Бел. язык (ПЭ, заочная ИИТ, 2011)

II варыянт

Заданне 1

Устаўце ў словах прапушчаныя літары е або я:

Велічыня, зязюля, мядзведзь, небыліца, нечаканы, кефір, мястэчка, Сенегал, метро, звярыны, сеньёр, агняцвет, сядзіба, механік, па-беларуску, Напалеон, таямніца, герой, зеландскі, зеленаваты, аб’ектыўны, вясёлка, пясняр, вечары, Сяргей, лебяда, веснавы, безадказны, дзяўчаты, заспяшацца, невыразны, мерыдыян, нябачны, пяцісоценны, вярхоў’е, лячыць, янот, апетыт, балерына

Заданне 2

Змяніце дадзеныя словы або падбярыце да іх аднакаранёвыя так, каб націскныя о, э перайшлі у ненаціскны а, напрыклад: возера – азёрны:

Гонар, воды, сэрца, дом, змяншэнне, сорак, восьмы, вячэра, шыкоўны, роўны, госці, нос, поўдзень, дослед, гаворка, ногі, дошка, зачэпка, шторм, кантроль, корань, палон, розум, поезд, рог, цэнтр, моладзь, рэдкі, поспех, працэджваць, цэп.

Ганарлiвы,вада, сардэчны, дамашнi,зменшаны,саракавыф, васьмерка,….,шыкаваць,раунiна,гасцявой,насавы,паудневы,дасведчаны,гаваркi,нажны,дашчаты,зачапiць,штармавы,кантраляваць,карэнны,паланiць,разумны,паезда,рагасты,цантральны,маладзевы,радзiць,паспяховы,працадзiць,уцапiць

Заданне 3

Запішыце па-беларуску наступныя словы:

Виолончель, радио, районный, биосфера, йогурт, мельхиор, конвеер, иероглиф, диаметр, радиоантенна, фиолетовый, комедиограф, гигиеничный, фиаско, авария, диаграмма, диалектика, коллегиальность, яхта, алегория, специалист, кальян, спартакиада, хореография, чемпион, биохимический, сериал.

раённы, біясфера, ёгурт, Мельхіёр, канвеер, іерогліф, дыяметр, радиоантенна, фіялетавы, камедыёграфы, гігіенічныя, фіяска, аварыя, дыяграма, дыялектыка, калегіяльнасць, яхта, алегорыя, спецыяліст, кальян, спартакіяда, харэаграфія, чэмпіён, біяхімічны, серыял, віяланчэль, радыё

Заданне 4

Устаўце ў словах прапушчаныя літары:

Ка..ка (з), мала..ьба (ц), лё..ка (г), даро..ка (ж), ду.. (б), абе.. (д), фу..болка (т), па..казка (д), ро.. (г), гора.. (д), сту..ка (ж), бу..ка (д), дож.. (дж), чаро.. (д), баске..бол (т), на факультэ..е (ц), у каман..е (дз), скеп..ык (т), брыга..ір (дз), у бы..е (ц), прая..ы (зн), абла..ы (сн), кары..івы (сл), міласэ..ы (рн), ..іця (дз), э..юд (т).

Заданне 5

Дзе трэба ўстаўце мяккі знак ці апостраф і размясціце словы ў слупкі табліцы:

Здароўе, Лук’ян, міжрадкоўе, сур’ёзны, штосьці, мальберт, перадгор’е, з’яхіднічаць, шэсцьдзесят, праменьчык, трохбор’е, суб’ект, ралля, ледзьве, старэнькі, рэльеф, раз’яднаны, з’імшыць, Палессе, павуцінне, б’е, звер, вішанька, снег, мільярдэр, дзядзька, аб’ём, уз’ехаць, сем’янін, многанацыянальны, кампаньён, у пісьме, аб’ектыў, Кандрацьеў, усмешка, паўшар’е, брыльянт, сельскі, носьбіт, з любоўю, з’імправізіраваць, Нью-Джэрсі, аб’інець.

Словы
са змякчальным мяккім знакам	з раздзяляльным мяккім знакам	З апострафим	Без мяккага знака и апострафа

Заданне 6

Да дадзеных слоў падбярыце аднакаранёвыя з падоўжанымі зычнымі (напрыклад: забыць – забыццё):

Жыць, судзіць, прамень, за Бугам, крыло, пад нябёсамі, сто гадоў, штурхаць, змацаваць, за прудам, камень.

Жыцце, судзіцца, праменне, забугамме, крылле, паднябессе, стагоддзе, штурхацца, змацавацца, запруддзе, каменне.

Заданне 7

Укажыце правільны канчатак роднага склону назоўнікаў:

Ланцуг (а), выбух (а), гравій (ю), габарыт (у), градус (у), кантроль (ю), элемент (а), пошук (а), дэфіцыт (у), грам (у), інцыдэнт (у), струмень (ю), гандаль (ю), дэпазіт (а), сын (а), час (а), шторм (у), тыгр (а), мяшк (а), перпендыкуляр (у), дубняк (а), завод (у), вадарод (а), Мінск (у).

Заданне 8

Пастаўце наступныя назоўнікі ў месны склон, запішыце:

Асартымент, артыкул, выраб, рынак, інстытут, элемент, суб’ект, фасад, інцыдэнт, макет, адрасат, рукаў, дзед, дождж, сшытак, мітынг, тыгр, двор.

У Асартыменце, у артыкуле, у вырабе, на рынак, у інстытуце, у элеменце, на суб’екце, на фасадзе, у інцыдэнце, на макеце, на адрасаце, на рукаве, на дзедзе, дожджом, на сшытаке, у мітынге, на тыгрэ, у двары.

Заданне 9

Перакладзіце словазлучэнні на беларускую мову:

Смеяться над собой, удивляться его поступку, издеваться над ее выводами, беспокоиться о дочери, забыть обо всём, знать об этом, радоваться успеху, ехать в деревню, относиться к этой группе, хорошо относиться к другу, поблагодарить учителя, не сделал из-за тебя, в километрах двух от дома, дети лет шести, получилось по пять человек в подгруппе, обращаться за помощью, идти за хлебом, похож на отца, разойтись по домам, женился на Елене.

смяяцца з сабе, дзівіцца яго ўчынку, здзекавацца над яе высновамі, турбавацца пра дачку, забыць пра ўсё, ведаць пра гэта, радавацца поспеху, ехаць у вёску, ставіцца да гэтай групе, добра ставіцца да аднаго, падзякаваць настаўнікі, не зрабіў з-за цябе, у кіламетрах двух ад хаты, дзеці гадоў шасці, атрымалася па пяць чалавек у падгрупе, звяртацца за дапамогай, ісці па хлеб, падобны на бацьку, разысціся па хатах, ажаніўся на Алене.

Заданне 10

Карыстаючыся тлумачальнымі даведнікамі, дайце азначэнні наступным тэрмінам:

Этнас, мовазнаўства, аналіз, праблема, апрацоўка, перыяд, фразеалогія, ампер, мгожнік, дыета, біясфера.

Этнас - гістарычна існуючая на пэўнай тэрыторыі ўстойлівая сукупнасцьлюдзей, якія валодаюць агульнымі, адносна стабільнымі асаблівасцямікультуры (у тым ліку мовы), а таксама свядомасцю свайго адзінства і адрозненні ад усіх іншых падобных утварэнняў (самасвядомасцю), фіксаваным ў саманазва (этноніма).

Мовазнаўства - навука, якая вывучае мовы. Гэта навука аб натуральнай чалавечай мове наогул і праўсіх мовах свету як індывідуальных яго прадстаўніках.

Анаiз - метад даследавання аб'ектаў шляхам вылучэння і разгляду іх асобныхчастак.

Праблема – становішча, ўмова, пытанне, аб'ект, які стварае няпэўнасць, цяжкасць,падахвочвае да дзеяння і звязаны з надмернасцю або недахопам працэсара (спецыяліста), ведаў, рэсурсаў, рэгламенту

Апрацоўка – дзеянне, накіраванае на змяненне уласцівасцяў прадмета працы прывыкананні тэхналагічнага працэсу.

Перыяд – адрэзак часу.

Фразеалогія – лінгвістычная дысцыпліна, якая вывучае ўстойлівыя спалучэнні слоў зпоўнасцю або часткова пераасэнсаваныя значэннем (або ўстойлівыя спалучэнні слоў з ускладненай сэмантыкай).

Ампер – адзінка вымярэння сілы электрычнага току ў сістэме СІ, а таксама адзінкамагнитодвижущей сілы і рознасці магнітных патэнцыялаў

Множнік – у дзеянні множання - чысло, якое паказвае, колькі разоў трэба паўтарыць складнікам якое-небудзь. іншае чысло (множiмае), каб атрымаць праiзведенне.

Дыета – сукупнасць правіл ужывання ежы чалавекам ці іншым жывым арганізмам.

Біясфера - абалонка Зямлі, заселеная жывымі арганізмамі, знаходзіцца пад іхуздзеяннем і занятая прадуктамі іх жыццядзейнасці

Заданне 11

Растаўце знакі прыпынку ў наступных сказах (звяртайце ўвагу на правільнае ўжыванне у і ў):

1. Сняжынкі садзіліся на рукі, на твар прыемна казыталі цёплым халадком. (І. Шамякін)

2. Толькі дзесьці ў арэшніку жалобна цвіркала нейкая маленькая адзінокая птушка. (І. Шамякін)

3. Са мною гаворыць, як быццам жывая, сагрэтая сонцам зямля маладая. (П. Глебка)

4. На маю думку, вучыцца ніколі не позна. (І. Шамякін)

5. Лабановіч адчуў вялікае маральнае задавальненне: вучні займаліся дружна, старанна і рабілі значныя поспехі. (Я. Колас)

6. Клікнуць хацелася - голас замёр. (П. Броўка)

7. Мімаволі слухаючы гэты шэпт бяроз, Васіль раптам адчуў, што напамінак пра тых хто загінуў у блакадзе, мае блізкую сувязь з яго лёсам. (І. Мележ)

8. Як толькі разыдзецца, тут вецер насупіцца і загамоніць лес, трывожна зашэпчуцца прыбярэжныя лазнякі, а разгневаная Прыпяць высока ўздымае свае празрыстыя хвалі, кідаючы іх адну за адной на нізкія берагі. (І.Навуменка)

9. Налюбаваўшыся баравікамі, Лабановіч не спяшаючы прыступіў да збору. Ён прысядаў каля кожнага грыба, падразаў ножыкам карэньчык, саскрабаў пясок і рознае смецце, прыліпшае да кораня. Грыбы ж былі маладыя, крэпкія, важкія, шапкі зверху чорныя, а спаднізу белыя, бы кужаль. Ну, як не цешыцца з іх? Паднятыя і ачышчаныя баравікі шчаслівы грыбнік клаў на чыстае месца ў кучку. Іх набралася каля сотні. На гэтай лапінцы грыбоў болей не было і на суседніх мясцінах не трапілася ніводнага. Каша настаўнік не меў. Ён выразаў некалькі бярозавых пруткоў, звязаў іх тонкімі канцамі і нанізаў цэлыя тры маністы грыбоў. (Я. Колас)

10. Мноства, якое зададзена з дапамогай адметнай уласцівасці яго элементаў, запісваецца так: у фігурных дужках спачатку пішуць абазначэнне элемента, затым - вертыкальную рыску, пасля якой - агульную ўласцівасць элементаў гэтага мноства і толькі іх. (І.Р. Кожух)

11. Даўжыня адрэзкаў, велічыні вуглоў, плошчы - усе гэтыя паняцці змяняюцца пры бесперапынныз пераўтварэннях, і пра іх не трэба забывацца. (Геаметрыя, падручнік для 7-11 кл.)

12. Калі куб, аб якім ідзе гаворка у азначэнні, мае кант 1 см, то аб’ём будзе ў кубічных сантыметрах; калі кант куба роўны 1 м, то аб’ём будзе ў кубічных метрах; калі кант куба роўны 1 км, то аб’ём будзе ў кубічных кіламетрах і г.д. (Геаметрыя, падручнік для 7-11 кл.)

13. Індыйцы ў старажытнасці запісвалі дробы так, як і ў цяперашні час: лічэбнік над назоўнікам, толькі без дробнай рыскі. (А.А. Гусак, Гісторыя матэматыкі)

4