Самай-төменгі жақ буынының анкилозы.

Самай-төменгі жақ анкилозы – буын тесіктерінің жартылай немесе толық жойылуымен негізделетін буын беткейіне фиброзды немесе сүйекті өсулерді айтамыз.

Жіктелуі

1. Этиологиясы бойынша:

· инфекциялық,

· травмалық

2. Морфологиялық субстрат бойынша:

· сүйектік (жиі балаларда және ұлдарда),

· фиброзды (үлкен жастағыларда).

3. Процесстің орналысуы бойынша:

· бір жақты

· екі жақты

4. Спайкалардың таралуы дәрежесіне қарай:

· толық емес, немесе біртіндеп,

· толық, немесе жайылған.

5. Бет сүйектерінің қосарлана өзгеруі байланысты:

· микрогенді,

· микрогенсіз.

Этиология. Буынішілік өсулердің себебі болып :инфекциялық остеоартрит және травмалар,сонымен қатар туу кезіндегі; кейде буындардың қимылының шектелуі,ол бала туылғанға дейін дамиды.

Инфекция буынға қан арқылы енеді( скарлатина, дифтерия, гонорея және т.б.) немесе басқа көрші ағзалардың қабынумен зақымдалады ( отит, параартикулярлы абсцесс т.б.),сонымен қатар сыртқы ортаның әсеріне жарақаттануы (сонымен қатар оқ жарақаттары).

СТЖБ анкилозының ұзақ дамуы төменгі жақтың өсуіне және дамуын тежейді, тұрақты тістің шығуының кешігуі,буындардың деформациясы, соңында бет сүйегінің деформациясына әкеледі.

Анкилоз височно-нижнечелюстного сустава может развиваться довольно долго, не проявляя себя (вплоть до нескольких лет), пока не достигнет критической точки (гибели суставного хряща), когда симптомы данного заболевания станут вполне очевидны. Иногда (чаще всего в результате травм) анкилоз височно-нижнечелюстного сустава может развиться довольно быстро.

В результате частичного разрушения или полной гибели суставного хряща происходит сращение суставных поверхностей, влекущее за собой ряд отчетливо выраженных проявлений анкилоза ВНЧС.

Длительное развитие анкилоза ВНЧС ведет к торможению роста и развития нижней челюсти, задержке прорезывания постоянных зубов, деформации сустава, а вслед за этим и деформации лицевого скелета.

Самай-төменгі жақ буынының анкилозының негізгі симптомдары:

1. Екі жақтың тұрақтануы

2. Төменгі жақтың деформациясы

3. төменгі жақ денесінің қысқаруы

4.Бір жақты СТЖБ анкилозы кезінде иектің ығысуы ауырсынған жаққа

5. Микрогения СТЖБ екі жақты анкилозы кезінде

6. Бет формасының өзгеруі

7. Тіс доғасының патологиялық жағдайлары

8. Прикустың зақымдануы

9. Дикцияның бұзылысы

10. Тыныс алудың бұзылысы

11. Шайнау бұлшықеттінің бұзылысы және атрофиясы

12. Тіс асқыныстарының интенсивті түзілуі

13. Десеннің қабынуы

Буынның зақымдану орнына байланысты СТЖБ анкилозының екі түрін бөледі: бір жақты (жиі кездеседі)және екі жақты (сирек кездеседі).

Сүйек анкилозының даму механизмі.Төменгі жақ басының ығысуында эпифизарлы өсу зонасы сақталады, ары қарай жаңа сүйек тінін өндіруін жалғастырады,кейіннен біртіндеп төменгі жақ шұңқырын толтырады, сонымен өсе келе анкилозға әкеледі.

Самай –төменгі жақ буынының анкилозы біртіндеп немесе толық қимылының тұрақты түрде шектелуі, буынның деструк жүреді. Буын өзгерістеріне қарай бөлінеді: фиброзды және сүйекті анкилоз.Буын беткейінің басы,буынаралық дисктің,фиброзды анкилоз кезінде шеміршек тінінің деструктивті өзгерісінің шеміршектің жоғалуына дейін алып келеді.

Самай төменгі жақ буынының анкилозы көбінесе механикалық жарақаттан кейін дамиды (буын басының буынішілік сынуы,буын қуысына қан қуюлар).

Самай төменгі жақ буындарының зақымдануы кезінде,балалық шақта немесе жасөспірімдік шақта дамиды,жиі буында сүйектік өсулер боладыЕгер жарақат үлкен жаста болса,фиброзды спайка дамиды. Анкилоздың даму жасына байланысты,зақымдалу дәрежесіне байланысты:

1. Төменгі жақтық деформациясының қысқаруы;

2. Жақтың өсуінің кемшілігінен прикустың озгеруі.

Балада буындарының патологиялық өзгерістері ерте дамыса, төменгі жақтың екіншілік өзгерістері айқын, әсіресе, зақымдалған жағында көрінеді. Ол мышелковый отростоктың өсу зонасының бұзылысына байланысты және шайнау бұлшықеттердің адинамия,атрофиясына байланысты жүреді.

Самай-төменгі жақ буындарының анкилозы еркек адамдарда екі есе жиі кездеседі,әйелдерге қарағанда. Біржақты және екіжақты анкилоздарды ажыратады. Мұндай ауруды комплексті емдейді. Буындарды қалпына келтіру үшін және анкилозға қосымша деформациясы бар ауруларда операциялық жолмен шешу керек. Ортопедтің консервативті емдеу мақсаты — прикусты қалпына келтіру. Анкилозды Хирургиялық емдеуде жақтың қозғалысын жалған буын арқылы емдемей, сонымен қатар, қосымша деформация мен прикусты да емдеу қажет.

Самай-төменгіжақ анкилозын хирургиялық емдеуде жақсы нәтиже беру үшін мынадай жағдайларды дұрыс орындау қажет:

1. Жақтың өзгерген буындық соңын бөліп алғанда, оның максимальды сақталуы мен шайнау бұлшықеттерінің жарақатсыз физиологиялық бекітілуін қамтамасыз ету керек. Бұл үшін сүйек сіңірлерін бұлшықеттен ажыратпай сүйек-бұлшыщқеттің декортикат жүргізу керек.

2. Мышелковый отростоктің негізінен жоғары остеотомия жасап, жоғарғы патологиялық фрагментін алып тастау арқылы буындық алаң, яғни табиғи қалпына келтіруге тырысу керек.

3. Жақтың буындың ақауын ауыстыру үшін ортотопиялық аллотрансплантат арқылы буындық соңын сіңірмен жауып немесе төменгі жартылай буынды алмастыру керек (меникспен бірге) немесе толық самай-төменгіжақ буындарын компоненттерімен бірге алмастыру керек (жақтың буындық басы тармағымен, буынаралық диск, самай сүйегінің буындық алаңы, байламдар мен буындық капсула);

4. Трансплантатты реципиенттің сүйекгіне жақсылап бекіту қажет.

5. Ерте функциональды күштемені тағайындау керек. Самай-төменгіжақ буынының операциясы өте күрделі болғандықтан оны эндротрахеальдық интубациялық түтікті «соқыр» әдіспен енгізу керек. Назотрахеальды наркоз жүргізіле алмайтын жағдайда (мұрын қалқанының қисаюы, атрезия, мұрын жолдарының тыртықтық өсінділері), трахеотомияға жүгіну керек.

С.Т.Ж.Б. анкилозында артропластика. (Бірінші нұсқа)

Бірінші нұсқа бойынша операцияның орындалуында, трансплантат ретінде ортоптикалық аллотрансплантат консервіленген төменгі жақ сүйегімен бірге буын басы қойылады, I қабылдаушы буын алаңын келесі түрмен жасайды. Буын алаңын жасағанда шығып кету болмау үшін сүйек төмпешігін жасайды, ал буын басын алға шығуын шектейді. Бұл оған тек шарнирий қозғалыс жасап қоймай, сондай ақ алдыға қарай қозғалыс жасайды. Иекті дұрыс қалыпқа қойып яғни орта сызыққа. Балаларда және жасөспірімдерде, жақтың жартысы зақымдалғанын, өсуін ескере отырып тістесуді гиперкоррекциямен жасайды. Бұл қалыпта жақты әртүрлі шинамен бекітеді. Жоғарғы фрагментті алып тастаған соң, жақтың ығысуы консирвирленген тәсілмен аллотрансплантат төменгі жақтың буын басы. Жақсы функциональды нәтижелер пересадкада береді, жарты буында, буынның төменгі бөлімінде, жақ тармақтарының буын бастары, буыаралық дисктер және капсуланың белгіленген аймағы бойынша. Бұл жағдайда қабылдаушы буын алаңын буынаралық дискіні жоғарғы пішіні бойынша жасау текшелердің сақталуымен, трансплантаттың ығысуына кедергі жасатын. Трансплантаттың ішкі жағында қабылдаушы сүйектің рецепиентінен кортикальды қабықты алып тастайды. Ішкі бетінен жақтың жақтың кортикальды аймағына шайнау бұлшықеті қабылдаушы орын ретінде жабысады. Трансплантат бұтақтарын төменгі жақтың бұрышы бойынша және оның ені бойынша, біруақытта тармақтарды ұзарта беретін, жақ бұрышын шығаратын сүйектің жетіспейтін бөлігін тармақтың артқы жағынан толтыру, жақтың алдыға жылдығаннан кейінгі орнын. Жақтың буындық аяғында пайда болған ақау буын аймағына орналастыру үшін пайдаланылады. Сақталған тәж тәрізді өсіндіні трансплантаттың тәж тәрізді өсіндісімен жалғайды. Трансплантатың екінші аяғын рецепиенттің жағына қабаттастырып және екі сымды тігістермен қатырады. Тәж тәрізді өсінділерді жұқа тантальды сымдармен айқастырады. Медиальды қанат тәрізді бұлшық ет сіңірі және шайнау бұлшық еті өзін картикальды пластинканың бұрышына қатырмаймыз, жақтың тәж тәрізді өсіндісінің артқы қырына, олардың ұзындығын өзгертпей, бұлшық еттің физикалық тартылуын қалыптастыруға ұмтылады. Шайнау бұлшық еттерінің физикалық тартылуларын сақтай отырып, шайнау қызметімен сәйкестіре отырып, рецепиенттің кортикальды сүйек қабатының орнын алып тастауға трансплантанттың қабылдаушысына әрекеттесе қабысады. Сырт жағынан кортикальды пластинкаға жабысар аймағына, шайнау бұлшық етіне сондайақ қабылдаушы орын жасайды. Трансплантаттың бұтақтарын төмеңгі жақтың бұрышынан және енінен алу керек, ол өз алдына бір уақытта тармақтарды ұзартуын оңайлатады, жақ бұрышын жасау, және сүйектің жетпеген бөлігін тармақтың артқы жағына, жақ алдыға ығысқан соң пайда болады.