- •1. Жер құкығының қүқык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оқу пәні ретінде түсінігі
- •2. Жер құқығының пәні. Жер қүкық катынастары: түсінігі, объектісі, субъектісі және түрлері
- •3. Жер күқыгынын әдістері және жүйесі
- •4. Жер қүқығының кағидалары
- •5. Жер қүқығынын баска күқық салаларымен байланысы және арақатынасы
- •1. Казақстаіідағы жер катынастарының даму кезендері.
- •2. Қазақстанның Ресей күрамына енгенге дейінгі жер катынастары
- •3. Ресейдің күрамында болған кездегі жер катынастары
- •4. Кеңестік кезендегі жер қатынастары. «Жер туралы» декрет.
- •5. Егемеиді Қазакстандагы жер қатынастары. Қазақстан Реснубликасының жер қатынасгарынын нарык талаптарына сай дамуы
- •1. Жер қүқығының қайнар көздерінін түсінігі және белгілері
- •2. Жер қүқыгының қайнар коздері мен жер заңнамасының арақатынасы
- •3. Жер заңнамасынын мақсаты мен міндеттері
- •4. Жер күкығы кайнар көздерінін жіктелуі (заң күші бойынша; әрекет етуі бойыніиа; қүқыктық қатынастарды реттеу шеңбері бойынша; актіні қабылдаган орган бойынша)
- •1. Жерге меншік күқығының түсінігі және түрлері
- •2. Жерге мемлекеттік меншік қүқыгы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •3. Жерге жеке меншік қүкығы, оның объектілері мен субъектілері және жүзеге асыру ерекшеліктері
- •4. Жер учаскесі жерге заттық қүқыктың объектісі ретінде түсінігі, белгілері және түрлері
- •1. Жер пайдалану қүқығыныц түсінігі және оның түрлері
- •2. Жер пайдалану күқыгынын субъектілері және олардмн түрлері
- •3. Жер меншік иелері мен жер пайдаланушылардьщ күкыктары мен міндеттері
- •4. Сервитуттар түсінігі, түрлері пайда болу және тоқтату шарттары
- •1. Жерге меншік күкығының және езге құқықтардың пайда болу негіздері
- •2. Жерге меншік құқығының және пайдалану қүқыгының тоқтатылуы
- •3. Жер учаскесін алып (сатып алу) кою, түрлері және тәртібі
- •4. Жер мәмілелері. Жерге ақы төлеуді қүқықтық реттеу
- •1. Жер қатынастарын мемлекеттік реттеу қүқықтық механизмінің түсінігі
- •2. Жер катынастарын мемлекеттік реттеу органдарының жүйесі
- •3. Жер катынастарын реттеу саласында арнайы орталық уәкілеті органның қүзыреті (Жер ресурстарын басқару жөніндегі агенттік)
- •1. Жер катынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік органдар функцияларының жүйесі
- •2. Жер кадастрының түсінігі, жер-кадастрлық қүжаттар, кадастр жүргізу тәртібі. Жерге қүқыктарды мемлекеттік реттеу
- •3. Жер мониторингінін түсінігі, қүрылысы, мазмүны
- •4. Жерге орналастырудың тусінігі, оның функциясы, міндеттері, жерге орналастыру процесінің кезендері және оның мазмүны.
- •5. Жерді корғау және ұтымды пайдалануға мемлекеттік бақылау жасаудың міндеттері мен максаттары
- •6. Жерге ақы төлеу. Жер салығы бойынша жеңілдіктер
- •7. Жер дауларын шешу
- •1. Жер қүқық бүзушылықтарының түсінігі, түрлері және қүрамы
- •2. Жер қүқық бүзушылықтар үшін жауапкершіліктің түсінігі. Жер зандарын бүзғаны үшін заңды жауапкершіліктің түрлері
- •Ерекше бел і м
- •1. Ауыл шаруашылығы максатындағы жерлердін қүқықтық жағдайының түсінігі және қүрамы
- •2. Ауылшаруашылык максатына арналган жерлерге меншік күкыгы және взге күқықтар, ауылшаруашылык мақсатындагы жерлерді пайдалану субъектілері
- •3. Арнайы жер корының түсінігі және күрамы
- •4. Ауыл шаруашылыгы мақсатындағы жер учаскелерін бір санаттан келесі түріне ауыстыру тәртібі
- •5. Шартты жер үлесі. Жалпы сипаттамасы
- •6. Ауылшаруашылық мақсатындағы жерлерді ауылшаруашылық емес мақсаттарға пайдаланумен және оларды алып қоюмен келтірген шығынды етеу тәртібі
- •1. Елді мскен жерінің түсінігі және қүрамы
- •2. Қала және баска да елді мекеннің шекарасын белгілеу және өзгерту тәртібі
- •3. Қала манындагы аймақгардың түсінігі
- •1. Өндіріс жерлерінің тусінігі, қүрамы.
- •2. Көлік жерлерінін түсінігі, құрамы
- •3. Қорғаныс жерлерініңтусінігі, кұрамы.
- •4. Байланыс және энергетика жерлерінің түсінігі, қүрамы.
- •5. Жерді ерекше шарттармен пайдалану аймактары және ол жерлердің қүкықтык жағдайы
- •1. Ерекше қорғалатын табиғи аумак жерлерінің түсінігі.
- •2. Қорық жерлерінің қүкықтық жағдайының ерекшеліктері, үлттық дендрологиялык және зоологиялық парктердің қүқықтық жағдайынын ерекшеліктері
- •3. Ботаникалык бақтарга және табиги ескерткіштерге берілген жерлердің қүқықтық жагдайы
- •4. Сауықтыру және рекреациялык мақсаттағы жерлердің түсінігі.Осы жерлерді пайдаланудың тәртібі және жағдайы
- •5. Тарихи-мәдени мақсаттағы жерлердін түсінігі, қүрамы, олардың қүқықтық жагдайы
- •1. Орман коры жерлерінің тусінігі, қүрамы
- •2. Су коры жерлерінің түсінігі, түрлері, олардын кұкықтық жағдайы.Жағалаудағы жерлердің құқыктық жағдайы
- •3. Босалқы жерлердіңтүсінігі, жалпы сипаттамасы.
- •1. Шетелдік субъектілермен жер катынастарын күкықтык реттеу ерекшеліктері
- •2. Жер қүкық қатынастарынын шетелдік субъектілерінің күқықтық жағдайы
- •3. Қазакстандағы әскери полигондар жерін РесейФедерациясының жалга алу мәселелері
1-т а қ ы р ы п ЖЕР ҚҮҚЫҒЫНЫҢ ТҮСІНІГІ, ПӘНІ, ЖҮЙЕСІ ЖӘНЕ ҚАҒИДАЛАРЫ
Жер қуқыгының қуқық саласыретінде, гылым саласыретінде және оку пәні ретінде түсінігі.
Жер қуқыгының пәні. Жер қуқық қатынастары: тусінігі, объектісі, субъектісі және түрлері.
Жер қуқыгының әдістері және жуйесі.
Жер қуқыгының қагидалары.
Жер қуқыгының басқа қуқық салаларымен байланысы және ара- қатынасы.
1. Жер құкығының қүқык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оқу пәні ретінде түсінігі
Адам коғамыныңбарлықөмірінде, оның қалыптасуы мен да- муында жер өте маңызды рөл атқарған. Жер — табиғаттын берген сыйы ретінде. адам коғамының пайда болуына дейін болған. Бірақ, жер өзінің еңбектің жалпы заты кызметін аткаруы үшін міндетті түрде оны біреу иемденуі кажет және өндірістік процесін жүзеге асыруы кажет.
Қазіргі кезде жердің экономикалык маныздылығы өте жоғары деңгейде. Жер адам коғамының кез келген шаруашылык кызметінің және өмірінің негізі. Жердің экономикалык касиеті- мен катар, экологиялык маңыздылығында ескеру кажет. Жер — коршаған ортанын ажырамас бөлігі, табиғи ресурс.
Жер - тұтастай алғандағы адамзат үшін кажетті және басты материалдык ресурс болып табыдады. Аталған бұл термин көп кырлы болып табылады және бірнеше мағынада колданылады:
Жер кең магынада алғанда жер шары ретінде түсініледі.
Жер — адамның өмір сүретін ортасы және табиғи байлык- тардан, жер бедерінен, ландшафттардан кұралатын Жер шары- ның кабаты ретінде.
Жер кұкығы аталған талаптардың барлығына жауап береді, сол себептен жеке дербес кұкык саласы болып табылады. Сонымен, жер кұкығының бар екенін дәлелдейтін мынадай белгілері бар:
Жер кұкығы катынастарының калыптасуы және дамуы;
Жер күкык катынастары саласындағы зандардың калыптасуы мен дамуы;
Қалыптаскан жер кұкык катынастарының мемлекет тара- пынан реттеу механизмінің болуы;
Жер кұкығының өзіне тән кағидаларынын болуы.
Казіргі танда жер кұкығын бірнеше мағынада түсінуге бола-
ды. Олар: жер кұкығы кұкык саласы ретінде, ғылым саласы ретінде және оку пәні ретінде.
Куқық саласы ретінде жер қщыгы дегеніміз - жерді пайдалану мен корғаумен, жерді жеке меншікке және жер пайдалану кұкығына берумен байланысты туындайтын коғамдык катынастарды реттеуғе бағытталған кұкык нормаларының жиынтығы.
Ғылым саласы ретінде жер қщыгы дегеніміз — көптеген ғылыми теориялардын, тұжырымдардын, ой-пікірлердің жөне әртүрлі ғылыми көзкарастардың жиынтығы болып табылады. Бұлардың максаты - ғылыми түрғыда жер кұкығының пайда болуын түсіндіріп беру, оның әрі карай даму жолына болжам жасау. Сонымен бірге, жер катынастарын кұкыктык реттеудегі актандак- тарды, кемшіліктерді жою, оларды болдырмау және осы сала- дағы зандардын өзара карама-кайшылыктарын жою болып табылады.
Оку пәні ретінде жер қщыгы - дәрістік және тәжірибелік са- бактардың жиынтығы, яғни, жер кұкығы ғылымының негізгі ережелерінін белгіленген жүйе бойынша мазмұндалуы болып табылады.
2. Жер құқығының пәні. Жер қүкық катынастары: түсінігі, объектісі, субъектісі және түрлері
Жер күкығының пәні дегеніміз - жер кұкык нормаларымен реттелген коғамдык катынастардың жиынтығы, яғни жер күкык катынастары. Жер кодексінің 12-ба- бының 10) тармакшасына сэйкес, жер күкық катынастары дегеніміз - жерге меншік күкығын және өзге де күкыктарды жүзеге асыра отырып, жер ресурстарын баскаруға, жекелеген субъек- тілерге жер учаскелерін бекітіп беруге байланысты жерді пайдалану мен корғау жөніндегі катынастар болып табылады.
Жер қүкык катынастарының өзіне тән белгілері:
бүл катынастар жерді пайдалану мен корғауды камтамасыз етуге бағытталған;
бүл катынастар жерді меншік объектісі, пайдалану объектісі, аумактык кеңістігі және табиғат байлығы ретінде карастырады;
бүл катынастар жер күкық нормаларымен катар, озге де күкыксалаларының нормаларымен реттеледі;
бүл катынастар тек жер учаскесін пайдалану емес, сонымен катар, жер учаскесінде орналаскан жылжымайтын мүлікті де пай- даланумен байланысты катынастар;
Жер күкык катынастарының да өзге қүкык катынастары си- яқты өзіне тән болатын объектісі, субъектісі және мазмүны бо- лады. Жер күкык катынастарынын объектісі ретінде Казакстан Республикасынын жер коры, жер учаскесі жөне жер үлесі танылады.
Жер коры Казакстан аумағының барлык жерлерінің жиынтығы. Казіргі жер коры нысаналы максатына сәйкес, жеті санат- ка бөлінеді:
ауыл шаруашылығы максатындағы жерлер;
елді мекендердін (калалардың, кенттер мен ауылдык елді мекендердін) жері;
өнеркәсіп, көлік, байланыс, корғаныс және өзге де ауыл- шаруашылығы максатына арналмаған жерлер;
ерекше корғалатын табиғи аумақтар, сауыктыру максатындағы, рекреациялык және тарихи-мәдени максаттағы жер;
орман корының жері;
су корыныңжері;
босалкыжері;
Казіргі кезде республикада көпжылдык екпелер 121,8 мың гектарды, онын ішінде: бактар — 97,6 мың гектар, жүзімдіктер - 13,7 мың гектар жерді алып жатыр. Жер реформасы жылдары көпжылдық екпелер ауданы 41,4 мың гектарға немесе 25%-ға, оның ішінде есепті жылда - 1,2 мың гектарға кеміді.
Республикада жер реформасын жүргізу мемлекеттік монопо- лиянын жойылуына және жерге жеке меншік кұкығының бірте- бірте таралуына алып келді. Азаматгар мен мемлекеттік емес заң- ды тұлғалардың жеке меншігінде жалпы көлемі 589,9 мың гектар 3 миллионнан астам жер учаскелері бар.
Жер күкығы катынастары субъектілерінің кұкык келемі мы- надай жағдайларға тәуелді болады:
субъектінің түріне;
субъектінің заңи маңызы бар әрекетіне;
аталған жер кұкығы қатынастарының ерекшелігіне;
кұкык катынастары субъектісінің өз функциясын жүзеге асыру жағдайына байланысты болады.
Жер кұкығы катынастары субъектілерінің катары, мазмұны және олардың кұкыктарының ара-катынасы елдегі жер саясаты және әлеуметтік-экономикалық кайта кұрулар сипатына тәуелді өзгеріп отырады.
Кеңес одағы кезінде мемлекет жерге меншік кұкығы катынастарының айрыкша жеке субъектісі болғаны бәрімізге аян. Ал, жерге жеке меншік институтын енгізген соң жерге меншік кұкығы катынастарынын субъектілері қатарына жеке тұлғалар мен мемлекеттік емес занды тұлғалар косылды.
Жалпы, жер күкығы катынастары субъектілерінің барлык күкык түрлері субъективті сипатка ие болуымен катар, субъек- тінің еркіне толыкіәуелді болып табылады.