Парижин күүкн

Көкрсн цецг эрәтә.

Көвклзсн торһн бишмүдтә, Көлнь нүцгн күүкн Кок ноһаһзр гүүнә...

Теңгр өнгтә нүдтә, Түртн хурц хәләцтә. Теглг сәәхн нурһта. Тевгнь саглрж һамхна...

Цасн цаһан чирэтә,

Ц}Х2к улан хачрта, Торһа ксвтә дуулна, Тоһстн кевтә дүнганә...

Суух нарна толянд Сенан урсхл гилвкнә.

Париж балһсна шилмүднь Падрад, нарнла жилвкиә...

Монмартрин ора деерәс Меңк — хальмг хазг, Торһн альчур бәрчксн

Тогляд гүүж аашна...

Бамб цеигүд атхсн Баахн Парнжанк күүкн, Менкин өмнәснь гүүһад Мусхлзад күрәд ирнә...

Таалх седклтә Менк Теврәд күүкнг өргв...

Күзүн, урл. маннаһарнь Күүкнг кевүн үмсв...

Тенгр, һазр. усн

Тер хонриг һаэхв...

Нзрн, цаарандкан мартчкад, Нааран хәләһәд зогсв...

Олн зүсн шовуд

Оһтрһу дүүргж дууллдв.

Хальмг көвүнә дурнд Хаврин өдр соктв...

— «Чи — минк жирһллмч, Чи — мини кишглмч, Хальмг тег күртлчм Холд чамаһан дахнав...»

— «Теегнн Бамб цецг болһж.

Таалж чамаһан асрсв...

Харсх цаг ирхләг

Халун иусзн асхсв...»

Наполеона цергнг күүчхд, Нарта дслкәд туурж. Тема унсн хальмгуд Тигхд Парижд ирлә...

Делкәд альд болвчн. Дурна цуснь халун...

Дурн, хама харһвчн — Дууч хун, һалун...

Күүнә хол һазрэс, Көркхн күүкн ирлә... Төркмүдә. мана әәмгт, Төрл-садан тегәлә...

Жил болад күүкнәс, Жирһлин йосн терлм, Мини евк терж Минчһр шар терлм...

...Тавга — зурһата иагтм, Таальж намаг сууһад, Дурта Дендә аавм.

Дуулж Мвккнг мактла...

..Сенан кован күүкн

Салын теегт жирһж Барваншга хотна улст Байрта тууж кслгдж...

Октябрь 1962 ц

йОРЖИН БАСҢ.

Туульд биш - илд

Саалоч Шитвирова Зинаидт.

Тенге телтр, уул һатц. Алтн урлга Рагнь-Дацнь

Тенд, хол һазрт Аль сансар бәэдгж.

Өргән заңһад, докья өгәд, Өрүн нариг босхдпж.

Өкгрсн едриг ардаснь дахад, Өңгәрн с«өг сарулдхдгж.

Хүвәр орчлңд бүтлдхиг йилһәд, Хурһарн завдад күцадгж. Хү салькн болж хурлһад, Хурдар тивиг эргдгж.

Альд делкәд юн болсиг Алдл уга аңхрдгж.

Альви бичкдин чнгн санснг

Альх халаһад меддгж...

Үвлнн сөөд тним туулиг Үүмж ухан тодлла.

Үсхлңтә Рагнь-Даннь күүкиг Үзх-күсл болла.

Теккх насндан терүг хәәж Тесклән барн мердләв.

Текгр харвж, тенге хәлаж Темдгтә бара гердләв.

Болв, туульд-баәхиг биш, Болх, учриг'мактж-

Болһах наснд, таралнд биш, Болр шиләр герлтж.

һазр деер, м-нни өер һар — һаран бэрлдж. һарлцсн энкр нутг деер һалар нернь бүрлдж,—

Түмн малын эзн болгсн Тукһлн күрн күүкн, Төрскнә зөөр улм холвсн Туурсн күрл окн,—

Санандан орсиг төгс кеһәд. Саначрхл уга жирһмә, Саксрин сальккг үкс өрәд Санамр дуулад жиргнә.

Оһтрһун савшлһд ода сәәхәг

Олхар седдгән хайлав, Орн-нутгдм. оерән бәәһәг Оньһж сәәнәр үзләв.

Бийнн эрдмәря терүг мактж Билглж дуулхар шкидвв.

Бидтә цагла, туурмж уктж Бүгдт үүдсндән чидвв.

САНҖИ КАЛЯЕВ

ТАМАРА

погм

Н БӨЛГ

Хойр талаи шилвкәд, Хооран-өмәрән гүүдгләд.

Гитлер хоолан сөвлдтл, Гөрнәж баргудтаи .келжәлә:

«Майн кампфим»¹ умштн, Мана немшнр зүтктн.

Дәәләд цуггнь авчкад — Дала һазр өгнэв.

Москва г дарунь авад, Махач-калаһар дәврәд, Ик удаи боллго Индиг бас авхмн.

Немш тохмта улс Нарт-делкәг эзлхмн.

Нарн һархур нааран Немш фашист зашла, Урал давад, уралан Уудан кемлхәр йовла. Европиг дәәләд орулчкси, йосан түгәһәд өгчхсн, Дәәлж дассн генералмуд, Дажрад амтшсн фашистмүд Әәмшгтэ күчән чиңшәсн, Әвртә кевәр белдчксн, Советин йосиг күүчхәр Сүртә дәврлһ келә.

Үсән хажугшан самлад. Үгәи алдад-унад.

Зәлүлжәх күүнә бәәдлтә, Зермһр бүлтосн нүдтә;

«Майи камлфни» — гиаг лсгтрич нсрк,

Наад-бишнк амте Нама заксар бәэхмн.

һазрин мондаг төгәлңднь һанцарн би толһалнав, Әрәсан Орн-нутгиг Агчмд тараһад хайчкнав.

Зуг орс улсас Зәрминь әмд үлдәиәв; Задач болх немшнрт Зарх улс кергтә.

Наадк келн әмтснь Нанд кергта биш — Алад, булэд, тараһад Арсинь өвчж эвад, һәәвһә сәәхн беелас, һәәхж ханшго махлас Армии тохмта гсргдтән Авч-нрж белглнэв.

Хальмгла адл тиимсинь Хара-бәәхәр келхлә— Э-у гисн болжэһад, Эзләд теегииь авчкад

Газ-ка.мерәр орулчкхла: һанцхм утанд хүврх, Туслң тедиә мөрнь Тууждтнгад билрх!»...

Аврлтго уха зүусн, Аһу-күчән цуглулсн Әгрэч әәмшгта дәәсн Әрәсәһәр орад ирхлә —

Бнчкн күүкдас авн, Буурл «вгд күртлән Бусд фашистин өмнэс Бу даахарн босцхала.

Орс. хальмг, украинцнр, Олн хелн харсачнр Энкрләд еокгсн ээжән, Эм, үран харсхар;

Когшднн *сн оршсн ■Келсэрн услсн һазран, Сүзг ссдклән вгси, Советин йосан харсхар;

Әмдин күцл болен Әрүн Ленина туган

Әмм-зүркндән барж —

Әвртэ бәәр бәрлдлә!..

Өнр Белорус, Украинар Ө-шуһу моддудар, Хальмг тиньгр теегәр — Хама ирсн һазртнь

Хортигманахн гетж, Хотинь зуурм уулһж, Хонгинь хорн болһж, Хорһаж, аминь хораж.

Патриот көвүд, күүкд, Партизан зермг баатрмуд, Күмнд еврмҗ болгсн Күчтә цоклда кецхәлә...

Ээж болен Тег,

Эңкр бамб цецгуд, Эврэ һарарн тосхгсн Элст хотя балһсн.

Әңг, отг-нутган

Әәмшггә дәәснд даалһчкад, Әмән аммдан зууж Әәж — альдаран гүүхвн?..

Тсркә дүүвр зүрктә, Тевчңһү сәәхн седклтә, Тамара Хахлынова — күүкн Теднә негнь бнлә.

• • •

Туужин үүмэтә жилд, Тең һолин көвәд, Төрсн күүхнә нериг «Тамара>— гнж йөрәҗ.

Хахлынов Данилин бүлд, Хәәрлдг ээжинни хормад, Ахир, эгчнр дундан Аль сансари өсгсн —

Мертәг мухаж чадм, Темэтәг тошулад оркм.

Шудрмг, келтә-змта, Шулун-шомрһа күүчяс—

Дөгәд альвлсн цагтан Долан көву көшәм, Дурал-эрх Тамартан Дурта, екарлдг бәәж.

Экләд сурһульд орн <Эмч болнав» — гидмн.

Эикр дүүһән — Басцган, Эгчән, ээжән эмнхәр:

Сүүднь градусник тәвәд.

Секәд-хоолннь хәләһад: Әвртә эмч болчксар Әмт инәлһәд бәәдми.

«Тамара, Тамара»,—гнлдәд, Таалад цуһар екәрләд, Күцсн күцлинь тевчад— Күн болхннь мөрэдәд;

— «Эмч болна — гисн

Элдв сәэхн үүлдвр: Күүг өвчнәс гетлгх,— Ки — мернь книсх.

Ик-баһа угаг

Ирж Тамара эмнх Амна авъяснь-сән,— Аштнь амлснь күцх»,—гед,

Эмгд, евгд йөрәдмн.

Эгчнр — ахнрнь таалдмн. Эс һарһсн болв —чнгн Экнь дурта бәәсмн.

Даннлә кввүд, күүкд

Дундин школам дуусла, Дахлдн теднә ардаснь Дарунь Тамара тегсклә.

Әвд. акад зац уга, Әмтнәс ввәрц бнш, Бүл болһнд бәәдг Бүти хальмг күүкн.

Үнәрнь таанрт келхд: Үрн цуһар әдллмн.

Эврә ээж, аавдан — Эңкр болчкад, сәәхнлмн.

Тамара метнн күүкл- Танһчин теегт олн, Күүкн болһна нериг Келчкэд арднь санлтн.

Альдаснь авад хәләвчн Альарнчн олнас лутшго, Эрдм — сурһульдан шунсн Эцгнн негл күүкн.

Делка мини — гнси

Делгү сәәхн ссдклтә, Оньдин санань зовсн Өр-өвч зүрктә;

Деньшг күртлән ховацдг Деегүр уха эүүдго, Әмтнлә әвртә элтә, Әрүн цаһан салата;

Үр-иньгин төлә Үкләс әмән әрвлшго, Эвтәкн, шамдһа урһцта, Элдв сәәхн хәләцтә:

Ааһа дүүрң арза

Асхрн алдад мелмлздг — Мана Тамарам нүдн

Мел тиим болдг!

Эки авгнн күцл — Эмчнн Институтд орла, Жил жилом дахлдн Жиггә шулум торлэ:

Тамара һурвдгч курст, Тааста күцлин мөрт.

«Дайн дер дархн» болад— Даруһас күүкн эмчлх.

Күил болен едр Кезэ — чигн негт ирх... Маңһдур ерүнәс авн Меддамшлд эклх.

Больницд, медэтэ гергн Болх — болшго тоолврта. Гемин зовлнд даргден, Гертк күүкдтән саначрхсн:

Дээнд залунь йовх, Дәәсн вордэд аашх...

Олн зүсн саната, Орли-һарлл ухата:

«Эмч күүкн наарнт»— гиж Эрж Тамарит дуудв.

Сурен урмдннь хәрүлшго: Сууһад хелсинь сопев.

Гергнә зевурннь хуваож:

Гертнь одх болж— Хайгинь бичж авад,

Хәәһәд одад ирв.

Негнднь дерияь яс ад, Наадкднь —эмннь егад, Инәд-н-наадар сергәһэд, Ирү (хәләцәрн байсаһад;

— «Бнчга урудзд бэатн, Бнйән һартан автн, Нариг оньдин хаадг Негчн үүлн угалм...

Саначрхад зовад бэахлә — Шалтг гүдед бәәдмн.

Таанр эдгхэн саитн— гиж Тамара седклинь сергнә.

Өвчнә хара хучаг

Өргәд шивчксн мсте — Илмһә саахн үтэрн Ииг әмдрүлад оркна.

— «һәвһэ седклтә күүкн—би!» һәәхж әмтн бахтна.

һарһсн үрән кевта һажуд эмгд таална.

Аһш балһснд еврхн Әвртә баар эклв. Школ, институт цугтан Шэвтсн дәәчнрәр дүүрв.

Цусан барад үкжэх — Цергә залус авржах, Эрүл улсин цусн Эндр эркн кергтә.

Цусан вгдг герт, Цуглрсн донормуд заагт— Тамара уралзн шурһж Тохаһарн хооран әрж:

Хәәрта эмнд туслх Халун цусан өглэ, Дервн дола хонад Дакнас ирх болла.

Әрүн зүркни цусарнь Әм авад эдтсн — Ахнр-дүүнр улснь Алһд бәәдв — гилчи?

Тедилә негт харһад, Таарад күүндж сууһад, Тамаран туск тууҗнг Тавлад цәәлһсн болхинь.

Ш БӨЛГ

Элнкә зсмдг хувцта— Эмгн күүнә баәдлтә: Элистан уулыщсар эргад, Этүдәр шинжләд йовна.

«Хайль, хайль» — гнлдәд Хамань болв — чигн хуцлдна Хальмг, орс келн Харңһу булңгар шимнднә.

— Обком бәәсн герии Ормнь зуг үлдж...

Улм цааран баэхнь Улинь хусх санатаж.

Ленинд тавсн бумба Лавта сүүрдан угаж...

Арһта болхла нерннь Амлулж келүлшго енгтаж.

Ара Бумбин орим Әгрәхәр эдн ирцхәж. Алдр Ленина нерим Әмтнә серлас биллхмж.

Хальмг рсспублнким хамхчад,—

Харкһу гамд хеврәж. Амһулңта жирһлнн ормд Арһмж күзүнд белдҗ...

Сарул сәәхи севһәрн Санамр Элисгәрн йовцхадг, Дүүвр баһчуд үүрарн Дурта дууһан дуулдг;

Кесн квдлмш урмдта, Келсн үг омгта, Аль сансарн баәдг Акхун — төвкнүн цагм!..

Дәәнә машиһәрн күүчәд, Дәрэксн түүмрәрн асаһад, Дәәлад орулж авчкад:— Дакнас мухлалхар бэәдг— жигн...

Элиста хотл балһснм Эдн эзлэд суухм — би?

Энләд уульсн ээжим

Энчнь кень аадрулхм — 6и?!

Хәәкрәд үүнд уульв — чигн Хәәрлдг ахнрнь угзлм.

Хәрү бийан сергнч, Харнь улмар ешрич.

Нал болен наснһән Картам авдг дасич. һашута зовлнгмм хурчасан һазадан бичгә мадүлнч...

Улм хег м®сләх— Ухань улаһар орвна, Зврмг күүкн аралдад — Зүркнь бишрад йовна.

Школах Тамара хаәвә,— Олдж еглго зовава.

Ормднь күрэд ирхлә

Ухань салорад бэәвә:

һазрин аюлин герч — һанцхн цаһан турва,— һашута туужин ээңгч һундлта мешан келвә.

Тамара твгаләд йовад — Тачалин таван ханһана, Эже болен бапшнран.

Энкр үүрмүдән санна.

Үр иныүд дөготз, Үннә сәәхн ниицәтә. Уйн—баһа насидан Уудьмж уга есцхәлә.

Хәәртә олн ниьгүдән Хәәж хамаран одхви?..

Аюлта даэнә һалд Альдаран тарв — гихвн?..

Талт-мулт кслта, Таалур бичкн Бола — Беш түлачнн «евүн — Басл әкәр била,

Түүнә һараснь кнтләд Тамара «кввүһән» таалад, Энүгәр хойурн йовдгак Эңкрлж дотран сергәв.

— «Нарта сәахн вдр бнлә — Намэг комсомола орулла. Ильичнн эург билетәсм Ирх жирһлүр дуудла...»

—«Дуунаннн түрүн айсдер, Дурнанки терем мердер.

Нурсн школннни ормдер, Нутгнннн нүүсн бүүрдер—

һал-һәәзң насам һартан атхж зогсад. Дурта чини нсрән Дотран кесг давтад;

Әдстә һазртан мергәд — Әмн —андһаран егчанәв: Хортна тохм тасртл Хооран хәршгоһар заәджәнав.

Ээжнннн нульмс хагсахар, Энкр Торскән харсхар;

Дүмбр бамба цеигүдан.

Дурта Тсегән харсхар,—

Ленина тугак ергж, Лавта дннлхдән ицж; Кишва фашистиг деранүлх Күчтә бәәрд босжанав!..

Әрә келнд орснасн Амлж келж өсгсн,— Әмд булг болгсн — Әрүн һурвн үгнм:

Совет, Парть, Леннннм Салһҗ авч чадхго.

Әмннь аяад баәв — чмгм Әмтн мартж огшго’..

Хагсу злсәр шудрад, Халун темрәр хаәрәд, Хальмг улсин зүркнәс Хэльж — шулж авхар;

Нартсн Тссгим харнһулхар, Намчлсн Садим буйслхар, Намаг, чамаг, түүг Наснн туршарт мухлалхар;

Хар цоохр тугта Хортн фашист ирчкв. 6* даахарн, манахн, Босх цаг болчкв!..

Санх ммни санандм.

Саиалдад шуукрси кнндм, Нүднә мини харцдм, Нернәнм нег үзгтнь.

Цудцна мини иокад.

Цусна минн наәрүх

и

Бичкәкән омш Ленинәс Биидм наалдсн болхла:

Дәәни әәмшгг уйдж — Дакдж егхн угав...

Хортна оңһа тасртл, Хәәртә Нутган сулдтл;

Чэмдан нерэдсн дуран, Чирә үзлцх 'згчман, Эн хамг эрденән Эднәс харсж чадхв!..

Әмд — менд йовхла, Әмн — андһарим сонсич, Кемр, үкәд одхлам: Келоим бичә мартич.

Сансн мини санаһим, Сеоднь ордг зүүдим, Теслт уга күцлим, Теркә күүкн дурим —

һазрин альд йовб— чигм һаиихн. хәэмнь, чамдм Эцкр теегин салькн Эркжән уга күргх!..

Күрэд ирсн цаггнь

Кемр унта! болхлачнь Толһа деерчнь цервж— Торһаи дууһар дуулх!..

Тамара кгж ам — алдв. Тагчг... саналдад зогсв. «Менд?> — гчсн дун, генткн.

Менрсн агчмг эвдв...

Эн гешүтә ормас Эмгн Тамариг көтлв, Күчр цагнн аюлас Келн йовж уульв:

— «Түүрм мел чикэтә, Түржәх әмтн дала.

Арһта тоотннь чөлмәд, Авад дүрәд бәәнә.

Акад юмн болҗахмнбн?

Альдас ирсн дәэснбн? Андн болен хамгарнь Ахлзч,— залач тәвжәнә:

Цуглан... кен гина?

Цус ууж бәәно.

Хаһлша Манж—эне Хар һазрт ортха!.. йовб — мер һаршго. Хатхв —нусн дусшго, Ичр—һутран барсн— Иим кишванр толһалсн:

Эвра маха—цусан Эн фашистнрт хулдад, Теднә хәәрнд куртж Тз|Д1ч идхәр бәәдгж.

Эзн болчхсар бәәцхзнә: Эрәсиг эрх бәәдлтә. Элиста хотл балһсимдн Эврәһән кечксн саната.

Генерал фацуистин закаһар,— Гермүднг дарн — негжяә.

Гитлерин баргудин зокалар — Гесн болһниг елскжәнә.

«Шин бәәдлдэн» орулхар Шни.чвүрдәд әмтиг кеежәнә. «Шнкрәс әмтәхн жирйләрн» Шим — шүүснг уужана.

Көвүдм Улан Цергт, Күүкм бас тенд.

Анддуд өцклдүр ирәд Арһта бэәсим авч одв

— «Кевүдчн хама йовдгж? Күүкнчн нрсн уга-йи?—гед Келдг уг уга. хәәмнь.

Кеегтән бийнм зовав.

Эмгн уульн йовж — Энсәд — энләд келв. Энд —тендән хәләж Эрж Тзмарас сурв:

Не, күүкн, Тамара, Нанд, хэамнь иткич: Сәкүсн өршәг тааирим, Сзн заңгәсн келич...

һазр деерк аюлас һаниарм йовхдан әәж.— Хар үүлн заагас Хавсн сар шаһаж.

Саран еннгт күүкн Сүүдр дахад бултв, Сүл листовкан наачкад,— Сариг икюдж нчәв:

— «Некд болхар седхлә.

Нааран юуһаи хәәнәч?

Нүд-чнчм харнһу

Нанд өкла — яҢдм — чи!..

Уйхн хавсн сар

Унтрн — алдад улвтрв, Үнәртән үгәс эмәсн — мет Үүл ташрлад бултв.

Үзгән тодлж авчкад, Үкс — адһад һарв — Саглж, шамдһа күүкн Сөеһкн харулас молтрв.

IV БӨЛГ

Командир Тамарла онцлдад, Кесгтэн «күүндәд суужаһад Күүкнә үзсн, сокссяг Көвүдтән цәәлһж вгв:

Медсестра Хахлынова йовад: Мана даалһвр күцәһэд, Хортна дотраһурнь эргәд — Хәләһәд һарч ирв.

«Эрәсиг эржәнә»,— гнж Элнстэнхн арһул күүнддгҗ.

Гермүдиг тонад — хоосрулад. Гестапо әмтиг шарклулад:

Эмчнр, багшнр улсиг, Эврәһәрн эс болснг, Бәрәд дүрәд, алжадгж. Баһчудннь Немшүр туужадгж.

Әмтиг мкәр уутьрулж, Әвртә зовлн үзүлж — Мзна олн әмтиг

Маха — цусинь уужадгж.

Хальмгар газет һарһжадгж. Хаһлша Манж редакторж, Түүндән бичжэх юминь Таанр авад умшлтуһун:

«Ижлэс иааран көечкв — бидн: Иршго болад хуурва. Совета н йосн ода — дакж Соңсгдхан гөрүц уурва.

Ком... эклцтә үгмүд Келягән бас мартцхатя, Колхозин тоһаднь бидн Күдр һаса шаачквдн>—гижәнә.

— «Хәләһит, кишва. өздкгүд. Хәәрнд күртхәр зуһуджана: «Красна худгин» алднд Каартлан цокулсак нуужана.

Улан Цертнг днилчхсәр, Уса һатлһад кевчксэр.

Әмтнг, худларн меклж Әәлһж эдлхәр седжәнә.

Манцин чолун хамрт Мана партизанр йовдгж, Элистәр һарсн фашистнрт Эрсинь һартнь бәрүлж-

Хар һазр талагшан Халдан болжах зәигтә Элиста бийнь өшәгән Экләд сегсрж бәәдгж:

«Манахн аашна!» — гнсн.

Маһд угаһар иткәсн Эрст наалһата листовке Элистәр злвжәнә гинэ.

Командир зәнгән тогскв.

Кевүд Тамарам тегәлв: Балһсна бээх бәәдл Болһаж сурж — сонсцхав.

Хүүрә салан экнд.

Хүүв келдж суутлнь. Моторин дун күржннв.

Манахс деегүр давад—

Самолет хәрү эргәд, Саарад һарад одв.

Тесси уга эрчмнәд Теегт машид күрхлв.

Бу —селмән белдәд. Бийән ясад авчатл: Харулд бәәсн партизан Хоржинурур гүүж нрн:

— «Эн салаг оедләд Энтл, телтр хойрарнь Хойр машитә улс Хотхр әәһүләд йовна.

Үүгәр ниссн самолет

Үзәд орксн өңгтә: Тедн деер одчкад Течдг өгәд баәв».— гиж.

Үргсн еңг угаһар

Угон төвшүнәр келәд — Партизан зәнган тегскәд— Патроһан тоолад суув.

Командир хормаһан ясад, Комсомольцнран дуудж цуглулад:

— «Нааран бидн йовхлзрн Наад хаәсн утавдн.

Нутган дажрсн хортнла Ноолда кехәр һарла —бидн.

Күил кесн цагмди Курәд ирчксн баадлтә.

Эже маниг һарһсн Энкр һазрмдн — эне. Эи эрднән харслһн — Эркн мана кергмдн!..

Зврмг Хонһран санхлатн— Зүркн баград йовх.

Окаһан ухалад оркхлатн — Омг урһад одх!..

Негндән тохтлан ноолдхмн.

Негн күртлан цоклдхмн. Мел арһ тасрхла — Моерсннь шүдәрн хаэхмн!

Деермдн — нарн, Ленина туг, Дор.мдн мана — һазр ээж.

Ардмдн — алдр Нутг, Аштнь дмнлвр — мана!

Дәэсн күчтэ — чигн болтха, Дәврэд орад —чигн бәәтхә, Әәнә гидгән мартен— Әмтнә ешә некәчнр—бидн!

Седкләр эс дандхла— Сумн товар тусх.

Маниг, кемр үкхлә — Манһдур нерн мөккрх!»...

Өвдглж бийнь сууһад, Өкәж һазртан мөргв.

Кн тасртлан харсх — Күчта аңдһаран давтв.

Тиигж үгәм төгскәд, Тамаран Яковлев дуудв: Таалсн иру хәләцнь Тагчгар невчк өхәрлв: — «Мед. сестра Хахлынова Медика ментан белдтн, Күн шавтх саамд Күргх тусан сантн.

Тана эркн керггн — Тер биниий, хәрнь; Дәәснә емнэс хәруцхнь — Дарук төрннь медтн.

Хоржинурин гүн нүкнг. Хоорндан авад кевтв, Санжнев, Коснев хойрарн Салаһар өодлхинь гетүлв.

Самолет дакнас ирәд, Оаак кевтән элкдв, Эргж хәрү һарад — Эвранхстон занхг егв.

Альхарн һазр нләя, Атх шэвр авад — Тамара түүган үүлад — Тагчг үнрчләд кевтнэ;

Халунд ээгдсн һэзр Ханшг нарар канкнв Аашх сурка аюлиг Агчм адһж халхлв;

һал-пасн, һәрг-овчн, һанцхн дурта кевүн...

«Церен»,— гигад оркхлань — Цегарж чеежнь нартв.

Зүгәр, дарунь алмаиж — Зовньж куүкн сурв: — «Хама йовнач, көөркүм?.. Хаһцх йор тачавза?

Йнрннә санамр зүркм йир ИНГГЛ9К зовдм — би?!> Та марал седкл түурчж — Теслтинь мерен мете:

Цеврүтсн дурна дольган Цокж чеежинь давхцулв;

Энкр кевүна дурнь, Элдв ирү хәлаинь.

Дүувр сәәхн бэәдлнь, Дурая нткүлсм үгнь, Эвлүн жөелн дунь. Эн агчмд сангдв.

Өмннь Церен ирж, Өкәрлсн өнгтә үзтдв.

Бийләнь харһсн болж — Байр күүкнг догдулв.

Цаһан — харнь алггрсн, Цальгрн — алдад мслмлзгсн — Цәәлхгсн халта хәләцнь Ца холд ширтв.

Минь тер хәләиднь: Мөн иньгән хәәсн —

Өөллт, байр. дурн.

Өшрлт — цугтан бәәсн!..

Цат эврәннн эргиәр Цааран адһад йовна.

Эрәд, эңсм сурсар Энтн түдж егшго.

Тамарин тела, чавэснь. Тер агчммнь угтхад, Халун зүркнә иньглань Харһулдг арһта болхяь:

Бийән кишгтән тоолж, Билг алдртан бахтж.

Кесн ачарн туурч — Келн болх бәлжв.

Цагиг үгәрн болһдг Чндл угаһан яахв!..

Агчм түдж өгчәхш, Аюл аашхиг меджәхш..

(Цаарапдкко дарук момрт).

ХОНЪНА МИХАИЛ.

ШҮВТР ҮГ

ЧирәЬинь хәләхнь:

Чилпр адршн тиньгр, Чиндр цаһан сәәхн.

Дотркннь хәләхнь: Дөгдэс дааврта хар.

• • •

Урднь, балһсна прокурор — кедлжәж.

Ухатад тоолад, энүг еөдлүлж. йосн бишәр патьр булалдж йоснас нокулад доргшан бууж.

Нуһлура Өвкн хурцдан нәәләд — Нанд ю ках билэт—гиж һолижәлэ.

Махсг хэмгинь аранда«н

жажлад

Маасхлзж байрлад (һульдрулад окла.

Му баргуд хоорндан үмглдхлә Мана шзр кичг улм авглна. Кеемә нүдән чирмнәд Көлән Свлж ишкәд: — Соөнн өрәллә босад Саван авч гүүһәд, Үсн ирхиг гетнәв, Өрүн емн хәрнәв.

— Нанд үг гнһәд Нүүдлэ нүдән арчад — Бндн бас оддвдн. Болв. үрглхләрн бндн Танд медүллго унгвдн, •Нежәд нүдәи дарад.

— Булһаш, һартчн бәәсн Балтачн иусңд күрч. Хайчк цаэран— гиж Хамдан наачасн күүкн кслв. — Мана мама, балта өгхләрн Мел хазчкад егнә. Энчн Мамин эн — гиһзд Булһаш урлан заав.

Сурһулин багш Ксемәг Суржннад унтжасинь үзчкәд — Урокдан юнгад унтнач Уха кезә сурхмч? — гинә.

Негдгч классик багш

Нар-кар йовжаһад: — Не, ода медвт — Үкрәс ямаран хот һардгинь?

Үсн, тося, махн Эн хамтиг маг.аэндәр, Эс гиж, ларексәр хулддм. Багшиг чиләм цаиуиь Басң һараи өргнә: —- Үкриг... күн өсгнә... Үкр мах вгнә, Үкр... дакад ншклн Үс икәр саалһна. — Худл, худл — гиж Хажуһас Света орлцад — Үс зеөдг савиг Уһадган кезәнә мартж. Үсн тегәд ээдрдгж,—гиж — Ээж ианд келлә.

Байа, Айа хойр Басл удан болчкад, Базр дер харһлдна — Беләрн нүдән арчлдна. Айань Байадан: *Кегшрх насндан Керүл уга һазрт, Киидән бәәхәр седлав Хәрнь тнгәд тана еер Хәәмнь, патьр сулдж гижәлә, Түүнднь сурад орхла яһдм? Байань санань зовад: — Хоәмнь, хәәмнь Айа Хажуд патьр сулдвчн, Тер сананчн кесрә.

Түүгән толһаһасн хай. Тер патьринчн хажуд Тенгрин книг атхои Тиирңгәс даву шүдтә, Тоцһргас хурц келтэ, Амнь алд делм сунсн, Альднчн амтан барсн Күнчн биш, Күрнчн биш, Тосхврин босхур болен, Түргн сальк хутхсн, Салькн тавгта Сарнда баәнә. Сул герәсән келәд Сүүр — бүүринь ясад, Хаалһднь мөнг хайад — Хамаран заагрдм гиж. Хуухан маажад бэәһзв. Чндхнь, чинн еер сулдон Чулан болвчн боәвзэ, Айа? Айань дакн Байадан: — Хәәмнь, хәәмнь. Байа. Харта бишлнв чэмдан, Мана өор үүдән өгсн

Му заята юмн баәнә.

Келнь: үкрин сүүләс ут, Күмнд уга-һалзу бәәнә. Үгнь: мәигрснзс даву һашун. Үлүләд келхдән кецү һавшун Бәосн бийинь шулм эзлж Буру, зөв уга дошна, — О, хәәрхн, хәәрхн О маань, пад танһд!..

Тер хойраһичи төрлшәһәд Тестнь тавлад оркхнь,— Кезә нзрн һарад, Кезә нарн орад, Нег балһсн уутьрад, Хо бүрүлинәр бәәх...

Долан уулд бәәтхә, Дакж бнчэ үзгдтхә!»— Гмдг улс-гиж

Хонр эмгя ашлв, Хоорндан хәлалдж намчлв.

Содмннг толһалсар колхоз угарьв, Содмн бийиь нойншн байж®.

Колхозникүдин кншгар, хулха, мекэр

Кинзн һазрт бәәшң бәрхдән:

Цаһан хоодинь келхж хулдад, Цаһан буудяһииь цүврүлн тоньлһад.

Квлглжәсн машиһән кеерәһүр белтләд,

Кинмнь дүүрхлә, тернь ялдәд Өздигиг олн, зарһур заахлань, Один гндг министр Содмяан хальчлмд:

Ортг — нинцэнднь буд бәәлһәд, Огг — нутгнг дам һатлһад, Ондан һазрур орһулад тәвб.

Колхоз, Совхозиг дакад ахлхмж, Кесгикни толһа шинэс яхлхмж, Үү«әс хаһцснь невчк неөртәж.

Үүнлә чирәцснь вввзр зөвүртәж.

• • •

— Бадм альдас йовж йовлач? — Баняс.

— Бәәдлчн уһасн темдг угалм.

— Ичкевт, мчкевт

Экчлә әдл күн Нүцклдг һазрт орж, Нүүрэн халхлад парув.

Ахлачан шалһнав гиһәд Амхарад эн үлдв. Деернь зарһонав гнһәд Дегә болтлэн эцв.

Шалһана шалһан хәврәд Шурһад дакн орв, Шуура мет хадгдад Шуугад худл унв.

Зоһди, зу!туда йовж ЗАМасн Залач болж. Өедләд улм давшж... Өгүләд доргшан унж.

Эрорганизац болхиг медәд Эртәс зван Эн хәәлә.

һардачнр һатцас үзәд һар, көлинь чаңһаһад һахас бордлһнд тэвлә.

Үүлииь мкднь орхар Үүлн мет нүүлә.

Үүнәсн хәрү молтрхэр Ухан уга суула.

Үүлиг эвран күцдгоһннь Үнәртән эн медлә.

— Мана директор йнр худлч. — Яһна?

— Ирнэв гичкәд, Иргч ж«лднь Тендәһүр нрчкәд Таниг үзсн угав гннә. — Мана директор йир үнч.

— Юуһарн?

— Ундасхларн. уужм гиж зогсхш.

Уучкларн, кснәс чигн »хш.

— Мана хөөч хошан

.Минь эндр олшго.

— Яһад?

— Хүрмд одсна арднь Хойрдад бүүрән сольвдн. Те.чдәсн КПЗ-д тусхлань, «Төгрг» царңгур нүүвдн.

Зоотехник өвс хадх кеылә Зогслго директрт келлә: — Олна малд икәр Өвсон белдхм чикәр.

Эрк шилтә директор «Эрт> — гиж күржннядалә, Орн шуурад ирхлә Ода яһдм гижәлә.

Зуһудхкн кергт Зун уул давшм, Зуу-ран кесгинь ишкм, Зеерән тиигәд олм.

Әәмтхәд үг бичә кел: Әмнь доран һарх, Арднь күүкднь внчрх. Нүд далд Нудрман үзүлна. Чирә илд, Чичрад бэәнә.

Орж ирхлзнь Өкәһәд мендлнә һарад одхлань Гедәһәд одна.