Беларускі дзяржаўны універсітэт

П.С.ЛОПУХ

ГІДРАЛОГІЯ СУШЫ

Частка 1

ГІДРАГРАФІЯ БЕЛАРУСІ

Курс лекцый

МІНСК 2003

УДК 556 (075.8)

ББК

Л

А ў т а р

П. С. Лопух

Р э ц э н з е н т ы

Доктар геаграфічных навук, дацэнт

Хоміч Святлана Аляксандраўна

Кандыдат біялагічных навук,

загадчык навукова-даследчай лабараторыі возеразнаўства

Уласаў Барыс Паўлавіч

Зацверджаны Саветам геаграфічнага факультэта

31.03. 2003 г., пратакол №7

Лопух П. С. Гідралогія cушы (у 3 –х частках) / Частка 1.

Гідраграфія Беларусі: Курс лекцый для студ. геаграф. фак.

/ П. С. Лопух. Мн.: БГУ, 2003. — 200 с.

Разгляядаюцца асаблівасці водных аб’ектаў Беларусі, гісторыя іх фарміравання, заканамернасці размеркавання па тэрыторыі, асаблівасці гідралагічнага рэжыму і гаспадарчага выкарыстання.

Рэкамендаваны для студэнтаў геаграфічных факультэтаў дзяржаўных універсітэтаў пры вывучэнні курса “Гідралогія сушы”

УДК 556 (075.8)

ББК

Л

ISBN

Змест

Прадмова 6

Уводзіны. 8

1. Гідраграфія як частка гідралогіі сушы 9

1.1.Метады даследаванняў 9

1.2.Гісторыя гідраграфічных даследаванняў на Беларусі 10

2. Водныя рэсурсы Беларусі і спецыфіка іх выкарыстання 13

2.1. Паняцці аб водных рэсурсах. 13

2.2. Агульная характэрыстыка водных рэсурсаў Беларусі 14

2.3. Размеркаванне сцёку па порам года 17

2.4. Размеркаванне сцёку па тэрыторыі Беларусі 19

2.5. Уплыў фізіка-геаграфічных фактараў на рэжым 20

паверхневага сцёку 20

2.6. Узроўневы рэжым рэк 21

3. Гісторыя фарміравання і сучасныя тэндэнцыі развіцця гідраграфічнай сеткі 24

3.1. Сувязь сучаснай гідраграфіі з тэктонікай 24

3.2.Развіццё гідраграфічнай сеткі у галацэне 28

3.3. Роля сучасных геамарфалагічных і рэчышчавых працэсаў, інжынерна-гаспадарчай дзейнасці у фарміраванні сучаснай гідраграфічнай сеткі 33

3.3.1. Роль сучасных геамарфалагічных працэссаў у фарміраванні гідраграфічнай сеткі 33

3.3.2. Сучасныя рэчышчавыя працэссы і іх уплыў на фарміраванне рэчышчавай сеткі 33

3.3.3 Змяненне рэчышчавых працэсаў і пераутварэнне рэчышчаў у выніку інжынерна-гаспадарчай дзейнасці 35

4. Гідралагічнае раянаванне тэрыторыі Беларусі 38

4.1. Прынцыпы гідралагічнага раянвання. 38

4.2 Характарыстыка гідралагічных раёнаў 38

5. АЗЁРЫ І АЗЁРНА-РАЧНЫЯ СІСТЭМЫ 45

5.1. Агульная характарыстыка 45

5.2. Гідаграфічныя і марфалагічныя асаблівасці азёр 48

5.3. Паходжанне і тыпы катлавін 48

5.4 Марфафлагічныя асаблівасці катлавіны 50

5.5. Берагавыя працэсы і марфалогія азёрных катлавін 52

5.6 Марфаметрычныя паказчыкі 54

5.7 Жыўленне і водны баланс азёр 57

5.8. Узроўневы рэжым 58

5. 9 Гаспадарчае выкарыстанне рэсурснага патэнцыялу і ахова азёр 61

6. КАНАЛЫ 64

6.1. Дняпроўска-Бугскі водны шлях. 64

6.3. Аўгустоўская водная сістэма. 66

6.4. Вілейска-Мінская водная сістэма. 66

6.5. Сляпянская водная сістэма. 68

6.6. Мікашэвічскі канал. 68

6.7. Дняпроўска-Нёманскі водны шлях (Агінская сістэма) 68

6.8. Себяжскі водны шлях 69

6.9. Меліяратыўныя каналы. 69

7. Асноўныя элементы і характырыстыка рачной сеткі Беларусі 72

7.1 Асноўныя элементы рачной сеткі 72

7.2. Гідраграфічныя характарыстыкі рачнога басейна 77

7.4 Марфаметрычныя характарыстыкі ракі 80

7. 5 Марфаметрычныя паказчыкі рэчышча 81

7.3. Агульная характарыстыка гідраграфічнай сеткі Беларусі 83

7.4. Гаспадарчае выкарыстанне рэк Беларусі 85

8. ВАДАСХОВІШЧЫ 87

8.1. Агульная характарыстыка. 87

8.2. Размеркаванне вадасховішчаў па басейнам рэк 88

8.3 Праектныя і назіраемыя гідралагічныя характарыстыкі вадасховішчаў 89

8.4. Тыпы вадасховішчаў 93

8.5. Марфаметрычныя і гідрамарфалагічныя асаблівасці вадасховішчаў. 95

8.6. Воднагаспадарчы баланс вадасховішчаў. 98

8.7. Заглейванне вадасховішчаў 102

8.8. Зарстанне вадасховішчаў 104

8.9 Узаемадзеянне вадасховішчаў з навакольным асяроддзем 106

9. Сажалкі 111

9.1 Тыпы сажалак і іх размеркаванне па тэрыторыі Беларусі 111

9.2. Марфаметрычныя асаблівасці сажалак 111

9.3. Гідралагічныя асаблівасці сажалак. 112

9.4. Гідрахімія 113

9.5. Фільтрацыя вады з сажалак 115

9.6. Асаблівасці зарастання сажалак. 115

9.7. Донныя адклады і заглейванне сажалак 117

9.8. Прызначэнне і асаблівасці выкарыстання сажалак 118

9.9. Вадагаспадарчае раянаванне Беларусі па выкарыстанню мясцовага сцеку. 120

10. Кар’ерныя вадаемы 122

10.1. Паходжанне кар’ерных вадаемаў 122

10.2. Рэкультывацыя кар'ераў 123

10.3. Марфалагічныя і марфаметрычныя асаблівасці кар'ерных вадаемаў 125

10.4. Гідралагічныя асаблівасці 126

10.5. Гідрахімічны рэжым 128

10.6. Донныя адклады 128

10.7. Зарастанне кар’ерных вадаемаў 129