Добавил:
Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Белорусский язык, ВМСиС, Заочка, Контрольная № 1, Вариант 23, 2012.doc
Скачиваний:
17
Добавлен:
01.04.2014
Размер:
95.23 Кб
Скачать

Міністэрства адукацыі Рэспублікі Беларусь

БДУІР

Факультэт завочнага навучання

Кафедра: кафедра агульнаадукацыйных дысцыплін

Кантрольная работа № 1

па дысцыпліне: «Беларуская мова прафесійная лексіка»

Выканаў студэнт гр. 200501

Спецыяльнасці ВМСіС

Саранчук А.С.

Праверыў: Наўроцкая І.В.

(Пасада, прозвішча, імя правяраючага)

Ацэнка: ________________

________________________

(подпіс)

________________________ (дата)

Паштовы адрас:

220037

РБ, г. п. Церахоўка, Добрушскі р-н, Гомельская вобл. вул. Леніна д.38 кв. 2

тэл: 8-044-759-68-00

e-mail: art.ss@mail.ru

Варыянт 23.

Заданне 1. Знайдзіце і запішыце разгорнуты адказ на адно з наступных пытанняў і складзіце да яго тэзісны план:

  1. Паходжанне беларускай мовы.

  2. Гістарычныя этапы развіцця беларускай мовы.

  3. Беларуская мова сярод іншых моў свету.

  4. Лёс беларускай мовы ў Расійскай імперыі.

  5. Беларуская мова ў ХХ стагоддзі.

Узор глядзіце ў дадатку № 1.

Заданне 2. Падбярыце з любога тэксту 10 прыкладаў марфалагічнай інтэрферэнцыі (па пяць форм роднага склону і па пяць форм меснага склону адзіночнага ліку рускіх і беларускіх назоўнікаў другога скланення), а таксама 5 прыкладаў сінтаксічнай інтэрферэнцыі (глядзі дадатак № 2).

Узор: задолго до восхода солнца – задоўга да ўсходу сонца; писать по адресу – пісаць па адрасе; смеяться над собой – смяяцца з сябе.

Заданне 3. Падбярыце па тры выразы з публіцыстычнага, навуковага і афіцыйна-справавога стыляў і складзіце з імі сказы выразнай функцыянальна-стылявой прыналежнасці.

Узор.

  1. Юбілейная выстава – публіцыстычны стыль.

Папярэдняя, сапраўды юбілейная выстава адбылася ў мастака ў чэрвені на радзіме, у Гомелі, у Палацы фельдмаршала Румянцава (пасля ён належаў графу Паскевічу, а цяпер – абласному краязнаўчаму музею).

  1. Ракетныя рухавікі – навуковы стыль.

У ракетных рухавіках паскарэнне рабочага цела можа быць ажыццёўлена за кошт хімічнай, ядзернай, сонечнай ці электрычнай энергіі.

  1. Правядзенне інвентарызацыі – афіцыйна-справавы стыль.

Да пачатку правядзення інвентарызацыі ўсе расходныя і прыходныя дакументы на грашовыя сродкі здадзены ў бухгалтэрыю.

Заданне 4. Выпішыце з артыкула па спецыяльнасці (фізіка, матэматыка, праграмаванне, уводзіны ў спецыяльнасць і інш.) 20 словазлучэнняў (ці слоў) і перакладзіце іх на беларускую мову. У тэрміналагічным слоўніку ці ў слоўніку прафесіяналізмаў знайдзіце тлумачэнні гэтых слоў.

Узор: 1) сертификат – сертыфікат:

а) дакумент, які пацвярджае той ці іншы факт; б) дакумент аб якасці тавару, выдадзены дзяржаўнымі інспекцыямі;

2) локальные связи – лакальныя сувязі: сувязі, якія не выходзяць за межы пэўнай тэрыторыі.

Заданне 5. Падбярыце тэкст на рускай мове (100 – 120 слоў) па спецыяльнасці, у якім былі б дзеепрыметныя словазлучэнні з суфіксамі -ущ- (-ющ-), -ащ- (-ящ-), -ем- (-им-) і перакладзіце яго на беларускую мову.

Глядзіце дадатак № 3.

Заданне 6. Напішыце інфарматыўную ці індыкатыўную анатацыю на любы параграф з падручніка па вашай спецыяльнасці.

Глядзіце дадатак № 4.

Заданне 7. Напішыце адзiн асабісты дакумент (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска) і адзiн справавы ліст (ліст-запытанне, ліст-просьба, ліст-прапанова, ліст-напамін, ліст-запрашэнне, суправаджальны ліст).

Заданне 1.

Беларуская мова сярод іншых моў свету

У залежнасці ад паходжання і наяўнасці ці адсутнасці агульных рыс усе мовы свету падзяляюцца на роднасныя і няроднасныя. Роднасныя мовы аб'ядноўваюцца ў вялікія групы, або сем'і, моў.

Беларуская мова ўваходзіць у адну з самых вялікіх сем'яў Еўразіі — індаеўрапейскую. (У наш час амаль кожны другі чалавек на планеце гаворыць на мове індаеўрапейскага паходжання.) Па ступені роднасці індаеўрапейская сям'я моў падзяляецца на асобныя групы моў. Вучоныя налічваюць 16 моўных груп гэтай сям'і. Гэта: германская група (нямецкая, англійская, шведская, дацкая і інш. мовы), раманская (французская, іспанская, італьянская, партугальская, румын-ская, малдаўская і інш.), кельцкая (ірландская, шатландская, гальская, брэтонская і інш.), балтыйская група (літоўская, латышская, а таксама мёртвыя мовы — пруская і яцвяжская), іранская група (персідская, таджыкская, курдская і інш.), індыйская група (хіндзі, урду, бенгалі і інш., а таксама мёртвая мова — санскрыт) і інш. Беларуская мова належыць да славянскай групы моў індаеўрапейскай сям'і.

Славяне выдзеліліся з індаеўрапейскага адзінства, лічаць гісторыкі, недзе на пачатку III тысячагоддзя да н. э. Затым доўгі час яны жылі сумесна на адносна невялікай тэрыторыі. Гэта быў агульны перыяд у гісторыі славян — агульнаславянскі. Мову славян гэтага перыяду называюць праславянскай або агульнаславянскай мовай-асновай. Яе носьбіты старажытныя славяне (праславяне) не ведалі яшчэ пісьменнасці. Праславянская мова і стала родапачынальніцай усіх сучасных славянскіх моў.

Паступова славяне пашыралі тэрыторыю свайго рассялення, а гэта вяло да паслаблення сувязей паміж імі, а затым —да распаду (прыкладна ў VI ст. н. э.) агульнаславянскага моўнага адзінства. Пачалося выдзяленне асобных славянскіх груп, асобных славянскіх моў.

Такім чынам, падобна на тое, як дрэва расце з кораня, ствол яго мацнее і галініцца, так і сучасныя славянскія мовы выраслі з праславянскай мовы, карані якой ідуць у глыб вякоў, да мовы праіндаеўрапейскай. Крона славянскага моўнага дрэва падзяляецца на тры часткі, у якіх групуюцца:

1) усходнеславянскія мовы,

2) заходнеславянскія мовы,

3) паўднёваславянскія мовы.

Кожная з гэтых частак мае розную колькасць адгалінаванняў. Усходнеславянскую ўтвараюць тры аеноўныя адгалінаванні: беларуская, руская і ўкраінская мовы.

Усходнеславянская група — самая малая па колькасці моў, але самая вялікая па колькасці славян, што гавораць на мовах гэтай групы (ў свеце налічваецца каля 220 млн славян. Яны жывуць на велізарнай тэрыторыі Еўропы і Азіі. Гэта асноўнае насельніцтва Польшчы, Балгарыі, рэспублік былой Югаславіі, Чэ-хіі, Славакіі, Беларусі, Расіі, Украіны. Жывуць славяне і ў іншых краінах свету).

На працягу апошняга тысячагоддзя славянскія мовы развіваліся ў розных умовах. Тым не менш і сёння здзіўляе незвычайная блізкасць гэтых моў у лексічным складзе і структуры слова, у агульнасці каранёў, граматычных форм, сінтаксічных канструкцый. Усё гэта водгалас старажытных сувязей, былой блізкасці продкаў славян. Але ж праславянская мова, зразумела, не была аднастайнай на ўсёй тэрыторыі, відавочна, яна мела дыялектныя адрозненні. У сувязі з гэтым узнікае пытанне: якое месца займалі продкі беларусаў у межах праславянскай моўнай прасторы? Адназначнага адказу пакуль няма. Аднак большасць вучоных лічыць, што мова продкаў беларусаў пэўны час займала цэнтральнае становішча ў славянскім свеце. Сведчанне таму — шматлікія рысы, якія звязваюць яе, з аднаго боку, з іншымі ўсходнеславянскімі мовамі (на-прыклад, на фанетычным узроўні: поўнагалоссе (ва ўсіх усходнеславянскіх мовах), аканне (у беларускай і рускай мовах), а з другога — з мовамі заходніх славян, разам з якімі зведала яна такія агульныя моўныя працэсы, як дзеканне, цеканне, страту мяккага [р'], падаўжэнне зычных і інш. Многа агульнага ў лексіцы, граматыцы мае беларуская мова з мовамі паўднёвых славян.

Стан вывучэння беларуска-іншаславянскіх сувязей старажытнай пары не дае магчымасці канчаткова вызначыць месца «прабеларусаў» у праславянскай моўнай прасторы, але верагодна, што яно знаходзілася хутчэй за ўсё ў цэнтры, чым на перыферыі.

Беларуская мова ўваходзіць у адну з самых вялікіх сем'яў Еўразіі — індаеўрапейскую.