№21
Энергия и работа водных потоков. Понятие о потенциальных и технических гидроэнергетических ресурсах. Эффективность использования энергии рек и ГЭС.
Рачная вада валодае энергіяй, а гэта значыць яна здольна выконваць адпаведную працу. Патэнцыяльная энергія ракі N дж на асобным адрэзку L км пры падзенні h м пры сярэднім расходзе Q м3/с у адзінку часу роўны:N = 9,81 Q h 103 , Дж. Велічыня энергіі ў кілаваты, называецца кадастравай магутнасцю:N = 9,81 Q h, кВт. Калі велічыню кадастравай магутнасці падзяліць надаўжыню участка (L), то атрымаем удзельную кіламетроаую магутнасць ракі: Nудз.= N / L. Сума магутнасцей адрэзкаў ракі па ўсёй яе даўжыні называецца поўнай магутнасцю ракі: ∑N =∑ 9,81 Q h, кВт.Водная энергія вадацёкаў шырока выкарыстоўваецца для вытворчасці электрычнай энергіі на гідраэлектрастанцыях (ГЭС). Для гэтай мэты з дапамогай плацін энергію рэк канцэнтруюць у асобных месцах ракі. Магутнасць ракі вызначаецца па формуле:NГЭС = 9,81 Qр hр,ђ, кВт,дзе Qр – разліковы расход, які прапускаецца праз турбіны, м3/с; hр- напор вады, м; ђ – каэфіцыент карыснага дзеяння ГЭС, які бывае даволі высокім і дасягае 0,98. У прыродных умовах энергія вады, якая сцякае па паверхні зямлі і па рэчышчам, траціцца на пераадоленне трэння паміж часцінкамі вады, траэнне аб зямную паверхню, дно і берагі ракі, на перанос наносаў у завіслым і цягнутым стане, перанос раствораных рэчываў. У выніку гэтай працы адбываецца працэсы эрозіі і акумуляцыі наносаў, што прыводзіць да змянення формы зямной паверхні, дэфармацыі рэчышчаў.
Виды регулирования поверхностного стока водохранилищ. Полное (глубокое) и неполное регулирование стока водохранилищ.
Віды: штодзеннае (сут), штотыдневае, тыднева- сутачнае, гадавое, шматгадовае. 1) штодзеннае (сут) закл ў перамеркаванні на працяг суіак расходаў валы ў ніж б’ефе. Частей гэты від сустр на ГЭС.калі ў начы час вадасх напаўн вадой,а дне яна ідзе на выпрац энергіі. 2) штотыдневае, менш вады прапускаецца раз турбіны ў вых і свят дні. 3) тыднева- сутачнае, сустр на малых вадасх. 4) гадавое вада накоплів ў мнагаводную пару(вяс) і расходуецца на гаспадар мэты ў малаводную (л) 5) шматгадовае закл ў пераразмерк сцёку між гадамі з рознай воднасцю.Ажыцяўл на буйных вадасх. Гадавое, шматгадовае рэгуляв можа быць поўным і няпоўным.Пры поўным вадасх затрымл разліковы аб’ём сцеку мнагаводных гадоў,паўнаводзяў,павадак і дасяг НПУ(нармальны падпорны ўзровень). Пры няпоўным рэгул затрм толькі частка сцёку,а др прапус ў ніжні б’еф.
Гидрографическая и орографическая извилистость рек. Определение коэффициента извилистости главной реки или на ее отдельном участке.
Звілістасць даліны ракі называюць араграфічнай, а рэчышча – гідраграфічнай звілістасцю. Калі гэтыя дзве звілістасці супадаюць, рака паўтарае выгібы сваёй даліны. Пры няпоўным супадзенні схілы даліны часткова абмяжоўваюць меандраванне рэчышча. У прыродзе часцей за ўс1 назіраецца поўнае іх несупадзенне. Такая рака меандруе па шырокаму дну даліны і ўтварае шырокую рачную пойму.
Каэфіцыент звілістасці ракі (Кзв) – гэта адносіна вылічанай даўжыні ракі (L) да даўжыні прамой (l´), што злучае вусце і выток:
Кзв = L / l´.