№14
Внутригодовые и многолетние колебания уровней рек, основные причины и факторы. Характерные уровни, графическая интерпретация колебаний уровня реки (годовые и типовые графики).
Волнения в озерах: элементы волны. Затухание волн с глубиной, деформация волн под действием ветра и у берега. Интерференция и рефракция волн. Установившееся и неустановившееся волнение.
Галоўнай прычынай
узнікненя хваляў на азёрах з’яўляецца
ўздзеянне ветру на іх паверхню. Асноўныя
элементы ветравых хваляў: Сярэдняя
хвалявая лінія
– гарызантальная ліні, Грабень
хвалі – частка
хвалі, якая знаходзіцца вышэй сярэдняй
хвалявай лініі, вяршыня
хвалі – самая
высокая кропка на грэбні. Упадзіна
(лагчына) хвалі
– частка хвалі, якая знаходзіцца паміж
двумя суседнімі грабянямі падэшва
хвалі ,Фронт
хвалі – лінія
вяршыняў грабянёў у плане. Даўжыня
хвалі (λ) –
адлегласць паміж двумя суседнімі
вяршынямі ці падэшвамі. Крутасць
хвалі (ε) –
адносіны вышыні хвалі да яе даўжыні: ε
= h/
λ, Перыяд
хвалі (τ).,Узрост
хвалі (В) –
адносіны хуткасці хвалі (С)
да хуткасці ветру (U):В
= С/ U.,Хуткасць
хвалі (С) -С
= λ/t,
дзе t
– прамежак часу, за які хваля (грэбень
хвалі) праходзіць адлегласць, роўную
яе даўжыні. Параметры ветравых хваляў
залежаць ад хуткасці ветру (U),
працягласці яго дзеяння
(Т),
разгону хвалі (D)
– шляху, які праходзіць хваля з моманту
ўзнікнення, глыбіні возера (Н)
(калі яна не перавышае палову даўжыні
хвалі). Устойлівае
(сфарміраванае) хваляванне-
разгон, на якім хуткасць руху хваляў
роўнай хуткасці ветру, пасля якой вышыня
хвалі не расце. Разбурэнне хваляў у
берага называецца прыбоем,
а на мелкаводдзях у адкрытай акваторыі
– буруном.
Ад адвеснага ці стромкага берага (з
вуглом нахілу больш 45о),
глыбіні у якога больш крытычнай, хвалі
адбіваюцца.
У выніку налажэння (інтерферэнцыі)
падыходзячых да берага і адбітых
(вярнуўшыхся) ад берага хваляў утвараюцца
стаячыя хвалі.
Пад уздзеяннем прыбярэжных водмеляў
адбываецца рэфракцыя
хваляў –
змяненне напрамку іх руху.
Определение средней скорости течения при вычислении расхода воды.
Рыс. 1.10. Эпюра хуткасцей (гадограф) да вылічэння сярэдняй хуткасці
па вертыкалі № 4 графічным спосабам, р. Вілія (в. Прэны, 31сакавіка 1999 г.)
Плошча эпюры хуткасці колькасна раўняецца элементарнаму расходу вады праз вертыкаль, г. зн. расходу вады на адзінку шырыні патоку.
Шляхам дзялення плошчы гадографа (q, м²/с) на глыбіню вертыкалі (h, м) вылічваецца сярэдняя хуткасць на вертыкалі (гл. рыс. 1.10):
vс = q / h = 3,058 м²/с / 2,94 м = 1,04 м/с .
Плошчу гадографа вымяраюць планіметрам або непасрэдна па міліметровай паперы, адлічваючы колькасць квадрацікаў у маштабе. Пры планіметрыраванні вылічэнні і вынікі запісваюць у ведамасць (табл. 1.11).