті қызметіне қажет, солай болғандықтан ол әртүрлі клиенттермен жұмыс істейді, олардың көбісімен қарым-қатынасқа түсу өте қиын. Осындай қиындықтар жас ерекшеліктер ретінде (мысалы, есте сақтауы нашар болуы) сонымен қоса клиенттің эмоционалдылықпен (мысалы, ашулаңшақтық) сипатталады. Әлеуметтік қызметкер әрбіреумен шыдамды болуы керек, мағынасы жоқ әңгімені тыңдауға дайын болуы қажет, эмоционалды клиентті тыңдауға төзімді болуы, тіпті егер осы эмоциялар әлеуметтік қызметкерге себепсі бағытталса да төзімділік таныту керек. Ол үшін бастысы — мәселесі бойынша клиентке ойын айтуға мүмкіндік беру, жағымсыз эмоциясын алу және әңгімені конструктивті арнаға бағыттау, яғни ақпаратты толық көңілге алу және жіберу, ортақ қызметтерге мотивацияны шақыру және түсіндірушілікке жету үшін бағытталады. Мотивациялық функция – бұл әлеуметтік және кәсіби мотивтерінің әлеуметтік жұмыс барысында қалыптасып, нәтижелі түрленуінде қызмет етеді. Жақсылық тілеу — әлеуметтік қызметкердің адамгершілік мәдениетінің негізі болып табылады. Әлеуметтік жұмыстың мазмұнының өзі, кәсіби қызмет кәсіби қызмет ретінде адамға жақсылық тілеу мен жақсылық жасауға негізделген. Жақсылық тілеу маман мен клиент арасындағы қарым – қатынастың барлық этаптарында кездесуі керек. Клиентке жақсылық тілей отырып, әлеуметтік қызметкер оның әрекеттеріне басшылық жасайды, оның қателіктерін көрсетіп, қиын мәселелерін шешуге көмектеседі.Әлеуметтік қызметкердің жақсылық тілеуі, оның адамдарға деген сүйіспеншілігінің көрінісі болып табылады. Ақниеттілік — әлеуметтік жұмысқа ең қажетті принциптердің бірі. Бұл принцип әлеуметтік қызметкер мен клиентке бағытталады. Себебі әлеуметтік қызметкер өз ісі үшін ақыны клиенттен емес, арнайы әлеуметтік ұйымнан алады және де керісінше. Яғни, егер де клиентке ақылы қызмет көрсетілсе де осы жағдай қайталанады.

Коммуникабелділік — әлеуметтік қызметкердің маңызды сапасы. Клиентпен танысуда қарым-қатынастан басталады, жұмыспен қарым-қатынаста онымен бітеді. Әлеуметтік қызметкердің коммуникативті қажеттіліктерінен көбінесе оның қызметінің сәттілігне тәуелді, өйткені оның клиенттің үміті және күтуі, мәселесі туралы қарым-қатынасы арқылы біледі. Қарым-қатынасқа түскенде клиенттің өзгерілген жағдайлары ашылуы мүмкін, бұл жұмысқа коррективаны еңгізуге рұқсат етеді, оны одан әрі тиімді етеді. Әлеуметтік қызметкердің әріптестермен қарым-қатынасқа түскенде жұмыс тәжірибені таратады және іліктейді және де оған қатысты толғандыратын сұрақтарды шешеді және жалпы проблемаларды талқылайды. Басқа да мемлекеттік және мемлекеттік емес мекеме және ұйыммен қарам-қатынасқа түскенде әлеуметтік қызметтің дамуы және қалыпты функциялауға қажетті сұрақтарды шешеді. Оптимизм – бұл әлеуметтік жұмыстағы өте қиын мамандықтың бірі, солай болғандықтан әлеуметтік қызметкер қандай қызметте істесе де көптеген қиын мәселелері бар, бақытсыздыққа ұшыраған адамдар түрінде керінеді, ол бүкіл проблемаларды обьективті және субьективті себептерге байланысты шеше алмайтындығын біледі. Сонымен қоса әлеуметтік қызметкер адамдарға көмек көрсетеді, яғни кішкене болса да оларды қайғыдан жеңілдетеді, демек жақсылық та – жағдай оның оптимизмнің қайнар көзіне қызмет етеді. Өзінің айналасындағы адамның қайғысын бақылайтын маманға жақсылықты және әділеттілікке сүйену, оптимизімді сақтау қиын, бірақ матрериялдық, тұрмыстық және әртүрлі басқа көмекті қажет етеді, әлеуметтік қызметкер адамдарға қуаныш, үміт және сенімді болу керек, егер сенім де, үміт те болмаса, іске асыру мүмкін емес. Әлеуметтік қызметкердің әлеуметтік оптимизімі үнемі өзін-өзі дамыту және өзін-өзі жетілдіруде адамның мүмкіндіктері, әлеуметтік әділеттікті іске асырудағы мүмкіндігінде сенімі болады. Әлеуметтік қызметкерде әлеуметтік оптимизмнің болмауы тек қана клиентті «жұқтырмайды»,сонымен қатар жағдайды жақсартуға әртүрлі амал-тәсілдер жасайды. Сонымен қоса жағдай әлеуметтік қызметкердің күйінен клиенттің белсенділігіне байланысты, оптимизм әлеуметтік қызметкердің тұлғасының басты бөлігі болып есеттеледі. Өзін-өзі билеушілік — бұл әлеуметтік қызметкердің практикилық қызметінде әрқашанда қажет. Обьективті қажеттіәрекетті орындауда саналы билеушілікті көздеу, қызметтік процесте пайда болған кедергіні жоюға қабілеттілігі, және бастаған істі аяғына дейін жеткізу – бұл жұмыс тәжірибиесін жинау нәтижесін дамыту және өзінің әлсіздігін жеңудегі сапасы болып табылады.Өзін-өзі билеушілін әлеуметтік қызметкерге өзін жеңуге ғана емес, сонымен қатарклиенттің пассивтілігін жеңуге арналған, яғни бұл оның өзіне деген сезімсіздік, өзінің күшіне және мүмкіндіктеріне сенімсіздік бақытсыз адам ретінде ойда қалыптасуы, социумда уақыттында функциялана алмауын ескереді, әлеуметтік қызметкердің өзін-өзі билеушілігі клиентті қайта тексеруге мәжбүр етеді, өзінің күйіндегі әлсіздікті жеңу қызметті белсеңді қосу және сонымен бірге әлеуметтік белсенділікті және өзінің жеке потенциалын жоғарлатады. Эмпатия – бұл эмоционалдық жағдайды түсіну, еніп кету – басқа адамның қайғысын сезіну әлеуметтік қызметкердің қажетті тұлға бөлігіндегі эмпатияға деген қабілеттілік, көбінесе өзін клиенттің орнына қоя білуге анықталады. Бұл сапа маманның өмірлік және профессионалдық тәжірибиесінің жинақтау мөлшерінде дамиды. Әлеуметтік қызметтің клиенті – бұл өмірлік қиын жағдайға тап болған адам немесе топтық тұлға. Бірақ шеңберден тыс. Клиенттің негативті эмоционалдық күйі жағдайға қысым көрсету, жұбатуға түсінушілікке қажеттілікке деген сипаттама пайда болды. Практиканың көрсетуінше әлеуметтік қызмет ету мекемесіне көмек сұрап келген клиент бірінші кезекте қайғысына ортақтасу, көңіл білдіру, қайғысына ортақ болуды үміттенеді. Әлеуметтік қызметкерлер өзінің клиентімен ең бірінші рет кездескенде басқа біреудің қайғысына ортақтасуға өзінің қабілеттілігін ерікті және еріксіз демонстрация жасайды. Ешқандай сапасы көңіл бөлу клиентті алдай алмайды – ол немқұрайлалақты және екі жүзділікті интуитивті сезінеді. Көңіл білдіру және қайғы әрқашан клиентпен бағаланады. Көптеген зерттеу нәтижелерінің айтуынша өзінің профессионалды міндетін пайдаланатын әлеуметтік қызметкерлер емес, бірақ ол клиентке немқұрайлы болады, ал керісінше ол клиентті тыңдай алады және сезінеді, тіпті егер ол өзнің міндетін профессионалды түрде орындамайтын басқа қызметкер. Өздігінен жетуге талпыну тек қана маманның профессионалдық өсуіне үнемі талпынуда практикалық тәжірибиенің болуы, дағдылар жаңа теориялық білімде ғана пайда болмайды, сонымен қатар рухани және адамгершілікке жету, өзінің моральдық сапасының жоғарлауы және жетістіктерді жеңу, әсіресе оның жұмыс сапасына жағымсыз әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік қызметкердің өздігіне жету – бұл аясы тар мақсат емес, дегенмен әрбір тұлға үшін өзінің профессионалдық және рухани сапаны өздігінен жеткізу басты қажеттіліктердің бірі болып табылады. Маманретінде адаммен жұмыс істеу саласында әлеуметтік қызметкер өзінің қызметін көбінесе тек ғана заңдылық актілерін реттелмейді, сонымен қатар моральды нормаларды, принциптерді және ережелерді реттейді. Әлеуметтік қызметкердің адамгершілігі тек өзіне ғана бағытталмайды, сонымен бірге клиентке де әсер етеді. Кейінде пайда болған мақалалардың айтуынша, «әлеуметтік жұмыс» — бұл мамандық емес, ол-диогноз деп айтқан. Жоғары моральдық сапа әлеуметтік қызметкерге өзінің әрекетін және мінезін өз бетімен реттеуге, өз-өзін бақылауға және моральдық өз-өзіне баға беруді іске асыруға рұқсат береді. Өздігінен жетудегі әлеуметтік қызметкердің талпынысы клиент үшін жағымды әселе болады немесе керісінше, клиенттен белсеңді әрекетті, жеке потенциалын максималды іске асыру өте қиын, егер ол көрсе әлеуметтік қызметкер өзіне ешқандай қатал талапты ұсынбаса талап ету қиын. Шығармашылық ойлау - әлеуметтік қызметкердің ажыратылмайтын ұғымы. Әлеуметтік жұмысты стандарттық жағдайдан белглі классификациясының бар екніне қарамастан клиенттің біртекті және бірдей жағдай мүлдем жоқ. Әлеуметтік қызметкер әрбір нақты жағдайдағы шешімі қабылдай отырып жұмыстың азғана өзгешеліктерін есепке алу керек, бұл жоғарғы нәтижеге жетуге және оптималды шешімі қабылдау үшін қажет. Шығармашылық ойлау болмаған жағдайда маман әрқашанда оларды қабылдаған кестесі бойынша әрекет етедіғ бұл нәтиженің мобилтділігі төмендетеді, оның жұмысының тиімділігі клиентке жағымсыз әсер етуі мүмкін, солай болғандықтан әлеуметтік жұмыста қандай да бір жағдайларға қабылдаған дайында бір жағдайларға қабылданған дайын рецепт болмайды. Шығармашылық ойлауы жоқ маманда көңіл бөлмеушілік, көмек көрсетуге ықыласы және тәжірбиенің жетіспеушілігі ретінде клиент арқылы бағаланады, бұл әлеуметтік жұмыстың беделін түсіреді. Сондықтан, әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапасы көбінесе оның клиентпен өзара әрекетіндегі үлгерімділігін анықтайды және оның профессионалдық жарамдылығының қажетті шарты болып табылады. Моральдық сапаны қалыптасу мамандықты және қоғамдық рухани құндылықтарды меңгеру жолы арқылы іске асырылады, оларды қызметтік процессте сендіру және оларды қызметтік процессте сендіру және қажеттіліктерге айналдыру. Осы әлеуметтік қызметкердің тұлғалық сапасы клиентке қарым-қатынасы бойынша оның айналадағылар мен қоғамда пайда болады, бұл қоғамдық адамгершілік деңгейін жоғарлатуға, сонымен қоса әлеуметтік мәселелерді шешу қабілеттілігі бар. Әлеуметтік қызметкердің жеке тұлғасы бір тұтас. Маманнан профессионалдық қызметте талап ететін сапасы әлеуметтік қорғау мекемесінен тыс кетпейді, олар қандай жағдайда және қарым-қатынаста болмасын оның күнделікті әрекетінде және мінез-құлқында қатысады, әлеуметтік қызметкердің қоғамдық пікірін қалыптастыра отырып бар болады. Әлеуметтік қызметкердің тағы бір әлеуметтік ролі бар. Ол профессионалдық топтың және тұлғаның өкілі ғана емес, ол – азамат. Әлеуметтік қызметкер өзінің міндетін, мамандықтағы ортын қоғамда түсіне білуі керек. Ол адамға қатысты қауіп-қатерден қашу және адамның ниетінсіз гуманды әлемді құру мүмкін емес.Мұнда гуманизм, практикалық гуманизм мәні формула анықталуы мүмкін «ақыл+іскерлік+қайғыға ортақтасу». Бірақ та қазіргі кезде осыған қарамастан әлеуметтік жұмыс біздің мемлекетімізде жас және өзінің гуманистік потенциалын толығымен алсып көрсетілген жоқ, әлеуметтік қызметкер арасындағы әлеуметтік қорғау қызметкері әлеуметтік мәрбесіне түнушілік ролі өсуде. Көбінесе, өзін осы қайрымды қызметке арнайотырып, өзінің отандастардың өмірлік қызметінің жағдайын жақсартуға қызмет іздеді, сонымен қатар көбінесе көмек көрсетуге әлсіз болды. Осы әлсіздіктің салдары көбінесе заңдылық базасының жетілмеуінен, әлеуметтік қорғаудың қаржылық жүйесінің жетіспеушілігінен және әлеуметтік жұмыс маңыздылығынан және әлеуметену мәртебенің жұмыс обьективтілігіндей жоғарғы құрылының жеке өкілдері жағынан түсінбеушіліктің болуы, сонымен бірге әлеуметтік қызметтіндегі клиенттің саның обьективті себептері бойынша бүкіл өседу. Мұндай жағдай қалыпты деп санауға болмайды.Әрине, экономикалық дағдырыс жағдайында кейбір мәселелерді шешу мүмкін емес – мысалы, өмірлік сапаны жақсарту үшін клиенттің санын төмендетін және әлеуметтік бюджетті жоғарлату мүмкін емес. Сонымен қатар, әлеуметтік қызметкердің сенімділік негізінде маман сияқты жағымды қалыпқа салу профессионалдық қызметті құру маңызды, олардың қайырымды істері үшін әлеуметтік қорғау жүйелері және қоғамдық шектеулі ресурстары қолданылады.