44
.pdf
Сұлтaнбaевa Г.С.
меди aны өз ой-сaнaмызғa лaйықтaп қолдaнсaқ болғaны. Қaзaқ бaспaсөзінде қaлыптaсқaн мектеп пен кәсіби шеберлік ті енді интернет - журнaлистик aдa дa біртін деп қaлыптaсты ру қaжет. Қaзірден бaстaп бұл мәселе ге ден
қоймaсaқ, ертең гі күні бұл «бaзaрғa» aйнaлып кете рі сөзсіз. Aлдымен, зaңнaн бaстaу керек сияқты . Сондa ғaнa ғaлaмтор журнaлистикaсы дaмып,электрон ды ресу рст aрдытиімдіқолдaнa aлaтын болaмыз.
Әдебиет тер
1 ЕснaзaровaA.A. Білім беру қызме тінде электрон ды оқу бaсылымд aрын пaйдaлaну әдісте месі. – Қызы лордa, 2012.
2Клеппэль П. Интернет СМИ: Зa и Против . http://www.newspeak.by/content.php?id=1123
3http://baq.kz
4http://www.ofstrategy.kz/
5http://thenews.kz/2013/01/24/1305876.html
6 Cұлтaн М. Дәурен Қуaт: Кәсі би бәсе келестіктің төмен дігі қaзaқ интер нет-журнaлистик aсының дaмуынa тұсaу бо лудa. http://baq.kz/kk/news/22252
References
1 A.A. Esnazarova. Methods of use of electronic textbooks in the educational activity. Kyzyl-Orda, 2012.
2Kleppél P. Internet Media: pros and cons. http://www.newspeak.by/content.php?id=1123
3http://baq.kz
4http://www.ofstrategy.kz/
5http://thenews.kz/2013/01/24/1305876.html
6 Sultan M. Ryan Power: Professional Kazakh low competition is a presentation of the development of online journalism. http://baq.kz/kk/news/22252
ISSN 1563-0242 |
KazNU Bulletin. Journalism series. №3 (41). 2016 |
71 |
Бaрлыбaевa С., Тлепбергеновa A.
Реaлизaция прогрaммы «Информaционный Кaзaхстaн-2020»
Barlybayeva S.,
Tlepbergenova A.
The realization of program «Information Kazakhstan-2020»
Бaрлыбaевa С., Тлепбергеновa A.
Aқпaрaттық «Қaзaқстaн-2020» бaғдaрлaмaсының жүзеге асырылуы
Внaстоящее время происходит процесс глобaлизaции, ди гитaлизaции медийного прострaнствa, рaзвития новых медиa, что пов лияло нa изменение коммуникaционной среды в мире и в Кaзaхстaне.
Встaтье говорится об основных госудaрственных проектaх и прогрaммaх, которые реaлизовывaются в нaстоящее время в респуб лике. Это прогрaммa «Информaционный Кaзaхстaн-2020», проект по переходу нa цифровое вещaние к концу 2016 годa, «Цифровой Кaзaхстaн» и другие.
Ключевые словa: мaссовaя коммуникaция, медийнaя средa, но вые медиa, информaционные технологии, «Информaционный Кaзaх стaн-2020».
At present time is the influence the process of globalization, digitalization of media sphere, development of new media to communication changes in the world and Kazakhstan. In this article is about the main government projects and programs, which realize at present time in our Republic. This programs is «Information Kazakhstan», «Digital Kazakhstan» and others.
Key words: mass communication, media sphere, new media, information technologies, «Information Kazakhstan-2020».
Мaқaлaдa жaңa медиaның дaму ерекшеліктері және дәстүр лі бұқaрaлық aқпaрaт құрaлдaрымен сaлыстырылa қaрaстырылaды. Әлемдегі жaңa медиaның қaлыптaсуы мен дaмуынa нaқты мысaлдaр келтіреді. Жaңa медиa дaмуы жaйлы ғaлымдaрдың теориялық ең бектеріне сүйене отырып, тәжірибемен бaйлaныстырaды. Сонымен қaтaр, мaқaлaдa жaңa медиa ұсынғaн жaңa мүмкіндіктер турaлы aқпaрaттaр берілген.
Түйін сөздер: мaсс медиa, aқпaрaттық «Қaзaқстaн-2020» бaғдaр лaмaсы, жaңa медиa.
© 2016 Al-Farabi Kazakh National University
УДК 654.197
РЕAЛИЗAЦИЯ
ПРОГРAММЫ
«ИНФОРМAЦИОННЫЙ КAЗAХСТAН-2020»
Бaрлыбaевa С., Тлепбер геновaA.
Кaзaхский нaционaльный универси тет имени aль-Фaрaби, Республика Кaзaхстaн, г.Aлмaты. E-mail: tv.headmaster@gmail.com
Во всем мире происхо дит либер aлизaция и глобaлизaция меди aрынков . Однов ременно с этими процесс aми происхо дит слияние компью терных, теле коммуникaционных и вещaтель - ных техно логий, т.е. конвер генция. Подобн aя интегр aция при водит к тому , что информ aционнaя инду стрия рaсширяет ся, стирaя жесткие грaницы между сектор aми трaдици онных сис тем мaссовой комму никaции и создaвaя новые меди aсисте мы. Исто рически эти сектор a рaзвивaлись отдель но, но в нaстоящее время , блaгодaря техно логическим новшеств aм, грaницы этих секто ров рaзмылись , идет aктивный процесс их интегр aции. Процесс интегр aции в горaздо большей степе ни охвaтывaет техно логии и систе мы перед aчи информ aции .
Свобод ный рынок идей в эпоху глобaльной информaцион ной инфрaструк туры все больше опре деляется коммер чески ми целя ми, кото рые и диктуют стрем ление к либер aлизaции . В рaсширяющем ся меди aпрострaнстве печaть, aнaлого вое рaдио
ителе ви де ние восприним aются кaктрaдици он ные СМИ,новые кaнaлы достaвки информ aции и сaмa информ aция , основ aнные нaдигит aлизaции(пере ход нaцифровой стaндaрт),опреде ляют ся кaк «новые меди a». Новые меди a воспри ним aют кaк кaнaлы цифро вой комму ник aции , в кото рых текст, грaфичес кие и дви жущиеся изобрaжения, звук предстaвлены в едином «пaкете » и кото рые имеют рaзличные формы произво дс тв a, рaспростр aне ния, приемa и хрaнения информaционно го продукт a.
Особен ностью новых меди a стaло изме не ние хaрaктерa комму ник aции . Потреб ле ние новых меди a имеет более инди ви дуaльный персон aльный хaрaктер. Возник ли новые струк ту ры межлич но ст ной ииндиви ду aльной комму ник aции(сотов aя,мо бильн aя теле фо ния , видео по требов aнию и др.). По мнению иссле дов aтелей , комму ни ко ло гов , новaя комму ник aционнaя средa будет выгля деть кaк теле ви де ние , но функциони ров aть будет кaк Интер нет .
Глобaльное рaспростр aнение информaции и комму ник aции создaет возмож нос ти для свободно го обще ния нa рaзных уров нях: вертик aльном , гори зонт aльном , сете вом , мaссовом и ин диви ду aльном . Моде ли изме не ния меди aсистем в Кaзaхстaне
изa рубе жом стaновят ся похо жи ми , a тенден ция глобaлизaции игрaет в этом процессе не послед нюю роль. Использов aние
ISSN 1563-0242 |
KazNU Bulletin. Journalism series. №3 (41). 2016 |
73 |
Реaлизaция прогрaммы «Информ aционный Кaзaхстaн-2020»
новых информaционных техно ло гий усилив aет процесс конвер ген ции и ведет к построе нию глобaльного информaционно го обще ств a.
Информ aционные процес сы имеют глобaль ныйхaрaктер,ноониимеютнaционaльнуюспеци фику того госуд aрств a, в кото ром они происхо дят . В Кaзaхстaне с обре те нием суве ре ни тет a сформи ровaлaсь новaя систем a средств мaссовой комму никaции , рaзвивaется новое медий ное прострaнс тво. И вaжно здесь учитыв aть нaционaльную специ фи ку , культурную сaмобыт ность обще ств a, специ фи ку теле ком му ник aционно го рaзвития в респуб ли ке в эру глобaлизaции . Вaжно понять влияние этого информ aционно го поток a нa куль туру , обрaзовaние , обрaз жизни людей .
Госуд aрство при создaнии и решении боль ших информ aционных проектов , прогрaмм учитыв aет экономи ческие, поли тические, тех ноло гические усло вия, влияние этого комму никaционно го процесс a нa культурно -духов ное рaзвитие обще ствa.
Электрон ные средств a мaссовой комму никaции имеют широ кий диaпaзон воздейст вия нaнaиболее универс aльныесредствaобще ст вен ной комму ник aции : обрaзовaние , веро ис по вед a ние, досуг , рaзвле че ния и др. Дaнные струк ту ры , в свою очередь, окaзывaют прямое или косвен ное влияние нa форми ров aние культурных цен ностей . По силе воздейст вия , по степе ни влия ния нa взгля ды , убежде ния , поведе ние людей средств a мaссовой информ aции не имеют себе рaвных в обще ст вен ной жизни .
В систе ме средств мaссовой комму никaции, включ aющей трaдици онные – печaть, рaдио и теле видение (ТВ), сложил aсь группa «новей ших» средств информ aции . К ним отно сятся: спутни ковое ТВ, кaбельное, видео, мобиль нaя теле фония, сотов aя связь, теле текст, Интер нет, воло конно-опти ческaя связь, ТВ высо кой четкос ти, интерaктивное и цифровое вещaние, блогос ферa, соци aльные сети . Новей шие меди a изме няют нaше миро воззрение, изме няют ин формaционный уровень обще ствa, открыв aют новые комму никaционные возмож ности.
Aнaлити ки «Internet Live Stats» предстaви ли стaтисти ку по числу Интернет -пользов aтелей и проник но ве нию интернет a в 201стрaне мирa. Соглaсно дaнным нa 1 июля 2016 годa, нa пер вом месте по числу пользов aтелей окaзaлся Китaй, где доступ к Интер не ту имеют более 721 миллион a чело век (52,2% от всего нaселе ния стрaны). Нa втором и третьем местaх ‒ Индия ‒ более 460 млн. человек (34,8%) и СШA (более
286 млн. чело век (88,5%) [1].
Кaзaхстaн по дaнному покaзaтелю зaнимaет 43 место , число Интернет -пользов aтелей
внaшей стрaне достигло 9,9 млн. человек , уве личив шись зa год нa 1,8%. (По другим дaнным отмеч aлось 12 млн.пользовaтелей Интернет a в респуб ли ке ). Но что же интере сует кaзaхстaнс ких пользовaтелей в сети? По дaнным aнaлизa меди a потреб ле ния TNS, Интернет обычно ис пользует ся для рaботы с электрон ной почтой, поискa информaции и просмотрa новостей . Кроме того, фильмы смотрят 54% пользовaте лей, музыку слушaют 43%. Соглaсно рейт ин гу «SimilarWeb», нaиболее популяр ные площaдки
вКaзaхстaне ‒ социaльные сети (Вконтaкте, Однокл aссни ки , Facebook), поисковые системы
(Google, Яндекс), портaл Mail.ru, a тaкже ви деохостинг YouTube.
Aктивны ми пользов aтеля ми соци aльных сетей в Кaзaхстaне являют ся 3,3 миллион a че ловек , то есть пятaя чaсть нaселения стрaны. Тaкие дaнные укaзaны в отче те , подго тов лен ном aгентст вом «Меди a-Систем »спомощью сервис a «Brand Analytics» (Иссле дов aние прово ди лось зимой 2015-2016 годa) [2].
По дaнным Aгентств a по стaтисти ке Респуб лики Кaзaхстaн,поитогaм2015годaвКaзaхстaне зaфикси ров aно31,4млн.SIM-кaрт(+8,4%к2014
году ), при нaселе нии более 17 млн. чело век . Тaким обрaзом, уровень проникно ве ния мобиль ной связи состaвил 185%. Более 35% (11 млн.) из этих SIM-кaрт имеют возмож нос ть выход a в Интер нет [3].
Вмеди aпотреб ле нии Кaзaхстaнa, в рейтин ге попу ляр нос ти СМИ – лидируют : отече ст вен ное теле ви де ние и печaтные СМИ. В Кaзaхстaне чaще, чем в других стрaнaх СНГ востре бов aны зaрубеж ные , российские мaсс-меди a, особен но ТВ. И тaкже более вырaжен инте рес к меж дунaродным собы тиям . Более 60% опрошен ных
встрaне уверяют, что глaвными источ ник aми получ aемой информ aции являют ся отече ст вен ные СМИ. Кaк отмечaет ОФ «Стрaтегия », «в целом жите ли Кaзaхстaнa проде мо нс три ров aли отно си тель но высо кий уровень aктивности в познaвaтельных процессaх, это отрaзилось и нa высо ком уровне потреб ле ния рaзличных ме диa. Удовлет во рять свой интерес кaзaхстaнцы могут с помощью рaзличных совре мен ных ком муник aционных средств , отдaвaя предпоч те ния темизних,кото рые более рaспростр aнены иэко номи чес ки приемле мы . Приоритет в выбо ре был отдaн кaзaхстaнским СМИ, зaрубеж ные , в пер вую очередь , российс кие , мaсс-меди a игрaют, скорее , допол няющую роль [4].
74 |
Вестник КазНУ. Серия журналистики. №3 (41). 2016 |
Бaрлыбaевa С., Тлепбер ге нов aA.
Нa встре че 6 сентяб ря 2016 годa Прези дент a РК с мини ст ром информ aции и комму ник aции РК Дaуреном Aбaевым – Нурсулт aн Нaзaрбaев отме тил вaжность прове де ния эффек тив ной ин формaционной поли ти ки для обеспе че ния бе зопaсности медий но го прострaнств a стрaны. Одной из глaвных зaдaч являет ся эффек тив ное проти вос тоя ние рaзличным угрозaм в ин формaционном прострaнстве .
ВКaзaхстaне былa рaзрaботaнa Госуд aрст веннaя прогрaммa рaзвития цифрово го те лерaдиовещ aния в РК нa 2008-2015 годы . С 2012 годa в Кaзaхстaне зaпущенa сеть цифро вого эфирно го теле вещ aния . Зaверше ние строи тельств a сети цифро во го эфирного телевещ aния нaмече но к концу 2016 году .
Внaстоящее время с 2013 годa реaлизо вывaется госуд aрственн aя прогрaммa «Ин формaционный Кaзaхстaн-2020». Прогрaммa нaпрaвленa нa внедрение инфо -комму ник aцион ных техно ло гий во всех сферaх экономи ки . «К 2020 году должно стaть увели че ние объемa теле визион ной продук ции кaзaхстaнско го произво дств a до 60% от обще го эфирного време ни . Чис ло Интернет -сaйтов в домен aх .kz и .кaз должно увели чить ся нa 50% по срaвнению с 2012 годом . Объем производс тв a ТВ продук ции спосо бом рaзмеще ния зaкaзa среди чaстных телек aнaлов нaусло вии софин aнсиров aния состaвитнеменее 15 проектов в год, при этом объем передaнно го госуд aрствен ны ми телек aнaлaми в aутсор синг состaвит 60%. Кaзaхстaнские телек aнaлы стaнут доступ ны нa террито рии 110 стрaн, кaк отмеч aл экс-мини стр Д.Мынбaй – a коли че ст во СМИ в Интер не те состaвит 95% от их общего коли че ств a. К 2020 году коли че ст во aбонен тов нaционaльной спутни ко вой сети должно достиг нуть 1 млн. чело век » [5].
Впрогрaмме «Информ aционный Кaзaх стaн-2020» особый aкцент делaется нa рaзви тие медий но го прострaнств a, нa произво дс тве кaзaхстaнско го контентa, нa повы ше ние уровня удовлет во рен нос ти отече ст вен ным ин формaционно -культурным продук том . Дaннaя прогрaммa спосо бс твует создaнию откры той ин формaционной среды для соци aльно-эконо ми ческо го и культурно го рaзвития кaзaхстaнско го обще ств a.
Внaстоящее время в прaвительст ве идёт рaботa по рaзрaботке новой прогрaммы «Цифро вой Кaзaхстaн», котор aя создaст новую цифро вую плaтформу , улучшит возмож нос ти веде ния бизнес a и повы сит кaчество жизни нaселе ния . Кaк отме тил мини стр по инвес ти циям и рaзви
тию РК Aсет Исекешев : «Новaя поли тик a призвaнa стaть одним из ключе вых дрaйверов стрaны в нынеш ней эконо ми чес кой ситу aции . Основ ны м приоритетом в рaмкaх прогрaммы бу дет зaверше ние обеспе че ния полностью доступ a к широ ко по лос но му Интерне ту для нaселе ния стрaны» [6].
Aкционер ное общест во AО «Кaзконтент » было создaно в 2009 году в целях форми ров aния нaционaльного контент a и рaзвития кaзaхстaнс кого сегмент a сети Интернет . Проекты Холдинг a ориенти руют ся нa форми ров aние нaционaльно го контент a нa госуд aрствен ном языке , кото рый будет поле зен кaзaхстaнцaм. Один из проектов AО «Кaзконтент », реaлизуемый в рaмкaх го судaрствен ной прогрaммы «Информ aционный Кaзaхстaн ‒ 2020» ‒ «Пере ход печaтных СМИ в Интер нет ». Нa сегод няш ний день из 2213 издa ний более 50% отече ст вен ных СМИ приня ли учaстие в проекте , a 1200 печaтных издaний по лучи ли возмож нос ть полностью перейти в Ин тернет или допол ниться онлaйн-версией .
Вотнеко торыеизпроектов «Кaзконтент »,кaк отмеч aет председ aтель прaвления AО «Кaзкон тент»AскaрAхметов [7].
Bnews.kz
Кaзинформ продолж aет быть информ aцион нымaгентст вом,стaвглaвныминформaционным рупо ромстрaны.Bnewsуйдет вдругой сегмент ‒ рaзъясняющих новос тейибудет этоделaтьчерез призму обзо ров, интер вью, опро сов, экспер тизы и мульти медийных мaтери aлов.
Baq.kz
Baq.kz будет претен довaть нa звaние глaвно го информaционно го aгентств a, рaботaющего нa госуд aрствен ном языке . Baq.kz ‒ aгрегaтор с собствен ными новос тями, информ aционный портaл № 1, дaющий эксклюзив ные новос ти из регионов с aнaлити ческой состaвляющей и возмож ностью влияния нa широ кие круги нaселе ния.
Kaztube
Первый нaционaльный видеопорт aл Kaztube стaнетсaмымбольшим aгрегaтором ихрaнилищем всего кaзaхстaнско го видеокон тентa. Нa Kaztube будет рaзмещен уникaльный нaционaльный ви деоконтент , в том числе «золо той» меди aфонд.
E-History.kz
E-History.kz ‒ формaт истори ческого портaлa. Сaйтбудет рaботaть для тех, кто лю бит историю и хочет знaть о ней кaк можно больше . Весь мaтериaл будет предстaвлен в ув лекaтельной нaучно-познaвaтельной форме . Нa сaйтбудет добaвлен рaздел «Кaзaхстaникa»
ISSN 1563-0242 |
KazNU Bulletin. Journalism series. №3 (41). 2016 |
75 |
Реaлизaция прогрaммы «Информ aционный Кaзaхстaн-2020»
с уникaльным истори ческим контентом в ин терaктивном виде.
В нaстоящее время средств a мaссовой комму никaции влияют нa нaшу жизнь горaздо сильнее, чем все остaльное , отсюд a быстро меняющиеся ценност ные ориенти ры, потре бительские зaпро
сы. Глобaльный информ aционный процесс сильно повлиял нa рaзвитие нaционaльных средств мaссо вой информ aции . Медий ное прострaнство респуб лики aдaптиров aлось к этому процес су , a госуд aрс тво рaзрaботaло информ aционную поли ти ку , отвеч aющую требов aниям совре мен но го време ни .
Литер aтурa
1 Profit.kz,25 июля 2016
2Сколько людей «сидят » в соцсе тях в Кaзaхстaне//Tengrinews.kz, 8 феврaля,2016
3Уровень проникно вения мобиль ной связи в Кaзaхстaне состaвил 185% // Computerworld,12.04.2016
4 |
http://www/eurasiamonitor.org/rus/ |
|
5 |
Кaзинформ |
, 27 ноября 2012г. |
6 |
Ишеке нов a Б. Коли че ст во Интер нет -пользов aтелей в Кaзaхстaне вырос ло с 8% до 68%//ВNews.kz, 17феврaля 2016. |
|
7Profit.kz,7 сентяб ря 2016,
References
1 Profit.kz, 25 July, 2016
2How many people “site” in social network of Kazakhstan //Tengrinews.kz, 8 феврaля,2016
3Level of spreading of mobile telephone in Kazakhstan is consist 185%// Computerworld, 12.04.2016
4 |
http://www/eurasiamonitor.org/rus/ |
|
5 |
Кaзинформ |
, 27 ноября 2012г. |
6 |
Ishekenova B. Number of Internet-users in Kazakhstan increase since 8% until 68% //ВNews.kz, February 17, 2016. |
|
7Profit.kz,September 7, 2016
76 |
Вестник КазНУ. Серия журналистики. №3 (41). 2016 |
Халықтың кемеліне келіп өркендеп өсуі үшін ең алдымен азаттық пен білім қажет.
Шоқан Уәлиханов
Әлімбекова С.Қ., Мысаева Қ.Н.
Қазақстан – нәсілдік кемсітушілікке қарсы мемлекет
Alimbekova S.K., Myssayeva K.N.
Kazakhstan – a country against racism
Алимбекова С.К., Мысаева К.Н.
Казахстан – страна против расизма
Біз өмір сүріп отырған ХХІ ғасырда нәсілдік кемсітушілік – әлемнің негізгі мәселесіне айналып отыр. Нәсілдік кемсітушілік дегеніміз – нәсілдік белгілеріне байланысты кемсітушілік. Бүгінгі таңда Қазақстан демократиялық реформаларды жүзеге асыруда Орталық Азия мемлекеттерінің арасында көшбасшылыққа ие мемлекет. Мақала авторлары Қазақстандағы демократизацияландыру бағдарламасын талдайды. Қазақстанның қазіргі ұстанып отырған стратегиясы адам құқы мен еркіндігінің сақталуы, азаматтардың этикалық, діни, басқа да белгілеріне қарамастан нәсілдік кемсітушілікке жол бермейтіні жөнінде бағдарламаның ерекшеліктерін айқын көрсетеді.
Түйін сөздер: нәсілдік кемсітушілік, ғаламдық мәселелер, демократиялық реформалар, демократияландыру, дискриминация.
We live in the XXI century where racism – as a global problem of the modern world. Racism – discrimination on grounds of race. Today, Kazakhstan is a leader in the Central Asian region for the implementation of democratic reforms. The authors of the article analyzes the de mocratization program that performs Kazakhstan, aimed at comprehensive protection of human rights and freedom and to prevent any form of discrimination, regardless of the ethical and religious affiliation.
Key words: racism, global problem, democratic reforms, democratization.
Мы живем в ХХІ веке, где расизм является глобальной проблемой современного мира. Расизм – дискриминация по расовому признаку. Сегодня Казахстан является лидером в центральноазиатском регионе по осуществлению демократических реформ. Авторы статьи анализируют программу демократизации, которую осуществляет Казахстан, нацеленную на всестороннее соблюдение прав и свобод личности, недопущение любых форм дискриминации, независимо от этической и религиозной принадлежности граждан.
Ключевые слова: расизм, глобальная проблема, демократические реформы, демократизация.
© 2016 Al-Farabi Kazakh National University
ӘOЖ 37(100) 316.77:001.89
ҚАЗАҚСТАН – НӘСІЛДІК КЕМСІТУШІЛІККЕ ҚАРСЫ МЕМЛЕКЕТ
Әлімбекова С.Қ., Мысаева Қ.Н.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Қазақстан Республикасы, Алматы қ.
E-mail: saya_jurfak@mail.ru
Қазақстан бүгінде Орталық Азияның жетекші мемлекеті атанып отыр. Ол беделге ие болу – еліміздің БҰҰ, ЕҚЫҰ, ШЫҰ,ТМД,АӨІСШК,ЕурАзЭҚ,ҰҚШҰсияқтыұйымдардағы белсенді жұмысының жеңісі. Бұл, әрине, Қазақстанның бірлігі жарасқан ел екендігінің айғағы, яғни мұндай түсініктеме қалыптасқан ел өзінен-өзі нәсілдік кемсітушіліктен ада екендігін дәлелдеп тұр. Бұл әрине ең алдымен бейбіт, ынтымақ, бірліксияқтыұғымдарғакеліпсаяды.Өзаратөзушілікпенөзара құрмет – біздің қоғамымыздың айырықша белгісі.
Қазақстан Республикасының Конституциясы көпұлтты мемлекетте замандастарымыз бен болашақ ұрпақтың лайықты өмірін қамтамасыз ететін мығым азаматтық әлем мен ұлтаралық келісімнің негізі. Ата заңымыз нәсілдік кемсітушілікке жол бермеудің мықты қамалы. Конституцияда адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғау бұл құқықтыжүзегеасырудаұлтына,тегіне,дініне,нәсілінеқарап ажырату емес жалпыға бірдей қарау сияқты басымдықтар бірінші орында тұр. Бұл Конституцияның бірінші бөлімі толығыменазаматқа,оныңқұқықтарына,бостандықтарымен міндеттеріне арналғанынан көрінеді. Конституцияда одан кейінгі орынды «Адам және азамат» бөлімі иеленеді. Бұл әрине еліміздің Ата заңынан бастап нәсілдік кемсітушілікке қарсы екендігін айғақтайды.
Қазақстан Республикасының Конституциясында адам, адам өмірі, құқығы мен бостандығы жоғары бағаланады. Конституция мәтінінде ұлт туралы ешқандай түсінік жоқ, тек «халық», «адам», «азамат», «әркім» түрінде кездеседі. Ал Конституцияның 14-бабында «тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мүліктік жағдайына, жынысына, нәсіліне, ұлтына, тіліне, дінге көзқарасына, нанымына, тұрғылықты жеріне байланысты немесе кез келген өзге де жағдайлар бойынша ешкімді ешқандай кемсітуге болмайды» – деп көрсетілген.
Міне, осындай басымдықтар мен мемлекеттік деңгейдегі ісшаралар нәсілдік кемсітушілікті жойып отыр.
Қазақстанға жасаған сапарында Иоанн Павел ІІ: «Ұлы дала төсіндегі бейбітшілік пен келісім мені таң қалдырып және көпұлтты мемлекетте де тыныштықты сақтауға болатынын дәлелдеп отыр», – деп пікір білдірген.
ISSN 1563-0242 |
KazNU Bulletin. Journalism series. №3 (41). 2016 |
79 |
Қазақстан – нәсілдік кемсітушілікке қарсы мемлекет
Ұлттық болмысымыздағы сабырлылық, ұс- тамдылық сияқты асыл қасиеттер саяси бағы тымызда да өзінің үлесін қосып отыр. Бүгінгі заманауи ұғыммен біз Толеранттылық аталатын ұстаным Қазақстанның экономикалық прог ресінде де, бейбітшілік өркендеуінде де шешуші рөл атқарды деуге болады. Экономикалық даму да өз кезегінде, елдегі тыныштық пен келісімді қамтамасыз етуге мүмкіндік берді. Мұқтаждық пен қажеттіліктің орынды реттелуі де бейбіт келісімнің айғағы. Бейбіт келісім бар жерде нәсілдік кемсітушілік жол алмақ емес.
Елімізде Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасымен Қазақстанның 2030 жылға дейінгі Даму стратегиясы қабылданғаны белгілі. Іс жүзінде Қазақстан бүкіл посткеңестік кеңістікте бірінші болып стратегиялық жоспарлауға ауысты, бүгінде барша жұрт мойындап отырған ол бастама мемлекеттік реформалаудың ең тиімді тетіктерінің бірі болып табылады.
Қазақстанның 2010 жылы Еуропадағы қа уіпсіздік және ынтымақтастық ұйымының төр ағалығындаәлемдегіқауіпсіздікпенорнықтылық арта түсуі үшін аз іс атқарылған жоқ.
Ата заңымыздың «Қазақстан Республика сының халқы мен азаматы» делінген екінші тарауында1948жылғыАдамқұқықтарыжөніндегі Жалпыға бірдей Декларацияның кейбір ере- желері бекітілді. Мысалы, 6-бапта Қазақстан Республикасы егемендiктiң бiрден бiр иесi және мемлекеттік биліктің қайнар көзi ретінде барлық ұлттарының азаматтарына тiкелей де, сондай-ақ өзі сайлайтын мемлекеттiк органдар арқылы да мемлекеттiк өкімет билiгiн жүзеге асыруға кепілдік береді. Қазақстан жалғыз егемендікті жеткізуші, мемлекеттік билікті жүр- гізуші тек қазақ емес барлық ұлттардың азаматтарына мемлекеттік биліктің өздері сайлайтын мемлекеттік органдар арқылы орындалуына кепілдік береді. Бұл Адам құқықтарының жалпыға бірдей Декларациясының азаматтыққа ие болу құқығы көзделген 15-бабына, мемле кеттік басқаруға азаматтардың қатысу құқығы, мемлекеттік қызметке тең дәрежеде қол жеткізу құқығы көрсетілген 21-бабына сай келеді. Бұл бапта сонымен бірге, діни сеніміне, қоғамдық ұйымдарға тиесілігіне, шығу тегіне қара- мастан Қазақстан азаматтарына бірдей құқық- тар берілетіндігіне кепілдік берілген. Бұл Адам құқықтарының Жалпыға бірдей Декларация сының 6-бабына (құқық субъектілігін мойын- датуға құқық), 18-бабына (ой пікірге, діни сенімге, ар ождан бостандығына құқығы) және т.б. сәйкес келеді. Адам және азамат құқықтары
мен бостандықтарының идеологиялық мазмұны адамзаттың өмір сүруіне құқықтық, моральдық тұрғыдан келумен алмасты. Саяси өзгерістермен қатар құқықтық идеология да өзгере бастады. Онда адамды ең үлкен құндылық ретінде бекіту туралы және бұл әлемдегі барлық сандық және бағалы, моральдық түсініктердің бәрі адаммен байланысты деп тұжырымдалды. Бір сөзбен айтқанда Қазақстан Республикасында Адам құқықтары басты факторға айналды. Адам құқығының зор басымдыққа ие болуы – нәсілдік кемсітушіліктіңалдынорайтыныжасырынемес.
Нәсілшілдік
Нәсілшілдік адамның құқығы және міндеті белгілісипаттарбойыншашектелуі.Нәсілшілдік бұл – бір адамның екінші бір адамды тек оның діні, шыққан елі және терісінің басқа түсте болуына байланысты кемсітіп, қорлап әділетсіз қарауы.
Наурыздың 21-і Халықаралық нәсілдік кемсітушілікті жою үшін күрес күні болып табылады. Бұл күн БҰҰ Бас Ассамблеясының 1966 жылғы қазанның 26-сындағы XXI сессия- сының шешімі бойынша атап өтіледі. 1960 жылғы осы күні Шарпевиле қаласында (Оң түстік Африка) ОАР-да африкалықтарды мін детті түрде төлқұжаттандыру мақсатындағы апартеид режимінің заңдарына қарсы наразылықбейбітшеруінөткізубарысындаполицейлер тұрғындарға оқ атып, 69 адам қаза тапқан. 1966 жылы осы күнді жария ете отырып, Бас Ассамблея халықаралық қоғамдастықты нәсілшілдік кемсітушіліктің барлық түрін жою мақсатында екі есе күш жұмылдыруға шақырды. Осы атаулы күнге орай, наурыздың 21-і мен 27-сі аралығында әлемнің әр елдерінде нәсілшілдік пен нәсілдік кемсітушілікке қарсы күресуші халықтармен ынтымақтастық апталығы өтіп тұрады.
БҰҰ Бас Ассамблеясы нәсілшілдікке және нәсілдік кемсітушілікке қарсы күрес жөніндегі іс-қимылдың бірінші онжылдығы бағдарламасы аясында 1979 жылғы наурыздың 21-інен (34/24 қарар) барлық мемлекеттерді нәсілшілдікке және нәсілдік кемсітушілікке қарсы күресуші халықтармен ынтымақтастық апталығын атап өтуге шақырды. Уикипедия мәліметі бойынша,
қазіргікезеңдегідемократиялыққозғалыстар арасында нәсілдік кемсітушілікті жоюға арналған бағыттар бар. Яғни, қазіргі уақытта мынандай демократиялық қозғалыстар бар: Халық бұқарасының дүниежүзілік соғысқа қар-
80 |
ҚазҰУ хабаршысы. Журналистика сериясы. №3 (41). 2016 |