ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

«М.Тынышбаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы»

Оқу-әдістемелік басқармасы

«Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасы

«БЕКІТЕМІН»

ОҒЖ проректор

Монастырский А.Д.

_______________

«___» ________2009ж.

ОСПАНОВА НҰРЖАМАЛ АҚБАЕВНА

ЦИФРЛЫҚ БЕРУ ЖҮЙЕЛЕРІ

пәні бойынша тәжірибелік сабақтарды орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Алматы 2009

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ

«М.Тынышпаев атындағы Қазақ көлік және коммуникациялар академиясы»

Оқу-әдістемелік басқармасы

«Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасы

ОСПАНОВА НҰРЖАМАЛ АҚБАЕВНА

ЦИФРЛЫҚ БЕРУ ЖҮЙЕЛЕРІ

пәні бойынша тәжірибелік сабақтарды орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Алматы 2009

ЕОК 656.254.15:621.395.

«Цифрлық беру жүйелері» пәні бойынша 050719 – «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» бакалавриат мамандығының студенттеріне арналған тәжірибелік сабақтарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау.

Рецензенттер:

к.т.н., профессор Ниеталин Ж.Н. (КазАТК, зав.кафедрой «РТ»);

к.т.н., доцент Сұлтангазинов С.К. (КУПС);

Авторы: Оспанова Нұржамал Ақбаевна – оқытушы

Берілген тәжірибелік сабақтарды орындауға арналған әдістемелік нұсқауда негізгі цифрлық беру жүйелерінің сипаттамалары, олардың негізгі параметрлерінің есептеулері келтірілген. Цифрлық көп арналы беру жүйелері арналарын жобалау және есептеу сұрақтары қарастырылған.

Сур.9, кес.8, библ. 11 атау.

Әдістемелік нұсқау «Радиотехника және телекоммуникациялар» кафедрасында талқыланды және оң шешім алды.

Хаттама №_____ «___» ___________200_ж.

Әдістемелік нұсқау «Автоматтандыру және телекоммуникациялар» факультетінің Оқу – әдістемелік бюросында қарастырылды және оң қорытынды алды.

Хаттама №_____ «___» ___________200_ж.

Әдістемелік нұсқау ҚазККА АҚ Оқу әдістемелік кеңесімен ашық басылымға шығарылуға және оқу үрдісінде қолдануға ұсынылды.

Хаттама №_____ «___» ___________200_ж.

© «М.Тынышбаев атындағы ҚазККА» АҚ, 2009ж.

© Оспанова Н.А., 2009ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе	5
Тәжірибелік сабақ 1 «Стандартты телефон арнасының спектрінде пайда болатын, тербелістердің құрамын анықтау»	6
Тәжірибелік сабақ 2 «Псофометриялық кернеуді, оның қуатын және шуыл деңгейін анықтау»	8
Тәжірибелік сабақ 3 «Сигналдың берілген қуатының, тоғының, кернеуінің мағыналары арқылы сигналдың тоғының, кернеуіні, қуатының абсолыютті деңгейін анықтау»	16
Тәжірибелік сабақ 4 «Тракттың әр түрлі нүктесіндегі сигнал қуатының және кернеуінің осы нүктелердегі кернеу деңгейі бойынша қуаттарын анықтау»	18
Тәжірибелік сабақ 5 «Берілген жұмыс шарттары арқылы арнаның тұрақтылығын анықтау»	21
Тәжірибелік сабақ 6 «Модуляцияланған сигналдың жоғарғы және төменгі бүйір құраушыларының кернеуін және жиілігін анықтау»	22
Тәжірибелік сабақ 7 «Сигналдың бастапқы жиілік спектрін, сигналдың қатысты кеңдігі берілген мағынаға тең болатындай, тасымалданатын жиілік диапазонын анықтау»	23
Тәжірибелік сабақ 8 «Модуляцияланатын тербелістердің тасымалдаушы жиілігін анықтау»	24
Тәжірибелік сабақ 9 «Көп арналы байланыс жүйесінің соңғы станциясының құрылымдық сұлбасын құру»	25
Тәжірибелік сабақ 10 «Дискреттеу бұрмаланулары болмайтын, дискреттеу жиілігінің ең аз мәнін есептеу»	26
Тәжірибелік сабақ 11 «Топтық сигналдың арналық интервалының ұзақтығын және импульстердің жүру жиілігін анықтау»	26
Тәжірибелік сабақ 12 «Арналық импульстердің ұзақтығын анықтау»	27
Тәжірибелік сабақ 13 «Топтық АИМ сигналды беруге қажетті жиілік жолағын анықтау»	28
Тәжірибелік сабақ 14 «ТОБЖ регенерациялық телім ұзындығын анықтау»	29
Тәжірибелік сабақ 15 «Байланыс ұйымдастыру сұлбасын құру»	30
Әдебиеттер тізімі	31

КІРІСПЕ

«Цифрлық беру жүйелері» пәнінен «Радиотехника, электроника және телекоммуникациялар» мамандығының студенттерінің тәжірибиелік сабақ цифрлық беру арналарын жобалауға арналған.

Аналогты сигнал цифрлық түрге кезеңдермен ауысады.

Алдымен спектры бойынша шектелген сигнал, уақыт бойынша дискретизацияланады, нәтижесінде АИМ – сигнал қалыптасады, кейіннен сигнал деңгейі бойынша кванттау, кодалау операциялары орындалады. Аталған өзгерістер нәтижесінде соңғы жабдықтарда шуылдар пайда болады, олар цифрлық беру жүйесінің (ЦБЖ) арналарындағы шуылдардың ең аз деңгейін анықтайды. Оларға негізінен кванттау, дискреттеу, бос арналық және аспаптық шуылдар жатады.

Бұдан басқа ЦБЖ – арналарында цифрлық сигналдарды қайта өңдеу кезінде желілі тракттарда қате жіберу нәтижесінде де шуылдар пайда болады. Қателер ықтималдығығына қойылатын талаптарды қамтамасыз ету үшін желілі тракттарда регенераторларды тиімді орналастыру қажет.

Сондықтан курстық жұмыста мына сұрақтар қарастырылады: соңғы жабдықтың шуыл деңгейін бағалау, регенерация телімінің ұзындығын анықтау, магистральдық сұлбаны құру және т.б. Сонымен қатар электр кабелін пайдаланып, ішкі аймақтық, жергілікті телімдер кіретін байланыс желісін жобалау сұрақтары қарастырылады. Аталған телімдердің бірінде оптикалық кабель пайдалана отырып, оптикалық ендірме ұйымдастыру қарастырылады. Бұл оптикалық және электрлі беру желілерін жобалауды үйретеді.

Байланыс бәсекелес коммерциялық кәсіпорындардың жетістікке жетуінде, осылайша кез–келген аймақтың экономикалық өсуі мен гүлденуінде шешуші фактор болып табылады. Сондықтан 21 ғасыр табалдырығында телекоммуникациялық және компьютерлік технологиялардың бірігіуі дәл электрификацияны және темір жол салуды белсенді түрде ендіргендегідей шешуші мәнге ие болуда. Байланысқа қойылатын жоғары талаптар инфрақұрылымға үлкен қаржы салуды, негіздейді осылайша перспективалы жүйені мұқият жоспарлау және таңдау үлкен басымдылыққа ие.

Электробайланыс жабдықтары бүкіл әлемде, оның ішінде Қазақстанда елдің экономикалық дамуының, оның валдық ұлттық өнімінің артуының анықтаушы факторы болып табылады.

Мамандардың бағалауы бойынша байланыс қызметі мен жеілердің дамуының 3 негізгі кезеңін бөліп көрсетуге болады:

Елді телефондандыру;

Телефон желілерін цифрландыру;

Байланыстың цифрлық желілері негізінде қызмет түрлерін интеграциялау.

Телефон қазіргі таңда мәтіндік хабарламаларды жіберу қызметін ұсына отырып байланыстың негізгі түрі болып қалды. Әлемнің ортақ қолданыстағы телефон желісі (ОҚТФ) бүгінде 900 млн. көп телефоннан тұрады.

Байланыс сапасын арттыру үшін, байланыс қызмет көрсетуінің санын арттыру, желіні автоматтандыру үшін дамыған елдерде 70-жылдардан бастап аналогты және коммуникациялық станциялар электронды цифрлыққа көшірілуде. Олардың көпшілігінде халықаралық байланысты цифрландыру аяқталған, жергілікті желілерде цифрлық АТС 80% құрайды. Байланыстың талшықты-оптикалық желілерін жылдам енгізу жүргізілуде.

Цифрлық коммутация жүйелері кеңістік типті біркоординатты жүйелерге қарағанда неғұрлым эффективті. Цифрлық АТС-тардың негізгі артықшылықтары: габаритті өлшемдерді кішірейту және жоғарғы деңгейлі интеграцияның элементтік базасын қолдану есебінен құрылғының сенімділігін арттыру; тасымалдау және коммутация сапасын арттыру, көмекші және қосымша қызмет көрсету түрлерінің санын арттыру, цифрлық АТС және коммутацияның цифрлық жүйелері негізінде бірегей методологиялық және әр-түрін ендіруге мүмкіндік беретін интегралдық байланыс желілерін жасау мүмкіндігі; байланыс объектілерінде электронды құрылғыны баптағанда және монтаждағанадағы жұмыс көлемін азайту; құрылғының функциялануын бақылауды толық автоматтандыру есебінен қызмет көрсететін адамдар санын қысқарту және қызмет көрсетуді қажет етпейтін станцияларды жасау; станция конструкциясының металл сыйымдылығын айтарлықтай азайту, цифрлық коммутациялық құрылғыны орнатуға қажетті ауданды азайту. Цифрлық АТС-тардың кемшіліктері басқарушы комплекстің үздіксіз жұмысы және ауаны кондиционерлер қажеттілігі себепті жоғарғы энергия тұтыну. (1)

Сигналды импульсті-кодтық модуляциялайтын (ИКМ) цифрлық коммутациялық құрылғылардың ерекшеліктері: құрылғының кірісіндегі, шығысындағы және ішіндегі процесстер жиілігі және уақыты бойынша үйлестірілген (синхронды құрылғылар); цифрлық коммутациялық құрылғылар сигналдарды цифрлық жүйелер арқылы жіберу ерекшеліктеріне сай төрт өткізгішті болып табылады.

Цифрлық коммутациялық жүйеде коммутация функциясын цифрлық коммутациялық өріс іске асырады. Коммутация жүйесінде барлық процесстерді басқаруды басқарушы комплекс атқарады. Цифрлық коммутациялық өрістер жетектік қағидаға сай құрылады. Жетек дегеніміз цифрлық сигналдың координаталарын түрлендірудің бір ғана функциясын іске асыратын деңгейлер тобы ( не ). Жетектердің санына сәйкес екі-, үш- және көп жетекті цифрлық коммутациялық өрістерді жіктейді.

Коммутация жүйелерінің үшінші буыны квазиэлектронды және цифрлық телефон станциялары. Квазиэлектронды станциялар АТС ДШ және АТС КУ-ларға тән бірқатар кемшіліктерді жойды және әлемнің көптеген елдерінде қолданылады. Толықтай цифрлық жүйелерді жасау тек оларда ақпаратты цифрлық түрде коммутациялау қағидасын қолданғаннан кейін ғана мүмкін болды (импульсті-кодтық модуляция). Цифрлық жіберу жүйелер (ЦЖЖ) негізінде коммутациялық техниканың жаңа буынын жасау мақсаты жүйенің үнемділігін және икемділігін арттыруға, эксплуатацияның қиындығы мен шығынын қысқартуға, өндірісте қарапайымдатуға және арзандатуға, сонымен қатар абоненттерге қызмет көрсетудің жаңа түрлерін ұсынуға негізделеді.

Тәжірибелік сабақ 1

«Бағыттаушы жүйенің түрін және кабель түрін таңдау»

Тәжірибелік жұмыс барысында студенттер келесі тапсырманы орындайды:

- соңғы жабдықтың шуыл деңгейін есептеу (әдістемелік нұсқаудың 3-тармағы);

- әр телім үшін (жергілікті, ішкі аймақтық, магистральдық) регенерация телімінің ұзындығын есептеу (әдістемелік нұсқаудың 4-тармағы);

- әр телім үшін ЭХК нұсқауына сәйкес НЦА-мен ақпарат беру сапасының параметрлерін есептеу (әдістемелік нұсқаудың 5-тармағы);

- әр телім үшін дистанциялық қоректендіру тізбегін есептеу (әдістемелік нұсқаудың 6-тармағы);

- әр телім үшін қызмет көрсетілетін, қызмет көрсетілмейтін регенерациялық пункттарды орналастыру және байланыс ұйымдастыру сұлбаларын құру (әдістемелік нұсқаудың 7-тармағы);

- қажетті жабдықтардың жинақтылығын анықтау.

Тәжірибелік жұмысты орындау үшін келесі бастапқы деректер беріледі:

- l_м, l_і.а, l_ж – магистралдық, ішкі аймақтық, жергілікті телімдердің ұзындығы, км;

- желінің әр телімі үшін ЦБЖ-ның түрі;

- оптикалық ендірме ұйымдастырылатын желі телімінің түрі;

- әр телімде қолданылатын кабельдің түрі;

- А_0құр, А_1құр – симметрлі кабельдің жақын және алыс соңындағы өтпелі өшулігі, сәйкесінше (құрылыс ұзындығы үшін);

- F - түзетуші күшейткіштің шуыл коэффициенті;

- DA_қ – регенератордың қатеге қарсы тұрақтылық қоры, дБ;

- А_ш.ы – аппаратураның оптикалық кабельмен түйіскен жеріндегі жоғалтулары, дБ;

- U_ҚРП – бір ҚРП-да ДҚ кернеуінің төмендеуі, В;

- Q_пик – сигналдың пикфакторы, дБ;

- s_у – волюмның орташа квадраттық ауытқуы, дБ;

- Н – аспаптық және кванттау шуларының ара қатынасы.

Тәжірибелік жұмысты орындауға қажетті бастапқы деректер 1.1-1.3 кестелерден алынады.

Кесте 1.1 – ЦБЖ телімінің ұзындығы (студент билетінің соңғы номері бойынша алынады)

ЦБЖ телімінің ұзындығы, км	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
жергілікті, км	40	60	20	70	50	80	60	90	45	75
ішкі аймақтық, км	120	160	210	420	390	510	240	350	290	400
магистралдық, км	2000	2500	4000	1100	5400	5000	1400	600	8000	1600

Кесте 1.2 – ЦБЖ түрі, телімдердегі кабельдардың түрі (студент билетінің соңғының алдындағы номері бойынша алынады)

ЦБЖ түрі	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9
жергілікті	ИКМ-15 КСПП-1х4х0,9	ИКМ-30 Т-0,5	ИКМ-15 КСПП – 1х4х1,2	ИКМ-30 Т – 0,6	ИКМ-30 Т – 0,5	ИКМ-30 ТП – 0,5	ИКМ-30 ТП – 0,7	ИКМ-15 КСПП-1х4х0,9	ИКМ-30 Т- 0,5	ИКМ-15 КСПП – 1х4х1,2
ішкі аймақтық	ИКМ-120 МКСБ 4х4х1,2	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-120 МКСА 4х4х1,2	ИКМ-120 МКСБ 4х4х1,2	ИКМ-120 ЗК1х4х1,2	ИКМ-120 МКСС 4х4х1,2	ИКМ-120 МКСБ 7х4х1,2	ИКМ-120 МКСБ 4х4х1,2	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-120 ЗК1х4х1,2
магистралдық	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-1920 КМ-4 2,6/9,5	ИКМ-1920 КМ-4 2,6/9,5	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-1920 КМ-4 2,6/9,5	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6	ИКМ-1920 КМ-4 2,6/9,5	ИКМ-1920 КМ-4 2,6/9,5	ИКМ-480 МКТ-4 1,2/4,6
телімдегі оптикалық ендірме	ішкі айм. ОК-50-2-5-4	магис ОКК-1-01-0,7-8	ішкі айм. ОК-50-2-3-8	магис ОЗКГ-1-0,7-4/4	ішкі айм. ОК-50-2-5-8	магис ОКК-1-01-0,7-8	ішкі айм. ОК-50-2-3-4	магис ОКК-1-01-0,7-4	ішкі айм. ОКК-02-1,0-8	магис. ОКК-1-02-1,0-16

Кесте 1.3 – Кабельмен аппаратуралардың параметрлері (студент билетінің соңғының алдындағы номері бойынша алынады)

Параметрлері	0 – 2	3 – 6	7 – 9
Симметрлі кабельдің өтпелі өшулігі, дБ А0құр(есулі); А0құр(шоғырлы); А1құр(есулі); А1құр(шоғырлы)	65 83 80 91	68 69 82 84	71 67 90 93
Түзетуші күшейткіштің шуыл коэффициенті, Fку,дБ	7	8	9
Аппаратураның оптикалық кабельмен түйіскен жеріндегі жоғалтулары, Арс,дБ	6	5	4
Оптикалық талшықтарды ұластыру кезіндегі жоғалтулар, Анс,дБ	0,2	0,25	0,3
Бір ҚРП-да ДҚ кернеуінің төмендеуі, UҚРП, В	58	60	65
Сигналдың пикфакторы, Qпик, дБ	20	22	18
Регенатордың қатеге қарсы тұрақтылық қоры,ÑАз, дБ	4	5	6
Волюмның орта квадраттық ауытқуы, s, дБ	2	2	2
Аспаптық және кванттау шуларының ара қатынасы, Н	0,08	0,06	0,04

Тәжірибелік сабақ 2

«Зерттелетін жабдықтың түрін анықтау және беру жүйесін таңдау»

2.1 ИКМ-15 аппаратурасы

ИКМ-15 жүйесі ауылдық АТС арасында біріктіретін желілерді КСПП 1х4х0,9 (КСПП 1х4х1,2) кабель түрімен бір кабельды жұмыс тәртібімен ұйымдастыруға арналған.

Цифрлық сигналды желіге беру жылдамдығы - 1024 кбит/с.

Аппаратураның алыстыққа қолданылу күші (аралық қызмет көрсету стансасын орнатқанда) –– 100 км-ге дейін.

Регенерацияның күшею тізбегі регенерация телімінің өтпелі өшулігін 26-дан 46 дб (512 кГц жиілігінде) қамтамасыз етеді.

Желідегі коданыңың түрі - нөлге қайтпайтын екілі БВН (0-символдары үзіліс түрінде беріледі, ал 1-символы амплитудасы 3В тең, және ұзақтығы t_н=0,98 мкс тактылы интервалға тең импульс түрінда беріледі).

Беру кезеңінің құрылысы (жүйенің уақыттық спектрі) 2.1 а суретінде көрсетілген. Кезең 16 арналық интервалдан тұрады (КИ-0-15) олардың әрқайсысы 8 такттық интервалдан тұрады (ТИ 1-ТИ 8). КИ1-КИ15 арналық интервалдар ақпараттық болса,КИО синхросигналдар символын беру үшін арналған (кезеңді ЦС және әсіресе кезеңді СЦС),телеграфтық арналар үшін және өзара басқару сигналдарының (СУВ) ақпараты. Барлық арналардың өзара басқару сигналдарын беру үшін әсіре кезең ұйымдастырылады,ол 16 тізбектік кезеңнен тұрады,бұл 1.1 суретте көрсетілген. Әр әсіре кезеңнің басында ТИ1,КИО орнына әсіре кезеңдік синхронизация сигналы беріледі,ол ӨБД(СУВ) қабылдаудағы дұрыс таратылуын қамтамасыз етеді.

Дистанциялық қорек және қызметтік байланыс тізбек арқылы жасалды Т_ок дист. 85 мА мах кернеуі 350В жүзеге асырылады.

Жабдықтың жиынтықтылығы: соңғы станция-тірегі ОС (2 жүйеге), аралық станция ПС (2 екіжақты желілік регенератор).

2.2 ИКМ-30 аппаратурасы

Аппаратура ҚТС-да әртүрлі АТС-тардың арасында біріктіретін желілер ұйымдастыру үшін арналған. Аппаратура төмен жиілі көпжұпты кабельның ТГ және ТПП түрімен,1 немесе 2 кабельды байланыс жүйесін пайдаланған кезде жұмыс істейді.

Цифрлық сигналды желіге беру жылдамдығы-2048 кбит/с.

Аппаратураның алыстыққа қолданылу күші қолданылатын кабельның түріна байланысты-60-108 км.

Регенерацияның күшею тізбегі регенерация телімінің өтімдік өшуін мына шекте 8-ден 36 дб (1048кГц жиілігінде ) қамтамасыз етеді.

Желідегі коданың түрі-ЧПИ (амплитудасы +3В тең,скважиності 2-тең импульс).

Кезең 32 арналық интервалдан тұрады (КИ0-КИ31),олардың әрқайсысы 8 тактілік интервалдан тұрады. КИ0 және КИ16 арналық интервалдар кезеңдік синхросигнал және ӨБД (сәйкесінше) беруға арналған,ал КИ1-КИ15,КИ17-КИ31 ақпараттық болып табылады.

ӨБД (СУВ) барлық арнаға беру үшін әсірекезең ұйымдастырылады,ол 16 кезеңнен тұрады,әр КИ16 кезеңінде ӨБД(СУВ) екі арнаға беру жүзеге асады.

Регенераторлар дистанциялы фантомдық тізбекпен тоқ-ды.Дистанциялы қорек тогы 110 мА тең,ал дистанцияның мах кернеуі 245В тең.

Қызметтік байланыс 0,3-3,4кГц спектрінде кабельның жеке жұптары бойынша жүзеге асады. Телеконтроль үшінде кабельның жеке жұбы бөлінеді.

Жабдықтау жиынтылығы

Үлкен соңғы стансада аналогты-цифрлық жабдықтың тірегі (АСЖТ) және тракт желісінің жабдығының тірегі (ТЖЖТ) қойылады. Бір АСЖТ-да АЦО-ның 4-жүйесі орналастырылады,ал бір ТЖЖТ-ға жеті АСЖТ қосылуы мүмкін. ТЖЖТ ОРП (қызмет көрсетілетін регенерациялық тармақ) ретінде де қолданылады.

Кішірек соңғы стансаларда соңғы жабдықтың тірегі (СОО) орналастырылады,СОО-да аналогты-санды және желілі жабдықтың 3 жүйесі орналасқан.

Аппаратурада қызмет көрсетілмейтін регенерациялық тармақтардың (НРП) келесі түрлері қолданылады:НРПК-12 (12 екі жақты желілер регенерациялау) немесе НРПК-24 (24 желілік регенерацияларда).

2.3 ИКМ-120 аппаратурасы

ИКМ-120 аппаратурасы (ИКМ-120А,ИКМ-120У,ИКМ-120х2 түрлері бар) жергілікті және ішкі аймақтың тораптары жоғары жиілікті симетрлі кабельдардың МКС және МКСА тұрпаттарымен 2-кабельды байланыс жүйесін қолданып арналар ұйымдастыру үшін арналған

Цифрлық сигналды желіге беру жылдамдығы-8448 кбит/с.

Ең үлкен байланыс қашықтығы-600 км.

Регенерацияның күшею тізбегі регенерация телімінің өтімдік өшуін мына шектілікте 45-тен 55 дб-ге дейін (4224 кГц жиілігінде) қамтамасыз етеді.

Желідегі коданың түрі-КВП-3 (импульстар скважиності 2 тең және амплитудасы +3В тең,жүктеме кедергісі 150Ом-ға тең) болып табылады.

Беру кезеңінің құрылысы 1.в суретінде көрсетілген. Кезеңнің ұзақтығы 125мкс тең,ол 1056 импульстік баламадан тұрады (такттік интервал) және шартты түрде 264 баламадан тұратын 4 топқа бөлінген (баламалардың орналасуы 1.2 суретте көрсетілген). ИКМ-120-да ЦБЖ-ның бұдан үлкен түрлеріндегі сияқты топтық сигнал құруда екі командалы басқарудың жылдамдықпен екі жақты келісу әдісі қолданылады.

НРП-ның электрқоректенуге желілі жабдықтау тірегінен фантомдық тізбекпен дистанциялы іске асады. Дистанциялық қоректенудің кернеуінің ең үлкен мағынасы желіге кіруде 125мА токта 980В құрайды.

Қызметтік байланыс ВВГ жабдықтары арасында цифрлық арнамен жүзеге асады,ол дельта модуляция әдісі (1.в сурет) бойынша ұйымдастырылады,ал аралық тармақтар арасында-кабельның жұмыс жұптарымен 0,3-3,4кГц алабында іске асады. Осы жұптар арқылы тракт желісінің жағдайын бақылау үшін телебақылау ұйымдастырылады .

Жабдықтау жиынтықтылығы

Екінші топты құру тірегі (СВВГ)-8ВВГ-жинақталымына.

Желілі жабдықтың тірегі (СЛО)-4жүйеге.

Аналогты-цифрлық түрлендіру тірегі стандарттық екінші топтың жиілігі 312-532 кГц (САЦО-ЧРК-2),оның ішіне ИКМ-30 аппаратурасының АЦО-ЧРК-2,ВВГ,АЦО жиынтықтары бір-бірден кіреді.

Қызмет көрсетілмейтін регенерациялық тармақтың НРПК-4 түрі (құдыққа орналастыру үшін)-4 желілі регенераторға,НРПГ-8 (жерге орналастыру үшін)-8 желілі регенераторға.

2.4 ИКМ-480 аппаратурасы

ИКМ-480 аппаратурасы (ИКМ-480х2 және ИКМ-480С түрлері бар) ішкі аймақтық және бас желілі тораптарды коаксиалды кабельның 1,2/4,4мм жұптарымен МКТ-4 түрін қолдану арқылы арна ұйымдастыру үшін арналған. Желілі тракт бір кабельды сызба арқылы ұйымдастырылады.

Цифрлық сигналды желіге беру жылдамдығы-34368кбит/с.

Ең үлкен байланыс қашықтығы-2500км.

Регенерацияның күшею тізбегі регенерация телімінің өтімдік өшуін мына шекте 43-тен 73дб-ға дейін (17184кГц жиілігінде) қамтамасыз етеді.

Желідегі коданың түрі-КВП-3 немесе ЧПИ скребированиямен.

Беру кезеңінің құрылысы 1.г суретінде көрсетілген. Кезеңнің ұзақтығы 62,5мкс тең,ол 2148 импульстік баламадан тұрады және шартты түрде 716 баламадан тұратын 3 топқа бөлінген (баламалардың орналасуы 1.2 суретінде көрсетілген).

НРП-ның дистанциялық тармақтары коаксиалдық жұптың орталық өзекше бойынша қалыпты 200мА токпен жүзеге асады. ДП кернеуінің ең үлкен мағынасы 1300В құрайды. ДП секциясының ұзындығы шамамен 200км құрайды.

ТВГ жабдықтарының арасындағы қызметтік байланыс цифрлық арна арқылы жүзеге асады (1.2 сурет). ОРП арасында қызметтік байланыстың жоғары жиілікті кабельдармен,ал НРП мен ОРП-ның арасында 0,3-3,4кГц спектрінде кабельның жұмыс жұптары арқылы іске асады.

Телеконтроль байланыстың үзілуінсіз жұмыс жұптары арқылы орындалады.

Жабдық жиынтықтылығы

Үшінші уақыттық топты құру тірегі (СТВГ)-4 ТВГ жинақталымына

Желілі тракттың жабдық тірегі (ОЛТ)-2 жүйеге.

Аналогты-цифрлық түрлендіру тірегі стандартты үшінші топтың жиілігі 812-1044кГц (САЦО-ЧРК-3).

Қызмет көрсетілмейтін регенерациялық тармақ НРНГ-2,жерге орналастырылатын-2жүйеге.

2.5 ИКМ-1920 аппаратурасы

ИКМ-1920 аппаратурасы (ИКМ-1920х2 түрі бар) ішкі аймақтық және бас желілік тораптарды КМ-4 (2,6/9,5мм жұптарымен) кабельын қолдану арқылы арна ұйымдастыру үшін арналған. Желілі тракт бір кабельды сызба арқылы ұйымдастырылады.

Цифрлық сигналды желіге беру жылдамдығы-139264кбит/с

Ең үлкен байланыс қашықтығы-12500км

Регенерацияның күшею тізбегі регенерация телімінің өтімдік өшуін мына шекте 45-тен 63дб дейін (69632кГц жиілікте) қамтамасыз етеді.

Желідегі коданың түрі-КВП-3 скребированияландырылған.

Беру кезеңінің құрылысы 1.д суретінде көрсетілген. Кезеңнің ұзақтығы 15,625мкс,ол 2176 импульстік баламадан тұрады және шартты түрде 544 баламадан тұратын 4 топқа бөлінген (баламалардың орналасуы 1.д суретінде көрсетілген).

НРП-ның дистанциалық тармақтары коаксиалдық жұптың орталық бойынша қалыпты 400мА токпен жүзеге асады.ДП-кернеуінің ең үлкен көрсеткіші 240км құрайды.

ЧВГ жабдықтарының арасындағы қызметтік байланыс цифрлық арна арқылы жүзеге асады,ал аралық станциалар арасында –ВЧ және НЧ қызметтік арналар арқылы.

Телебақылау байланыстың үзілуінсіз жүзеге асады.

Жабдық жиынтықтылығы

Төртінші уақыттың топты құру тірегі (СЧВГ)-4ЧВГ жинақталымына.

Желілі тракттың жабдық тірегі (СОЛТ)-2жүйеге.

ДП-тірегі (СДП)-2жүйеге.

Аналогты-цифрлық түрлендіру тірегі,телевизиялық хабар тарату (САЦО-ТС),телевизиялықхабар таратудың бір арнасында.

Қызмет көрсетілмейтін регенерациялық тармақ НРПГ-2,жерге орналастырылатын-2жүйеге.

2.6 Талшықты-оптикалық байланыс жүйелерінің аппаратурасы

ТОБЖ аппаратурасының кешенінде жұмыс істеу үшін арна құратын жабдықтар ЦБЖ уақыттық топ құратын жабдық,оптикалық желілі тракт жабдығы және қызметтік байланыс пен бақылау құралдары қолданылады.

“Соната-2” ТОБЖ аппаратурас,ЦБЖ ИКМ-120 жабдығын қолдана отырып,жергілікті торапта АТС арасындағы біріктіретін желілер ұйымдастыру үшін пайдаланылады. Желіде ОК-50-2-5-4(өзектің диаметрі-50мкм,өшу коэффициенті-5дб/км,талшық саны-4) түріндағы гидрофобты толтырылған оптикалық градиентті кабель қолданылады. Толқынның тарату ұзындығы-0,85мкм. Желілі тракттың ең үлкен көрсеткіші-80км. Желідегі ысыраптың жиынтығы шегін анықтайтын,жүйенің энергиялық әлеуеті-50дб. Бір бағанды каркастажелілі световодты тракттың жабдығының 8 кассетасы орналасады (соңғы-ОЛСТ-0-2,аралық-ОЛСТ-n-2) және қызмет көрсету тірегінің жабдығының 2 кассетасы орналасқан (соңғы-ООС-О,аралық-ООС-П). ООС құрамына бақылау бағанының жабдығы,телеконтрольмен қызметтік байланыс жеке Т4 арнамен беріледі. Желідегі код-СМ1.

“Сопка 2” және “Сопка 3” ТОБЖ аппаратуралары градиентті оптикалық кабельмен жұмыс істей отырып,сәйкесінше 2-ші немесе 3-ші цифрлық тракт ұйымдастырып,бір желілі трактпен сәйкесінше 120 және 480 тональдық жиілікте арна ұйымдастыруға мүмкіндік береді.

Екінші және үшінші цифрлық ағындар ЦБЖ-ның ИКМ-120 және ИКМ-480 жабдықтарында құрылады. Кабельның таңбасы:ОЗКГ-1-0,7-4/4 (ішкі аймақтық торапқа арналған,жерге және арна жүргізу жерлеріне орналастырады,өтімдік өшуі 0,7дб/км аспайтын 4-оптикалық талшықтан тұрады және 4 мыс өзекшеден НРП-ның дистанциялық тармақтарына арналған). Толқынның тарату ұзындығы 1,3мкм. Желілі тракттың ең ұзын көрсеткіші-600км. “Сопка 3” аппаратурасы үшін энергетикалық әлеует 41дб болса,”Сопка 2” аппаратурасы үшін 43дб. Желідегі код 5В-6В екілі түріндағы. Бақылау және қызметтік байланыс сигналдары ақпараттық сигналдармен бірге спектрдің төменгі желісіндегі бөлімінде беріледі (оптикалық талшықпен). Желілі тракт жабдық тірегінің құрамына оптикалық (СОЛТ-0-2 немесе СОЛТ-0-3) екі беру жүйесіне арналған жабдық кіреді. Қызметтік байланыспен телемеханика тірегі екі желілі трактқа қызмет көрсетуге арналған. Желілі трактта қызмет көрсетпейтін регенерациялық тораптар КБНРПГ-2-0-2 (НРПГ-2-0-3) орналастырады,олар екі екіжақты регенерациядан тұрады.

“Сопка 4” ТОБЖ аппаратурасы бірмодалық оптикалық кабель қолдана отырып,4 цифрлық тракт ұйымдастыруға арналған. Толқынның тарату ұзындығы-1,3мкм. Өшу коэффициенті 0,7дб/км аспайды. Желілі тракттың ең ұзын көрсеткіші 12500км,ал қызмет көрсететін тармақтардың ара қашықтығы-830км дейін жетеді. Жүйенің энергетикалық әлеуеті 38дб құрайды. Желілі трактта 10В-12В кодтың түрі қолданылады.

Бақылау және қызметтік байланыс сигналдары ақпараттық сигналдармен бірге табысталады (оптикалық талшықтармен табысталады). Желілі регенератордың қоректенуі дербес көзден бастау алады,мысалы радио-изотоптық термоэлектрлік генератордан (РИТЭГ).

“Сопка 4” жабдығының құрамына ЦБЖ ИКМ-1920 жабдықтарынан басқа СОЛТ-0-4 және СТМ СС (2 желілі трактқа) тіректері және қызмет көрсетілмейтін НРПГ-0-4 тармақтары кіреді.