25.Фанетычныя змяненні, не абу-моўленыя стратай рэд-ых.

1.Змяненне галоснага ь (іэ,іе).

2.Змяненне э(е) на о(ё): шэсць-шосты.

3.Змяненне канцавога э(е) на о(ё): плече-плячо.

4.Аканне – гэта супадзенне ненаціскных галосных о,э,а з а: рогі-рагамі, жэрдка-жардзіна.

5.Страта канцавога і: робіті-рабіць,ка-заті-казаць.

6.Страта канцавых у, э(е): дарагою-дарагой.

7.Зліццё галосных: прііму-прыму, шо-стуйу-шостуу-шосту.

8.Змяненне і на й: паісці-пайсці.

9.Узнікненне дзекання і цекання.

10.Развіццё прыстаўных зычных:вуха, вочы,вуліца, Радзівон.

11.Узнікненне афрыката дж.

12.З’ўленне ўстаўных заднеязычных: лечі-легчы.

13.Страта канцавога Й: залатый-зала-ты.

14.Змяненне гы-гі,кы-кі,хы-хі: рукы-рукі, ногы-ногі,сухы-сухі.

26.Граматычныя катэгорыі назоў-нікаў у старажытнасці.

Назоўнік вылучаўся і вылуч. Сярод іншых часцін наяўнасцю катэгорый роду, ліку, склону, сістэмай скланен-няў.Катэгорыя роду асаблівых змяненняў у параўнанні з сучасным станам не перпжыла (медаль, сабака, подпіс – у рус.м. ж.р, у бел.м.-м.р.). Катэгорыі ліку: адз.л.(один столъ), мн.л. (три столи) и парны (дъва стола).

Парны лік ужываўся тады, калі гаварылася пра 2 прадметы ці назы-валіся прадметы тыпу вока, вуха рука. Катэгорыя склону ўключала 7 склонаў: Н,Р,Д,В,Т,М,Клічны (у К. ужываліся звароткі).Клічны скл. – гэта форма, якою выражаўся зварот да асобы ці неадушаўлённага прадмета.

27.Старажытная сістэма скланення назоўнікаў.

У сістэме скланення наз-ў было 6 ты-паў скланення. Падзел на тыпы залежыць ад харак-ру асноў наз. Першы тып скл. З асновай на –а^-(йа), а,я, адносіліся наз.ж.р. і м.р. Яны мелі 3 разнавіднасці асновы: цвёрд.-рыба, мяк.- зямля,судья і на задняязычны (рука, нога). Д другога тыпу скл. Адносяцца наз. М.р. на –о(йо),о (стол-конь). У Р.с. яны малі канч. –а,-я. У Н.с. мн.л. яны мелі формы тыпу столі, поля. Да трэцяга тыпу скл-ня аднос. наз. м.р. з асновай на й,ў: сынъ, домъ. У Р.с. яны мели канч. –у. У Н.с. мн.л. яны мели формы: сынове, домове. Да чацвёртага тыпу аднос. наз. ж. і м.р. з асновай на – і, й тыпу косць, госць. У Р,М,Д. і К.скл. яны мелі канч. –і. У Т.ск.: костію. Дда пятага тыпу скл. аднос. наз. з асновай на зычны: 1)м.р. на н(п’); 2)ж.р. на –ер;3)н.р. на –мен(тен); 4)н.р. на –ес; 5)н.р. на –ят. Да 6 тыпу скл. адносіліся наз. ж.р. з асновапй на – й(у доўгае), які пераходзіў у – ъв: мърквы.

28.Лёс старажытнай сістэмы скланення назоўнікаў.

У канцы дапісьмовай пары пачалося змешванне разгледжаных тыпаў скланення наз.Наз. размяркоўваліся па тыпах скл-ня ў залежнасці ад асновы. Да пэўных тыпаў скланення належалі словы з пэўным семантычным значэненнем. Так група наз. з асн. на –ят складалі словы, якія абазначалі назвы маладых істот, групу наз. з асн.ъв утварылі словы, што абазначалі сваяцтва па жаночай лініі, а таксама словы-назвы раслін. Узнік падзел наз. паводле роду. На змену складанай сістэме скл. наз. прыйшла спрошчаная (з 3 тыпаў). Спрасцілася сістэма скл.наз. – зменшылася і агульная коль-касць склонавых форм наз-аў; спрас-цілася катэгорыя парнага ліку; змен-шылася колькасць скло-навых форм мн.ліку.

29.Станаўленне сістэмы скланення назоўнікаў у бел.мове (адз.лік). Паступова адбылося аб’яднанне, зліццё былых тыпаў скланення на о(ой) і на и, пры гэтым мела месца ўзаемадзеянне, у выніку якога захаваліся тыя ці іншыя склонавыя формы абодвух тыпаў і утварылася скланенне, якое ў суч. Мове назыв. другім. Лёс скланення назоўнікаў на і : наз.м.р. тыпу тать аб’ядналіся ў адно-сінах скланення са словамі тыпу конь, уліліся у скланенне, якое называем другім. Тып скланення наз. з асновай на зычныя, які звычайна назыв. пятым, страціўся: большасць назоў-нікаў улілася ў адзін з трох тыпаў скланення, частка дайшла да нас як рознаскланяльныя назоўнікі. Стара-жытнае скланенне наз. асновы на а(йа) з’явілася асноваю сучаснага першага скланення.

30.Змяненні ў сістэме скланення назоўнікаў у множным ліку. У старажытнай мове тыпы скланення адрозніваліся не толькі ў адзіночным, а і ў мн. і парным ліках. Змены ў скл-ні наз. адбываліся па шляху уніфі-кацыі каечаткаў. У мн. ліку гэта уніфі-кацыя асабліва прыкметна: калі ў адз.л. з былых пяці(шасці) тыпаў скла-нення захаваліся тры, то ў мн.л. адбы-лося вельмі прыкметнае аб’яднанне, зліццё ўсіх тыпаў скланення.. У Н.с. мн.л. выпрацаваўся адзіны канчатак –і(-ы):стравы, асновы. Асаблівая роля ў замацаванні склон-ых форм мн.л. на-лежала былому скланенню назоў-нікаў з асноваю на а(йа). Канчатак Д.с. гэтага скла-ня –амо(ямо) запанаваў і ў наз. іншых тыпаў скл-ня. І толькі канч. Наз. з былою асноваю на о(йо) дайшоў да нашага часу. Канчатак Т.с. –амі (ямі) наз. з асноваю на а(йа) стаў пан-уючым для наз. усіх тыпаў скланення: хатамі, гарадамі, ягнятамі. Канч. М.с. –ах(ях) наз. з аснов. На а(йа) стаў пануючым для ўсіх тыпаў скл-ня.У Р.с. алюст. Формы нек-іх тыпаў скл-я.

31.Займеннік у гісторыі бел.мовы. Клас-ыя займеннікаў паводле адметнасці ў грам-ных катэгоры-ях.1.Асабовыя займеннікі: я(аз,яз), ты, мы, вы не мелі роду, але скланяліся і змяняліся па ліках і скл. (акрамя кліч-нага). Канчаткі такія, як і ў суч. б.м. Зніклі кароткія формы. У б.м. раз-вілася форма Д.М.скл.(тобе). Па такой жа аналогіі як займеннік ты, скланяўся і сучасны зваротны зай-к сябе. Зах-валася толькі форма ся, як постфікс у зварот. дзеясловах. 2.Неасабовыя зай-кі мяккай разнавіднасці: и(я,е), мои (моя, мое), твои (твоя,твое), свои (своя,свое), чьи (чья, чье), нашь (наша, наше), вашь (ваша ,ваше) ,нъи (ная, ное), чьто, сь(ся,се) і інш. Яны змяня-ліся па родах, ліках і склонах. У стараж. побач з зай-мі: и,е,я існавалі: -онъ, оно,она, якія і замацаваліся ў пісьмовую эпоху з прыстаўным й.. 3.Неасабовыя зай-кі цвёрдай разна-віднасці: тъ(та,то), онъ(она,оно), ко-торъ (которая, которого), самъ (сама, само), якъ(якая, яко), какъ(кака, како), вьсякъ (вьсяка, вьсяко), сикъ (сика, сико), инъ(ина, ино), къто і інш. 4.Неасабовыя займеннікі змешанай ра-навіднасці : весь(вьсе, веся). Сучасн. форма уся, усе – вынік пераходу в-ў. 5.Займеннікі хто, што перажылі фане-тычныя змяненні: къто-кто-хто, чъто-что-што.