экза мен / экзамен / Praktika

24. Залежнасць плошчаў і аб’ёмаў возера ад яго глыбіні выр-ца графічна ў выглядзе батыграфічнай fn = f(Нn) і аб’ёмнай Vn = f(Нn) крывых. Гэтыя крывыя даюць магчымасць вызначыць плошчу воднай паверхні і аб’ём вады ў возеры. На практыцы крывыя дазваляюць выконваць шэрах задач: вызначаць разліковыя марфаметрычныя паказчыкі пры розных узроўнях вады, страты вады возерам пры паніжэнні узроўню, аб’ёмы вады, неабходныя для гаспадарчага выкарыстання і г. д. Карыстаючыся батыграфічнай крывой, можна графічна вызначыць аб’ём усяго возера ці аб’ёмы, заключаныя паміж плоскасцямі ізабат.

25. Плошча, абмежаваная батыграфічнай крывой і восямі каардынат (f0), паказвае ў маштабе чарцяжа аб’ём воднай масы возера; плошчы, заключаныя паміж ізабатамі адпавядаюць аб’ёмам слаёў паміж ізабатамі.

26. Катлавіны азёр маюць складаную форму, якая адрозніваецца ад формы правільных геаметрычных цел. Таму пры аналітычным вызначэнні аб’ём разлічваецца па слаях. Гэтыя слаі з дастатковай дакладнасцю могуць быць прыраўнаваны да правільных геаметрычных цел. Лепшыя вынікі пры вылічэнні аб’ёмаў слаёў дае формула ўсечанага конуса. Агульны аб’ём возера (V0, м3) вызначаецца падсумаваннем аб’ёмаў слаёў: V0 = h1 (f1 + f2 + √f1 f2) / 3 + h2 (f2 + f3 + √f2 f3) / 3 + ... + h_n-1(f_n-1) / 3, дзе h1, h2 ... h_n-1 – сячэнне ізабат (м), якое прымаецца, як правіла, аднолькавым для ўсяго плана; f1, f2 ... f_n-1 – плошчы, абмежаваныя адпаведнымі ізабатамі, fn = 0.

Для прыбліжаных разлікаў аб’ёмаў слаёў - формула прызмы: V0 = h (f1 + f2) / 2, дзе V0 – аб’ём слоя (м3) паміж плоскасцямі ізабат; агульны аб’ём V0 = .

Паслядоўнае падсумаванне аб’ёмаў слаёў ад дна да паверхні дае нарастанне аб’ёму да поўнага яго значэння пад нулявой ізабатай. Сярэдняя глыбіня возера (Нс, м) – дзель ад дзялення аб’ёму возера (V0) на яго плошчу (f0):Hс = V0 / f0.

27. На крывой прамой тэрмічнай стратыфікацыi вызначаем участак рэзкага перападу тэмпературы з глыбінёй і праз пачатковы і канчатковы пункты, паралельна восі абсцыс, праводзім гарызантальныя лініі, якія падзяляюць водную масу возера на слаі эпілімніёна, металімніёна і гіпалімніёна. Слой металімніёна – слой тэмпературнага скачка, вышэй і ніжэй яго – слаі з адносна аднароднай, мала зменлівай па глыбіні, тэмпературай вады. Эпілімніён – моцна і раўнамерна нагрэты верхні слой вады летам, гіпалімніёнам - больш халодны глыбінны слой.

28. Вертыкальны градыент тэм-ры – змяненне тэм-ры вады, ºС на 1 м глыбіні: = dt/dh,. Змяненне тэм-ры вады ў слаі металімніёна складае 16,4 ºС (ад 22,6 да 6,2 ºС) на 9 м глыбіні (12 м – 3 м); пры гэтым вертыкальны градыент = 16,4 : 9 = 1,8 ºС на 1 м . Для вызначэння найбол. градыента тэм-ры выбіраем адрэзак крывой у слаі скачка з найбольшым перападам тэм-ры (прыкл. = 4 ºС на 1 м у слаі 5–6 м).

29. Сярэдняя тэмпература вады па вертыкалі (tс, ºС) можа быць вылічана з дапамогай графіка размеркавання тэмпературы вады па глыбіні; вызначаецца як дзель ад дзялення плошчы эпюры на поўную глыбіню вертыкалі: = S/H (, дзе S – плошча эпюры (м); Н – глыбіня вертыкалі, м.

30.

31. Асноўным колькасным паказчыкам воднасці ракі з’яўляецца расход вады (Q, м³/с) – колькасць вады, якая працякае праз папярочнае (жывое) сячэнне рэчышча ў адзінку часу; выражаецца агульнай гідраметрычнай заканамернасцю («плошча – хуткасць»): Q = ω, дзе – сярэдняя хуткасць воднага цячэння; ω – плошча воднага сячэння ў дадзеным гідрастворы.

32. Большая частка завіслых наносаў з’яўляецца транзітнай і г.зн. пераносіцца цячэннем транзітам па рацэ да вусця ракі. Колькасць наносаў (кг), якая пераносіцца ракой праз папярочнае сячэнне ў адзінку часу (секунду) наз-ца расходам наносаў. Звычайна расход завіслых наносаў абазначаецца (R, кг/с), а расход цягнутых – q, кг/с.

Колькасць завіслых наносаў, якая ўтрымліваецца ў адзінцы аб’ёму (м³) вады наз-ца мутнасцю (p): p = R10³/Q (г/м³), дзе P – мутнасць вады, R – расход завіслых наносаў, Q – расход вады.

Сярэдняя мутнасць вады плыні (ракі) вызначаецца шляхам дзялекння расходу завіслых наносаў на расход вады: = R10³/Q (г/м3). Сярэдняя мутнасць вады на вертыкалі вызначаецца шляхам дзялення элементарнага расходу завіслых наносаў на элементарны расход вады (Pср.= R/q).

Сумма наносаў, якая пераносіцца ракой праз дадзенае папярочнае сячэнне за адпаведны прамежак часу (Т) наз-ца сцёкам наносаў: ∑ R =( RТ246060) 1/10³ = 86,4 RТ, тон.

Модуль сцёку наносаў (М_R) называецца сцёк наносаў з адзінкі плошчы вадазбору за год: М_R= (31,54 10³ R) F, т/км²год, дзе R – сярэдні расход завіслых наносаў за год, F – плошча вадазбору км².

Адной з найбольш важных хар-ык наносаў з’яўляецца іх грануламетрычны склад, а гэта значыць размеркаванне наносаў па велічыні (фракцыям): ад валуноў, галькі, да ілістых і гліністых часцінак. Сярэдняя буйнасць (памер) наносаў () хар-ца сярэднім узважаным дыяметрам часцінак і разлічваецца па формуле: = (∑d_i Р_i) / 100, дзе – сярэдні дыяметр часцінак; d_i - дыяметр і-й фракцыі; Р_i – вага гэтай фракцыі ў працэнтсах да агульнай.

Цвёрдыя часцінкі, валодаюць большай велічынёй удзельнай вагі, чым вада. Таму, калі апусціць іх ў ваду, яна пачынае апускацца. Спачатку хуткасць яе апускання павялічваецца, а затым яна становіцца пастаяннай, г.зн., што рух становіцца раўнамерным. У гэтым выпадку сіла цяжару ўраўнаважваецца сілай гідрадынамічнага супраціўлення. Хуткасць раўнамернага падзення часцінак у стаячай вадзе наз-ца гідраўлічнай буйнасцю часцінкі (U, м/с). Гидрауличная буйнасць часцинак залежыць ад их памерау, формы, удзельнай ваги, вязкасци и шчыльнасци вады. Формулы для яе разлику: 1) Хазена: d= 0,00255 √U, дзе d - сярэдні дыяметр часцінак, мм; U – гідраўлічная буйнасць часцінак (мм/с).

Для завісання цвёрдай часцінкі ў турбулентным патоку патрэбна, каб вертыкальная састаўляючая хуткасці плыні V была больш ці роўна гідраўлічнай буйнасці гэтай часцінкаі. Пры адваротных умовах часцінки асядаюць на дно і пераходзяць у катэгорыю цягнутых па дну.