50

«БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ЖƏНЕ «НҰРЛЫ ЖОЛ»

Рассмотрим пример из дипломатических документов «Политики реформ и открытости» – « »

Последние строки данного посланияв переводе означают: горечь узкого пути мы изведали более чем достаточно. В данном контексте словосочетание переводится как «терпеть невзгоды, неприятности», где имеет глагольно-объектную структуру, которая допускает отрыв глагольного компонента от объектного [3, с.43]. Чтобы перевести подобного рода документ, переводчик должен владеть историко-политической ситуацией страны, иначе в процессе перевода грубых ошибок не избежать.

Касаемо культуры, можно с полной уверенностью заявить, что вам придется столкнуться с частым употреблением в обиходе крылатых выражений и фраз, содержащих имена исторических особ. Обычно такие фразы при переводе опускаются, что является не совсем верным, но

допустимым.
Как	и	любой		язык,
китайский имеет	множество	поговорок и пословиц,	так называемых чэнъ-
юев», состоящие, как правило, из четырех иероглифов.
Многие поговорки	в китайском языке, при переводе на русский, по смыс
лу схожи	с	русским	языком.	К

примеру, поговорка «проглотить язык», по-китайски напишем так:.

Отдельно - (bu) - не, нет (zuo) - делать, (sheng) -звук. Дословный перевод: «не делать звук». Разберем поговорку: «В чужой монастырь, со своим уставом не ходят». По-китайски напишем так:

, где (dao) - прибыть, (shenme) - что, (shan) - гора (shang) - вверх, (chang) - петь, (shenme) - что, (ge) - песня,

дословно - «На какую гору придете, такую песню и пойте» [2, с. 155]. За этим увлекательным занятием можно проводить целые часы, вникая

в смысл пословиц, поговорок и выражений. Китайской грамматике свойственна ясность словесных форм и простота синтаксических построений. Нередко можно наблюдать такое явление, как переход глагола в существительное. Одно и то же слово подобно омонимам в русском языке, может совмещать в себе признаки нескольких частей речи.

Многообразие диалектов.Многообразие диалектов является одной из особенностей китайского языка, оборачивающейся дополнительными трудностями для перевода. На территории Поднебесной проживает 56

251

«THE BELT AND ROAD INITIATIVE»

национальностей, свои языковые привычки есть и у жителей разных провинций, и у жителей разных городов.

Между разными диалектами существуют фонетические, лексические и грамматические различия, но наиболее ощутимо это в произношении. Иногда различия настолько велики, что носители разных диалектов могут и вовсе не понять друг друга: к примеру, пекинцу придется изъясняться знаками, чтобы договориться о чем-то с гостем из провинции Гуанчжоу (Кантон). Знакомое нам название «Гонконг» близко по своему звучанию к тому, как этот город именуют его жители. Но из уст пекинца те же иероглифы, будут звучать уже как «Сянган». Потому и постоянная путаница с именами гонконгских режиссеров, актеров и певцов: человек, известный в Гонконге как «Вон Кавай» (вам он возможно известен как «Вонг Карвай»), китайский север будет произносить «Ван Цзявэй».

Конечно, в КНР существует государственный нормативный вариант произношения, основанный на пекинском диалекте — «путунхуа», однако путунхуа северянина из Харбина будет отличаться от путунхуа южанина из Сямэня.

Вкачестве письменного языка обычно используется байхуа (официальный вариант китайского языка, основан на северных диалектах), а литература вплоть до XX века создавалась на классическом китайском языке, ввиду чего отдельной литературной традиции у нижеперечисленных идиомов не сформировалось. По указанной причине многие китайцы воспринимают байхуа и путунхуа как «настоящий» китайский язык, а всё остальное — как диалекты. В мировой лингвистике основные диалектные группы рассматриваются как отдельные языки [4].

Вто же время как молодежь во всем Китае не испытывает особых затруднений при использовании пекинского диалекта, для многих людей старшего возраста является сложной задачей: они хорошо понимают путунхуа, но придерживаются привычной им речи. Рассмотрим еще один пример, напрямую связанный с практикой перевода: в ряде южных диалектов китайского языка звук «ш» произносится как «с», в связи с чем перевод

некоторых цифр превращается в настоящий кошмар. Так , то есть 44, вместо «сыши сы» будет произноситься как «сысы сы». Фраза! («сыши сы ши тай гуй дэ», «44 – это слишком дорого!») таким образом, оборачивается трудноразличимым «сысы сы сы тай гуй дэ!».

Также особое внимание следует обратить на два основных диалекта – мандаринский и кантонский. Мандаринский является наиболее употребляемым диалектом китайского языка ввиду статуса официального языка в КНР (материковом Китае) и на Тайване.

Кантонский диалект отличается от своего материкового родственника и используется в провинции Кантон (Гуанчжоу) в материковом Китае, а также в Гонконге и Макао, кроме того, на нём говорят многие китайские эмигранты кантонского происхождения по всему миру [5].

252

«БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ЖƏНЕ «НҰРЛЫ ЖОЛ»

Письменный китайский язык.Интересный факт: китайский язык занесён в Книгу рекордов Гиннесса как один из самых сложных языков мира (с точки зрения европейцев) из-за своей иероглифической письменности, а также широко распространённой омонимии, которую, впрочем, минимизуют те же иероглифы [6].

Сколько различий насчитывается в разговорном китайском языке, столько же различий можно найти и в письменном китайском. В настоящее время выделяют два вида китайских иероглифов - традиционные и упрощенные.

Главная проблема заключается в самой «китайской» грамоте, содержащей иероглифы, непривычные европейскому глазу. Под иероглифом подразумевается знак, записывающий слог китайского языка, кроме того, обозначающий понятие или предмет. Китайское незнакомое слово можно переводить по его составным частям – иероглифам, но только его прочтение нужно отдельно запомнить. Как правило, китайское слово состоит из 1-2 иероглифов, а также для транскрипции иностранных слов намного реже из 3-х иероглифов. До настоящего времени еще не удалось установить точное количество иероглифов китайского языка, их до 62 тысяч в встречается в толковых словарях, выпускники китайских ВУЗов должны знать примерно 6 тысяч иероглифов, которых, обычно, достаточно для чтения газет. [7, с. 151]

За последние полвека значительно изменилась графика современного китайского языка. Иероглифы располагались в столбцах справа налево и сверху вниз на странице еще до середины ХХ столетия, и даже вначале 50-х годов. Их, как и арабские книги, нужно было читать «с конца». Потом иероглифы китайского языка начали располагать по европейскому образцу, в строках слева направо на странице.

Раскол языка был вызван введением правительством в 1949 году упрощенного китайского и его популяризацией в материковом Китае. Причиной этому являлась необходимость повышения уровня грамотности населения. Материковый Китай начал использовать новый вариант иероглифов, в то время как китайское население за пределами материкового Китая (в Тайване, Гонконге и Макао) продолжало использовать традиционную письменность.

Главное различие между ними заключалось в том, что в основу традиционного китайского положены древние иероглифы с более сложным написанием. Современные же упрощенные иероглифы намного проще.

Впоследствии в результате реформы иероглифики, принятой в КНР в 60-е годы. В этих иероглифах намного сократилось количество черт, причем это коснулось почти всех знаков. Следует отметить, что новую реформу не приняли китайцы Гонконга, Тайваня, Макао. Сегодня есть две иероглифические системы китайского языка, которыми переводчик должен владеть.

Скорее всего, КНР возвратится к традиционной системе. На компьютере набор иероглифического текста намного проще того, что существовал в период печатной машинки. В настоящее время для

253

«THE BELT AND ROAD INITIATIVE»

компьютерного набора иероглифического текста на китайском языке используют две основополагающие системы. Первая система базируется на том, что резко ограничивается число черт, включающих иероглифы китайского языка, и строго фиксируется порядок написания и их количество в каждом иероглифе. Просто черты нанесены на клавиатуре, и, набирая один иероглиф, нужно для конкретного знака нажимать клавиши в порядке написания, а потом в специальном окошечке на экране нужно выбрать нужный иероглиф из предложенных знаков.

Для другой системы применяется латинская клавиатура. Для китайского языка «пиньинь» существует фонетическая транскрипция латиницей, составленная по соответствующим правилам. На латинской клавиатуре набирается произношение, потом на экране из окошка нужно выбрать искомый иероглиф. Для переводчика китайского языка трудность заключается в том, что одно чтение может иметь несколько десятков иероглифов, но по этой системе варианты набора иероглифов являются самыми распространенными. [8 с. 219]

Фонетическая система.Китайский - язык тоновой фонетической системы. Это значит, что значение слова меняется в зависимости от интонации говорящего. Фонетические особенности китайского языка определены тоновой системой. Внормативном китайском языке «путунхуа» выделяют четыре тона: высокий ровный, восходящий, нисходящевосходящий и резко нисходящий. Наличие системы тонов обуславливает положение, при котором неправильно или неточно произнесенное слово

может обрести совершенно иной смысл: так (éguó, эго, «Россия») может в мгновение ока превратиться в (èguó, эго, «страна несчастий») или даже в (èguó, эго «голодная страна»).

Таким образом, устному переводчику, работающему с китайским языком, необходимо прилагать особые усилия для перевода устной речи. Навык восприятия неподготовленной устной речи должен быть доведен до совершенства.

То,как мы говорим, зачастую имеет очень мало общего с тем, как говорят профессиональные дикторы, вещающие с телеэкранов. То же самое и с китайским: переводчику далеко не всегда выпадает удача работать с людьми, говорящими на идеальном нормативном языке. Гораздо чаще представители китайской стороны говорят «под нос», комкают фразы, неожиданно меняют тему и так далее.

Также следует понимать, что в китайском языке довольно бедная фонетическая система. В то время как в русском языке существует практически бесконечное число вариантов сочетания разных звуков, язык Поднебесной допускает лишь очень ограниченное число сочетаний. Тоны в целом спасают ситуацию, однако в китайском языке существует огромное число омофонов — слов, сходных по произношению, но отличающихся по смыслу.

254

«БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ЖƏНЕ «НҰРЛЫ ЖОЛ»

Для того, чтобы понять, какое именно слово имеет в виду представитель китайской стороны, переводчику требуется очень тонко чувствовать контекст, не ослабляя внимания ни на секунду. Зачастую омофоны и вовсе используются в речи намеренно, для создания комического

эффекта: так (fù wēng, фу вэн — «человек, живущий в долг») иронически перекликается с (fù wēng, фу вэн — «богач»). [9]

Врезультате изучения был получен материал, теоретический

анализ которого позволил заключить, что китайский язык играет большую роль в современном мире и проблема его изучения рассматривалась довольно глубоко.

Литература

1.Алексеева И. С. Введение в переводоведение: учеб. пособие для студ. филол. и лингв. фак. высш. учеб. заведений. - СПб.: Филологический факультет СПбГУ; М.: Издательский центр «Академия»,2004. - 352с.

2.Алимов В. В. Теория перевода. Перевод в сфере профессиональной коммуникации: учебное пособие. Изд. 4 - е, испр., - М.: КомКнига, 2006. - 160 с.

3.Щичко В. Ф., Яковлев Г. Ю. Китайский язык. Полный курс перевода: учебник / В.Ф. Щичко, Г.Ю. Яковлев. - М.: Восточная книга, 2009. - 368 с.

4.Chinese languages. Британская энциклопедия (2016).

5.South China Morning Post. [2009] (2009). 06, October. "Cantonese almost became the official language", by He Huifeng.

6.Книга рекордов Гиннесса. Языковые рекорды. Самые сложные языки.

7.Борисова Л.И. Лексические трудности перевода. - М.: ВЦП, 2000. -350 с.

8.Софронов М.В. Китайский язык и китайская письменность. - М.: АСТ; Восток-Запад, 2007. - 640 с.

9.https://b2bperevod.ru/142-foneticheskie-osobennosti-kitajskogo-yazyka-trudnosti-perevoda

ҚАЗАҚСТАННЫҢ «БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ҚҰРЫЛЫСЫНДАҒЫ ОРНЫ МЕН РӨЛІ

Қатбаева Гүлмира Мұстафақызы Карина Əл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Алматы қ. əл-Фараби даңғылы, 71 [e-mail] [e-mail]

Түйіндеме

Экономикасын қарыштап дамытып, экспорт көлемі бойынша алып державаларды артта қалдырып, бүгінгі таңда дүниедегі ең ірі экспорттаушы елге айналған ҚХР «Бір белдеу - бір жол» «Экономикалық белдеу», «Ұлы Жібек жолы» сынды ұлы бағдарламалары арқылы Азия мен Еуропа құрлығын, Африканы қамтитын алып ынтымақтастық алаңын жасауды шешті. Ұлы Жібек жолының түйе қоңырауы екі мың жыл бұрын жарқыраса, қазіргі Ұлы Жібек жолындағы Қытаймен ынтымақтастық біздің күндерімізде жаңадан жаңарған. Соңғы бес жылда «Бір белдеу - бір жол» құрылысының барысында Қытай-Қазақстан ынтымақтастығының жетістіктері бəріне мəлім, олардың

255

«THE BELT AND ROAD INITIATIVE»

маңызы екіжақты қарым-қатынастар шеңберінен тыс дəлелденді. Олар Қытай мен Қазақстанның бірлескен дамуына айтарлықтай пайда əкеліп қана қоймай, сонымен қатар халықаралық ынтымақтастықта құнды тəжірибе жинап, табыс үлгісін белгілейді. Мақала бүгінгі таңда өзекті мəселелердің біріне айналған «Бір белдеу - бір жол» бағдарламасы жəне Қазақстанға əсері туралы болмақ. Ғылыми мақаланың мақсаты – «Бір белдеу, бір жол» жобасындағы Қазақстанның орны мен рөлін ашып көрсету.

Тірек сөздер: Қазақстан, Қытай, Бір белдеу – бір жол, Ұлы Жібек жолы, Орталық Азия.

Аннотация

Китай, ведущая страна по объему экспорта с высокоразвитой экономикой которая сегодня стала одной из крупнейших стран-экспортеров в мире, решил создать платформу сотрудничества через программы «Один пояс - один путь», «Экономический пояс», «Великий Шелковый путь», который будет охватывать Азию, Европу и Африку. Верблюжий колокол Великого Шелкового пути светился две тысячи лет назад, а в наши дни сотрудничество с Китаем на Великом Шелковом пути возобновилось с новой силой. Достижения китайско-казахстанского сотрудничества при строительстве «Один пояс - один путь» за последние пять лет общеизвестны, и их значение доказано за пределами двусторонних отношений. Они не только оказывают существенное влияние на совместное развитие Китая и Казахстана, но и определяют ценный опыт международного сотрудничества и служат примером успеха. Данная статья посвящена программе «Один пояс - один путь» и ее влиянию на Казахстан, которая сегодня является одной из актуальных тем. Цель данной научной статьи - раскрыть роль и место Казахстана в проекте «Один пояс - один путь».

Ключевые слова: Казахстан, Китай, Один пояс – один путь, Великий Шелковый путь, Центральная Азия.

Annotation

China, the leading export country with a highly developed economy, which has now become one of the largest exporting countries in the world, decided to create a cooperation platform through the programs “One Belt - One Road”, “Economic Belt”, “The Great Silk Road , which will cover Asia, Europe and Africa. If the camel bell of the Great Silk Road shone two thousand years ago, nowadays cooperation with China on the Great Silk Road has resumed with a new force. The achievements ofKazakh-Chinese cooperation in the construction of “One Belt – One Road” over the past five years are well known, and their significance has been proved outside of bilateral relations. They do not only have a significant impact on the joint development of China and Kazakhstan, but also determine the valuable experience of international cooperation and serve as an example of success. This article will be devoted to the program “One Belt - One Road” and its influence on Kazakhstan, which today is one of the actual issues. The purpose of this scientific article is to reveal the role and place of Kazakhstan in the project “One Belt - One Road”.

Keywords: China, Kazakhstan, “One Belt One Road”, the Great Silk Road, Central Asia.

Қазір бұқаралық ақпарат құралдарында, елде өткізіліп жатқан халықаралық форумдарда, ғаламтор беттерінде халықаралық экономикалық ұғымға байланысты жиі ұшырасатын атаулардың бірі – «Бір белдеу – бір жол» стратегиясы жөнінде жиі естіп жүрміз. Ендеше, ол нендей стратегия жəне оның Қазақстанға қандай қатысы бар?

«Бір белдеу – бір жол» стратегиясы – бұл Қытайдың өзінің алдыңғы қырық жылдық экономикалық жетістіктерін сараптай отырып, жаңа халықаралық, саяси-экономикалық, геосаяси жағдайларды қарастыра келе, «Ашық есік» саясатын жаңа, жоғары белеске көтеруі.

Бəріне белгілі, Қытай экономикасы өткен ғасырдың 80-жылдарынан бастап халықаралық біршама тұрақты жағдайды пайдалана отырып, тез қарқынмен дамыды. Нəтижесінде 1978 жылы «Реформа жасап, есікті ашық ұстау» саясатын ұстанғаннан кейінгі 30 жылда ішкі жалпы өнім (ІЖӨ)

256

«БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ЖƏНЕ «НҰРЛЫ ЖОЛ»

бойынша Жапониядан озып, Жер шарында экономикалық екінші алыпқа айналды. Экспорт көлемі бойынша Германияны басып озып, дүниедегі ең ірі экспорттаушы елге айналды. 2013 жылы экспорт-импортты қоса есептегендегі тұтас сауда айналымы АҚШ-тан асып түсіп, əлемдегі бірінші экспорт-импорт державасына айналды. Осынша жетістік, мұншама экономикалық қуат Қытайды жаңа көкжиекке көз тастатты. Өз тұжырымдары бойынша, Маодан бастап, қазіргі төраға Си Цзиньпин билікке келгелі елі бақуатты, қайта түлеген Қытайды елестететін «Қытай арманын» ортаға қойды.

Осындай жағдайда Қытай бүтін Азия мен Еуропа құрлығын, Африканы қамтитын алып ынтымақтастық алаңын жасауды шешті. Сонымен, тарихи Жібек жолын қайта жаңғыртып, «Жібек жолы экономикалық белдеуін» құру жəне «Теңіздегі Жібек жолын қайта көтеруге» шақырған стратегиялық бастама өмірге келді. Осы бастама қысқаша «Бір белдеу – бір жол» стратегиясы деген атпен мəлім болды. Содан бастап Қытай осы стратегияны жіті іске асыра бастады[1, 1].

Саяси элита пайымдары мен дипломатиялық құжаттарда Қытайдың «Бір белдеу – бір жол» стратегиясы мен біздің «Қазақстан-2050» бағдарламасының үндестігі мен өзара ықпалдастығы жақсы бағаланады. Бұрынғы Жібек жолын жайлаған елдерді кəдуілгі Жібек жолын қайта жаңғыртуға шақыруды ниет еткен бұл бастаманы Қытай төрағасы Си Цзиньпинь 2013 жылы 7 қыркүйекте Назарбаев университетінде лекция оқығанда тұңғыш рет жариялаған еді. Осының өзінде үлкен символдық мəн бар. Бүгінде қытай-қазақ қатынасы жақсы деңгейде дамып келе жатыр. Соңғы кезде əлем елдері ішінде саяси-экономикалық, дипломатиялық, гуманитарлық салаларда Қытаймен ең белсенді жəне өнімді байланыс жасап келе жатқан елміз. Сонымен қатар, біз саяси əрі тарихи тату көрші ғана емес, стратегиялық əрептеспіз. Бұл, бір жағынан, біздің көпвекторлы саясатымыздың басым бағыттарының бірі саналса, екінші жағынан, Қытай үшін де өз маңыздылығы бар.

2013 жылдың күзінде ҚХР Төрағасы Си Цзиньпин Орталық жəне Оңтүстік-Шығыс Азия елдеріне жасаған іссапары барысында өзара бірігіп, Жібек жолының экономикалық белдеуі мен Жібек жолының ХХI ғасырдағы теңіз жолын жасауды ұсынған болатын. Идеясын алғаш Қазақстанда ортаға салып, ҚР Президенті Нұрсұлтан Назарбаев тарапынан қолдау тапты. Осыдан бері қысқа мерзім ішінде «Бір белдеу, бір жол» идеясы тек Қазақстанда ғана

емес, əлемнің көпшілік елдерінде кең	етек алып,	Қытаймен
ынтымақтастыққа қол қойылды.
Осыдан бірнеше ғасыр бұрын қытай саудагерлері жібек маталарын,
былғары мен жүннен жасалған тауарларын,	фарфор мен шабдалы, өрік

секілді өнімдерін керуенге тиеп, Қазақстан жері арқылы Орта жəне Батыс Азияға, Еуропаға сауда жасайтын. Кері бағытта да өздеріне қажетті дүниемүлік тиеп, қажеттілігін өтейтін. Сол уақыттарда алтыннан да бағалы саналған, байлық пен молшылықтың символы болған жібек матасының кеңінен таралуына байланысты бұл жол Ұлы Жібек жолы деп аталған

257

«THE BELT AND ROAD INITIATIVE»

болатын. Кейіннен, бірнеше ғасырдан соң теңіз жолы дамып, кеме салу ісі қарқын алғанда түйемен керуен тартып, айлап жолда жүру біртіндеп өзектілігін жоя бастады. Қытайдан шыққан жүк ендігі уақытта Еуропаға бірнеше ай емес, 45 күннің ішінде жететін еді. Алайда бүгінгідей техника мен технология жетілген заманда 1,5 айдың өзі де тым ұзақ. Сондықтан да осыдан бірнеше жыл бұрын, нақты айтқанда 2008 жылдың 6 ақпанында Қазақстан халқына кезекті Жолдауын арнаған Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев ҰлыЖібек жолының қазіргі заманға лайықталған баламасы «Батыс ЕуропаБатыс Қытай» трансқұрлықтық дəлізді салу идеясына бастама жасады. «Біз барлық оңтүстік облыстарды кесіп өтіп, Қызылорда мен Ақтөбе арқылы Ресейге шығатын өңірлердің экономикасын жандандыратын Қазақстандағы ең ірі көліктік жобаны - "Батыс Еуропа - Батыс Қытай" трансқұрлықтық дəлізді іс жүзіне асыруды қолға алуымыз қажет», - деген еді Нұрсұлтан Назарбаев.

Осы жерде бұл үлкен жоба жөнінде шет елдік сарапшылар қалай ойлайтындығы жөнінде халықаралық даму жəне сауда, инвестициялар, ғаламдық бизнес жəне ұйымдастырушылық өзгерістер саласындағы жетекші атқарушы, стратег жəне сарапшы Даниэль Фитцжеральд Рунденің ойынан мысал келтірсек, «Əлемдегі теңізге шығу жолы жоқ, дамып келе жатқан мемлекеттердің ішінде Ресей мен Қытай арасында орналасқан мұнай мен пайдалы қазбаларға бай Қазақстанның орналасуы айрықша маңызды. Өткен айда мен Астанада өткен Астана экономикалық форумында болдым, форум маған үлкен əсер қалдырды. Қазақстан мені қатты таң қалдырды, өйткені Қазақстан экономикасы соңғы екі онжылдықта үлкен жетістіктерге жетті, экономикалық табыстың жақсы көрсеткіштерін көрсетіп келеді. Білім беруде, сауаттылық жəне гендерлік теңдік деңгейі бойынша Қазақстан 2011 жылы ЮНЕСКО-ның білім беруді дамыту индексі бойынша бірінші орынды иеленді. Ал ел үкіметі қазір қолға алған Қытаймен серіктестік - «Бір белдеу - бір жол» стратегиясы тұтастай алғанда Қазақстанда тұрақтылық пен экономикалық өсімге қол жеткізеді деп ойлаймын. Менің ойымша, мұндай маңызды жобаның бір бөлігі болған Қазақтсанның болашағы жоғары...»[2, 3].

Осыдан бірнеше жыл бұрын Қытай Халық Республикасының төрағасы Си Цзиньпин Қазақстанға жасаған іссапары барысында Астана қаласындағы Назарбаев Университетінде болып, кең қазақстандық аудитория алдында аталған стратегияны таныстырып, оның барысы жайлы сөз сөйлеген болатын.

Қытай басшысының баяндамасы үлкен тосын сыйды, яғни жаңа стратегияны қамтыды. Ол біздің ортақ Ұлы Жібек Жолына қатысты тарихымызды табысты пайдаланып, оны Еуразиядағы қазіргі болып жатқан экономикалық процесстермен ұтымды байланыстыра білді. Мұның барлығы да Қазақстан мен Қытай – екі мемлекет үшін жаңа мүмкіндіктерге толы екенін атап өтті.

Сонымен қатар, Си Цзиньпин мырза комплиментарлық қағидаттарға сүйене отырып, бірыңғай адамзаттың тағдыры ортақ қоғамын құру көзқарасын да білдірді. Мүмкін, бір қарағанда, оның бұл ұсынысы кішкене

258

«БІР БЕЛДЕУ – БІР ЖОЛ» ЖƏНЕ «НҰРЛЫ ЖОЛ»

идеалистік боп көрінгенімен, бірақ ол біздің өркениетіміздің тарихи дамуын нақ көрсетеді. Халықаралық аренада мемлекеттер бір-бірімен тəуелді байланыста, сондықтан да қазір бірге алға ұмтылып, бірге даму - глобальді контекстте ұтымды шешім болмақ. Сондықтан да бұл идея көпшіліктің назарын өзіне аудартты. Жəне де идеалистігі мен концептуалды жаңашылдығына қарамастан, ұсынылған идея өте практикалық əрі нақ болды. Біз қазіргі таңда халықтың өмірін жақсартуға, мемлекеттің дамуына көп пайдасы бар, масштабы үлкен, дəл де дұрыс ойластырылған стратегияның туылуының куəгері болдық.

Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың осыған дейінгі жылдар бойы қолдап келе жатқан саяси идеологиясымен тығыз байланысты біздің еліміз əу бастан өзара іс-қимыл, өзара əрекеттесу жəне біріккен дамуға арналған бейбіт саясат ұстанып келеді. Жəне де біздің ойымызша, Қытай басшысы Си Цзиньпин Қазақстан тек қана географиялық сатыдағы идеяны жүзеге асырудағы кілт қана емес, үлкен түсінісушілік пен үлкен қолдау көрсететін мемлекет екенін жақсы түсінеді. [3, 3].

Біздің еліміз «Бір белдеу - бір жол» стратегиясының алғаш рет мемлекеттік бағдарламасын алға тартқан елдердің бірі болды. Еліміз өзіне бүкіл халықаралық назарды аудартты жəне жаңа тарихи дамудың көптеген мүмкіндіктеріне ие болды. Біз өз еліміздің шын патриоты ретінде бағдарламаның жарияланған алғашқы күндерден бастап бұл идеяның еліміздің дамуына ғана емес, бүкіл құрлықты өзгертуге көп сеп болатындығын түсіндік, Өзінің бастамасы бойынша Қытай геополитикалық көзқарасты геоэкономикалыққа өзгертуді ұсынды. Бұл алғашқы Президентіміз Н.Ə.Назарбаев жүргізген «əуелі экономика, кейіннен саясат» формуласына да саяды.

Əрине, айтып өткеніміздей, сол жылдары Қытай төрағасының идеясы өте идеалистік боп көрінді. Шүбəсіз, сыни жəне пессимистік болжамдар да болған. Бірақ бүгінде, бес жарым жылдан астам уақыт өткен соң, белдеу мен жолдың құрылысы барлық кедергілерді еңсеріп, дамудың жаңа деңгейіне жете алатындығын көріп отырмыз.

«Жетістіктерсіз бір жыл емес» - «Бір белдеу - бір жол» бастамасының іске асырылу динамикасын қысқаша осылай сипаттауға болады. Жыл сайын дерлік стратегия барысы əртүрлі жетістіктермен ерекшеленді. Бұл - сауда көлемінің екі еселенуі, жаңа көлік дəліздерінің ашылуы, инвестициялық ағымдардың өсуі, жаңа өндірістік жəне инфрақұрылымдық нысандардың іске қосылуы.

Жалпы алғанда, бастаманы жаһандық тұрғыдан қарасаңыз, əлемдегі мұндай ауқымды планеталық өзгерістердің көптеген ондаған жылдар бойы болмағандығын көруге болады. Бұл тарихи стратегияның кейбір параметрлерін елестетіп көрейік. 2013 жəне 2017 жылдар аралығындағы «Қытай жəне Дүниежүзілік сауда ұйымы» кітабына сəйкес, Қытай жəне осы жобаларға қатысушы елдермен жалпы сауда $5 трлн асты, ал Қытайдың бұл елдерге тікелей инвестициялары шамамен 70 млрд. АҚШ долларын құрады. «Бір белдеу - бір жол» бойында сауда-экономикалық ынтымақтастықтың 75

259

«THE BELT AND ROAD INITIATIVE»

сауда-экономикалық серіктестік аймағы салынып, 220 мыңнан астам жаңа жұмыс орны ашылды.

Жаңа жетістіктер өткен жылы да болды, бұл барлық елдердің бастамасы бойынша ынтымақтастыққа қосылуы жəне олардың саны 2018 жылдың қыркүйек айының соңында 105-ке жетті. Айта кететін жайт, тіпті аумағы атақты «Жібек жолында» болмаған елдер де жобаға қызығушылық танытады. Идеяның əмбебаптығы мен айтарлықтай пайдасы оны жаһандық деңгейге жеткізді [4, 4].

Мұндай жаңа жетістіктер таңғаларлық қана емес, сондай-ақ бірнеше жыл бұрын айтылған идеяның жүзеге аса бастағандығын көрсетеді. Қазақстандағы Қытайды зерттеу орталығы «Бір белдеу - бір жол» құрылысы мен динамикасының нəтижелерін мұқият қадағалап, оны түбегейлі түсінуге дайындалуда. Біз «Бір белдеу - бір жол» стратегиясының шындықты, əдеттегі үдерістердің жүрісін өзгертетінін жəне бұрын ешкім көрмеген жаңа мүмкіндіктердің пайда болатынын білеміз. Сондықтан Қазақстан - «Бір белдеу - бір жол» бастамасының белсенді қатысушысы. Қазақстан мен Қытай арасындағы қарым-қатынастардың қазіргі заманғы тарихы - жемісті өзара əрекеттесу мен қолдаудың жазбасы. Қазақстан мен Қытай арасындағы ынтымақтастықтың мысалында экономика, мемлекет пен өңірлердің өзара байланысы жаңа мəнге ие болды.

Жалпы алғанда, Жібек Жолының жылдам өркендеуі жəне инфрақұрылымға салынған ірі инвестициялар жəне жалпы онымен байланысты өзара қарым-қатынастар тек Еуразияны ғана емес, сонымен бірге əлемдік үдерістерге елеулі əсер етеді деп сенеміз.

Нұрсұлтан Назарбаев «Бір белдеу, бір жол» бастамасын іске асыру бойынша нақты қадамдар жасауды ұсынды. Қазақстан Президенті жаһандық процеске қатысушы елдерге өзара сенімге ұмтылысымен сөз арнады. Назарбаев əркім тең жəне жан-жақты ынтымақтастыққа дайын болуы керек екенін атап өтті. Жібек жолының бастамасын іске асыру бүкіл өңірлерді жаңа, соның ішінде Орталық Азияға орналастыру мүмкіндігін береді. «Қазақстанның географиялық орны бізге үлкен пайда əкелмек. Орталық Азия өзінің ғасырлық алтын дəуіріндегідей қазірдің өзінде стратегиялық маңызға ие болып, ірі нарықтар арасында негізгі көпір бола бастады. Жыл сайын Тынық мұхитынан Атлант мұхитына дейінгі жаңа жəне жылдам бағыттар дамиды, соның арқасында Еуразиядағы сауда 2020 жылы 1,2 триллионнан асады деп күтілуде. Иран, Ауғанстан жəне одан əрі Таяу Шығыс пен Оңтүстік Азия нарықтарына шығу мүмкіндіктері іске асырылуда», - деп Қазақстан Президенті бағдарламаның біздің мемлекетіміз үшін ұтымды əрі пайдалы тұстарын көрсетті. Оның сенімді сенімі бойынша жаңа Жібек жолының əлеуеті зор. Халықаралық қатынастарды трансформациялау жəне жоғары дəрежеде белгісіздік жағдайында əлем жаһандық қауіп-қатерлерге бірлесе жауап беру қажеттілігін барған сайын түсінеді. «Бір белдеу - бір жол» бастамасы Қытайға тиесілі болса да, бұл Пекин жалғыз жұмыс істейтінін білдірмейді. Мұнда бізге бірлескен «симфония» керек, оның нəтижесі əркімге пайдалы болады », - деді Нұрсұлтан Назарбаев.

260