АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС ИНСТИТУТЫ
Экономика, кәсіпорынды басқару және ұйымдастыру кафедрасы
ДӘРІСТЕР ЖИНАҒЫ
«Салалық экономикасы және менеджмент» пәні бойынша
050719-РЭТ
Алматы 2008ж.
1-Дәріс. Байланыс саласының әлеуметтік экономикалық сипаттамасы және оның құрылымы. Саланың қазіргі жай күйі және ҚР-да келешектегі дамуы.
Қарастырылатын сұрақтар:
Байланыс саласы
1.2 Байланыс саласының структурасы мен экономикалық сипаттамалары
Байланыстың материалдық өндіріс саласына жатады және еліміздің экономика инфраструктурасы транспорт сияқты негізгі өнеркәсіп саласы болып есептеледі.
Экономика деп өзінің өнім шығаратын жағдайы бар өнеркәсіп орнын, оны бөліп тарата, алмастыра алатын қоғамдық өнеркәсіп системасын түсінеміз.
Байланыс саласының міндеті информацияны тарату және жеткізу, беру талаптарды қанағаттандыру. Байланыс барлық халықшаруашылықты іске қосуда ең қажетті қорғалыс істеріне басқару жұмыстарына,қоғамдық істердің барлық сферасына халықтың өмірлік талаптарын қамтамасыз ету барысында,тіпті өнеркәсіп процесінің қандай түрі болмасын пайдалану қажет. Байланыс өнімін өндіру үшін өндіріске өндірістік құрал - жабдық, адам еңбектері, күші, хабарласу да еңбек заты сияқты нағыз қажет. Ал байланыстың басқасымен салыстырғанда ерекшелігі өнеркәсіп салаларында, өнеркәсіп қызметі түрлерінен қызметі басқаша. Байланыс құралдарының жұмысы бұзылса, байланыс өнімін пайдалану да тоқталады, бұл қалаған өндіріс процесіне өте зиян. Сондықтан да байланыс құралдарының қызметінің үздіксіз, сенімді, жылдамдықты қамтамасыз етуіне өте жоғары талап қойылады.
Қазіргі қоғамдық- әлеуметтік өнеркәсіп көптеген аттармен аталатын өнім түрлерін, қызметтерін көрсету және қызметтер түріне, шаруашылық байланысына қарай, салалардан, құрылым жүйелері бірлестіктерден, мекемелерден тұрады. Соның ішінде технологиялық дәрежесін және оның ерекшелігіне қарай бірлесуіне байланысты қызмет түрлері төрт топқа бөлінеді.
Байланыс – үшінші топтағы мала инфраструктураға жатады . Байланыстың негізгі міндеті – хабарлар беру, тарату талабын қамтамасыз ету.
1-кесте. Байланыс мекемесі әртүрлі көрсеткіштерге бөлінеді:
2-кесте.
тақырып бойынша өзін бақылау үшін сұрақтар
1. Байланыс кәсіпорны дегеніміз не?
2. Заңды тұлға не?
3. Кәсіпорын қалай бөлінеді:
● меншік формасы бойынша;
● мекеме – құқықтық форма бойынша;
● жабдық бойынша;
●қызымет құрамы бойынша;
● монополизм түрі бойынша;
● қызымет көрсету аумағы бойынша;
● өндіріс үрдісінде рөлі мен орны бойынша;
●сала түрі бойынша?
4. Жалпы байланыс нені қосады?
« Байланыс қызыметінің экономикалық сиппаттамалары»
Номенклатура қызыметін байланыс қызыметінің түрлері құрайды.Номенклатура тұрақты емес және НТП әсерінен түрі өзгереді және жаңа қызымет түрлерінің пайда болуына талып келеді.
Жеке хабарлар тарату бойынша байланыс өнеркәсібі әр квартал сайын негізі байланыс қызыметтері туралы мәліметтер береді. Осы қызымет түрі бойынша номенклатураға келесілер кіреді: телеграммалар, оның ішінде халықаралық; электронды пошта арқылы хабарлар, оның ішінде халақаралық.
ҚТБ және АТБ қызыметі бойынша келесі техникалық құралдар түрі кіреді:
●негізгі қызымет көрсететін телефонды аппараттардың саны:
●халық,
●бюджеттік мекеме,
●коммерциялық құрылым;
● негізгі телефонды аппараттарды орнату және қайта орнату саны үшін:
Халық
● бюджеттік мекеме,
●коммерциялық құрылым
Осы мәліметтерге сүйене отырып кәсіпорын мыныдай экономикалық көрсеткіштермен анықталады:
Орташа кіріс таксасы
Жасалған қызыметтен түсетін алдағы кіріс соммасы.
Байланыс саласындағы басқару негіздері.
Қарстырылатын сұрақтар: