контрольная работа (3 вариант)

Министерство образования республики Беларусь

Учреждение образования

«БЕЛОРУССКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕР

СИТЕТ ИНФОРМАТИКИ И РАДИОЭЛЕКТРОНИКИ»

Институт информационных технологий

Специальность: Информационные системы и технологии (в экономике)

КОНТРОЛЬНАЯ РАБОТА

по курсу «белорусский язык»

Вариант № 3

Студент-заочник 2 курса

группы

ФИО:

Адрес:

ул.

Тел.

Минск 2010

III варыянт

Заданне 1

Устаўце ў словах прапушчаныя літары е або я:

Легальны, бясконца, мядзведзіца, негатыў, невыразны, гектар, мяркую, Герасім, мядовы, секунда, яравы, спявачка, петыцыя, па-баявому, археолаг, насякомыя, сённяшні, зернепрадукт, зеленавокі, Бетховен, вязаць, пясчаны, вылятаць, Несвіж, ледзяны, вечаровы, незалежнасць, спяшацца, бязвоблачна, перапісчык, меркаваць, няможна, пяцігоддзе, верабей, лясніцтва, непрыкметны, веранда, зеніт, лячэбны.

Заданне 2

Змяніце дадзеныя словы або падбярыце да іх аднакаранёвыя так, каб націскныя о, э перайшлі у ненаціскны а, напрыклад: гонар – ганарыцца:

Мова – размаўляць, горы – гарысты, чэрствы – чарсцвець, бавоўна – баваўняны, трэск – трашчаць, стома – стаміцца, голад – галодны, рэдкі – радзець, пазаўчора – пазаўчарашні, спакойны – спакайнейшы, родны – найраднейшы, воля – звальненне, поўнач – паўночны, восем – васьмідзесяты, учэпісты – учапіцца, кошт – каштоўны, жоўты – жаўцець, шэпт – шаптаць, конь – канькабежац, экзотыка – экзатычны, корм – карміць, позірк – азірнуцца, разлом – разламаць, пошта – паштовы, улоў – злавіць, чорны – чарнець, новы – навейшы, грэбень – падграбаць, холад – халодны, шэлест – шалясцець, човен – чаўночны.

Заданне 3

Запішыце па-беларуску наступныя словы:

Аксиома – аксіёма, биография – біяграфія, сеньор – сеньёр, майор – маёр, йод – ёд, аттракцион – атракцыён, территория – тэрыторыя, диета – дыета, авиационный – авіяцыйны, патриот – патрыёт, фракционер – фракцыянер, стадион – стадыён, копия – копія, иена – іена, геометрия – геаметрыя, радиоузел – радыёвузел, автономия – аўтаномія, анархия – анархія, альянс – альянс, амнистия – амністыя, энтузиаст – энтузіяст, авиатор – авіятар, мелиорация – меліярацыя, идеология – ідэалогія, стеарин – стэарын, биохимия – біяхімія, фейерверк – феерверк.

Заданне 4

Устаўце ў словах прапушчаныя літары:

Вузкі (з, с), дзядзька (дз, ц), загадка (д, т), кніжка (ш, ж), рыбка (б, п), народ (т, д), футбольны (т, д), падбярэжжа (т, д), бег (г, х), мёд (т, д), лыжка (ж, ш), род (т, д), гараж (ж, ш), бэз (з, с), экзамен (г, к), на канцэрце (т, ц), на абедзе (д, дз), пластык (т, ц), у садзе (д, дз), у маладосці (т, ц), позна (зн, здн), чэсны (стн, сн), жаласлівы (стл, сл), міласэрнасць (рдн, рн), студэнт (д, дз), памяць (т, ц).

Заданне 5

Дзе трэба ўстаўце мяккі знак ці апостраф і размясціце словы ў слупкі табліцы:

Кустоўе, Дзям’ян, з любоўю, п’еса, дзесьці, фельетон, міжгор’е, з’язджаць, дзевяцьсот, агеньчык, двукроп’е, суб’ектыўны, насенне, вазьмі, прыгажэнькі, раз’язджацца, з’есці, салаўі, пер’е, дзверы, яблынька, зверху, мільянер, Кузьма, аб’езчык, пад’езд, ззяць, меркантыльнасць, каньяк, на касьбе, аб’ект, Аркадзьеў, мацнець, з’імправізаваны, альянс, пальцы, пытальнік, павуцінне, аб’едкі, Нью-Дэлі, аб’інець, конскі, рэльеф.

Словы
са змякчальным мяккім знакам	са змякчальным мяккім знакам	са змякчальным мяккім знакам	са змякчальным мяккім знакам
агеньчык	прыгажэнькі	яблынька	Аркадзьеў

Заданне 6

Да дадзеных слоў падбярыце аднакаранёвыя з падоўжанымі зычнымі (напрыклад: забыць – забыццё):

Мыць – мыццё, адцяняць – зацяненне, вільгаць – вільгаццю, за лесам – залессе, полаз – полаззю, асяродак – асяроддзе, сто гадоў – стагоддзе, плаваць – плаванне, багаты – багацце, за ракой – зарэчча, ноч – ноччу.

Заданне 7

Укажыце правільны канчатак роднага склону назоўнікаў:

Інструмента (а, у), дэфекту (а, у), вольта (а, у), вугла (а, у), сэрвісу (а, у), трамвая (я, ю), ланцугу (а, у), графіту (а, у), дэцыбела (а, у), параметру (а, у), кампрэсара (а, у), дэтэктара (а, у), даходу (а, у), банкіра (а, у), каня (я, ю), абвалу (а, у), сацыялізму (а, у), зуба (а, у), вугла (а, у), косінуса (а, у), саду (а, у), горада (а, у), цукру (а, у), Нёмана (а, у).

Заданне 8

Пастаўце наступныя назоўнікі ў месны склон, запішыце:

Крытэрый – крытерыі, крызіс – крызісе, спосаб – спосабе, эфект – эфекце, даход – даходзе, вопыт – вопыце, старт – старце, сурагат – сурагаце, выхад – выхадзе, дэфіцыт – дэфіцыце, абонент – абаненце, ружа – ружы, вуліца – вуліцы, мост – масце, дзённік – дзённіку, луг – лузе, смуга – смузе, бугор – бугры.

Заданне 9

Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

Белый картофель – белая бульба, второе января – другога студзеня, просить брата – прасіць брата, благодарить друга – дзякаваць сябра, коснуться этого вопроса – закрануцца гэтага пытання, пойти за ягодами – пайсці за ягадамі, видеть своими глазами – бачыць сваімі вачыма, прикоснуться к руке – дакрануцца да рукі, забыть про него – забыцца пра яго, спрашивать о друге – пытаць пра сябра, идти к дому – ісці да хаты, пошла за продуктами – пайшла за прадуктамі, жениться на подруге сестры – ажаніцца на сяброўцы сястры, забыть про уроки – забыцца пра ўрокі, ухаживать за девушкой – даглядаць за дзяўчынай, издеваться над чужими манерами – здзекавацца над чужымі манерамі, шутить над неудачами, по причине занятости – жартаваць над няўдачамі па прычыне занятасці, не удалось из-за тебя – не атрымалася з-за цябе, прийти в пять часов – прыйсці ў пяць гадзін, быстрее всех – хутчэй за ўсіх.

Заданне 10

Карыстаючыся тлумачальнымі даведнікамі, дайце азначэнні наступным тэрмінам:

камунікацыя – працэс устанаўлення і развіцця кантактаў паміж людзьмі;

фаналогія – раздзел лінгвістыкі, які вывучае структуру гукавога ладу мовы і функцыянаванне гукаў у моўнай сістэме;

даследванне – працэс навуковага вывучэння чаго-небудзь;

мадэль - гэта аб'ект або з'ява, аналагічныя або ў дастатковай ступені паўтаралыя ўласцівасці мадэляваных аб'екта або з'явы;

элемент – самастойная частка, якая з'яўляецца асновай чаго-небудзь, напрыклад, сістэмы або мноства;

аперацыя – адлюстраванне, якое ставіць у адпаведнасць аднаму або некалькім элементам мноства (аргументаў) другі элемент (значэнне);

алгебра – гэта навука, якая вывучае мноства некаторых элементаў і дзеянні над імі;

калорыя – адзінка вымярэння колькасці працы і энэргіі,

хімія – гэта навука, якая вывучае ператварэнне рэчываў, змену пры гэтым іх складу і будовы;

альянс - саюз, аб'яднанне (звычайна дзяржаў, арганізацый);

мікраэканоміка – раздзел эканамічнай навукі, які даследуе эканоміку на ўзроўні адасобленых эканамічных адзінак (фірма, хатняя гаспадарка), а таксама канкрэтныя рынкі, цэны, тавары, паслугі.

Заданне 11

Растаўце знакі прыпынку ў наступных сказах (звяртайце ўвагу на правільнае ўжыванне у і ў):

1. Жолуд падае з дуба, правальваецца да самай зямлі праз гнілы пласт ліцвянога насцілу, ляжыць восень і зіму, прарастае, узыходзіць і расце. (К.Чорны)

2. Ён спыніўся і доўга глядзеў у шэрае восеньскае неба.

3. Ва ўсім белым, як лебедзі, стаялі праз усю сцэну паўсагнутай шарэнгай спявачкі. (І. Шамякін)

4. Вам, трэба прызнацца, надзвычай пашанцавала.

5. І бачу дзіва: упоперак ракі шпаркай Шчары сунецца роўна і досыць хутка ахапак, нават цэлая паўкапа сена ці травы. (Ф. Янкоўскі)

6. Зямлю ўгноіш – хлеба падвоіш. (Прыказка)

7. Пахадзіўшы па беразе і не знайшоўшы броду, хлопцы прыйшлі да вываду, што, каб усё гэта пераправіць цераз раку, трэба зрабіць плот. (Я. Маўр)

8. Лес нерухліва, развесіўшы свае галіны, маўкліва слухаў гэты гімн вясне і маладому жыццю. (Я. Колас)

9. Дарога павярнулася ўлева, пайшла грудамі, шчальней тулячыся да Нёмана, дзе ён апісваў вельмі зграбную луку, падыходзячы да лесу. Уся гэта лука выглядала пышным старасвецкім садам, дзе замест пладовых дрэў раслі разложыстыя, дуплястыя, з асмаленымі жараламі дубы, убраныя чорнымі шапкамі буславых гнёздаў. Часам гэтыя гнёзды, заціснутыя ў развілінах стромкіх аголеных шпянёў, высока ўзнятых над зямлёнаю каронаю дуба, што пачынаў сохнуць зверху, здаваліся нейкімі дзіўнымі падвесткамі над дубамі, бо самыя шпяні скрадваліся адлегласцю і губляліся ў празрыстых хвалях паветра. (Я.Колас)

10. Аднайменныя магнітныя полюсы адштурхоўваюцца, разнайменныя – прыцягваюцца. (Беларуская энцыклапедыя)

11. Такая магчымасць вызначыць роўнасць дзвюх фігур, не робячы накладання адной на другую, а вымяраючы і параўноўваючы толькі некаторыя элементы гэтых фігур, важна для практыкі: напрыклад, для параўнання двух зямельных участкаў, якія безумоўна нельга накласці адзін на адзін. (Геаметрыя, падручнік для 10 кл.)

12. Сэнс шматкроп’я вызначаецца правілам размяшчэння запісаных элементаў, а калі гэты сэнс незразумелы з самога запісу, то неабходна прывесці яго дадатковае тлумачэнне. (І.Р. Кожух)

13. Аналагічна вызначаецца паралельнасць адрэзка і прамой, праменя і прамой, адрэзка і праменя, двух прамянёў. (Геаметрыя, падручнік для 10 кл.)

6