Chast_3_2_l_19-21
.pdf224
4-мерным тензором 2-го ранга называется совокупность 16-ти величин,
которые при переходе от одной инерциальной системы отсчета к другой преобразуются по закону
|
(3.52) |
A A , |
где матрица имеет вид (3.51). Здесь подразумевается суммирование по λ и
μ. Распишем (3.52), например, для Aхх
|
|
|
|
|
Aхх хх хх Aхх хх хy Aхy хх хz Aхz хх х Aх . |
||||
Как и у 4-мерного вектора, -компоненты 4-мерного тензора, т.е. |
||||
величины Aх , |
Ay , Az , A , |
A x , A y , |
A z являются чисто мнимыми, а все |
|
остальные – |
вещественными. |
Всякий |
тензор A |
можно разложить на |
симметричную и антисимметричную (относительно перестановки значков)
части, написав
A 12 A A 12 A A AS AaS .
Условие симметрии: AS AS , условие антисимметрии: AaS AaS .
Важную роль в дальнейшем будет играть чисто антисимметричный тензор. Из условия антисимметрии вытекает, что у таких тензоров имеется шесть независимых компонент, и их можно представить в виде таблицы
|
0 |
Axy |
Axz |
Ax |
AaS |
Axy |
0 |
Ayz |
Ay |
|
Axz |
Ayz |
0 |
Az |
|
||||
|
Ax |
Ay |
Az |
0 |
Зная вид матрицы , можно найти закон преобразования компонент
этого антисимметричного тензора
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
Aхy |
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
Aхy х y A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
1 |
v2 |
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
1 |
v2 |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
A z |
|
|
|
|
Aхz i |
c |
Az |
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Aхz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Aхz х z A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
1 |
v2 |
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v2 |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
c |
A x |
|
|
|
|||||
|
|
|
Aх |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Aх х A |
|
|
v2 |
|
|
|
|
v2 |
|
Aх , |
||||||
|
|
1 |
|
|
|
1 |
|
|
|
|
||||||
|
|
c2 |
|
|
|
c2 |
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ayz y z A Ayz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
c |
Ayх |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ay i |
|
|
|
c |
|
Axy |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ay |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
Ay y A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
1 |
v2 |
|
1 |
v2 |
|
1 |
v2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
i |
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
c |
Azх |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Az i |
c |
Axz |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Az |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
Az y A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||||
1 |
v2 |
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
1 |
v2 |
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
225
(3.53)
Теперь введем тензор электромагнитного поля. Ранее мы ввели 4-мерный вектор потенциала
|
A |
|
||
|
i |
|
|
|
A Ax , Ay , Az , |
. |
|||
c |
||||
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Для компонент электрического поля Е из выражения
Е grad At
можно записать
226
Еx
Еy
Еz
x
y
z
Axt
Ayt
Azt
ic A
x
ic A
y
ic A
z
|
|
A |
|
|
|
|
|||
|
|
|
x |
|
, |
|
|
||
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
A |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
, |
|
(3.54) |
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
A |
|
|
|
|
||||
|
|
z |
|
. |
|
|
|||
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
Компоненты магнитного поля В выражаются через компоненты вектора
потенциала обычными соотношениями
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
ex |
|
|
ey |
ez |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
В rotA |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
y |
z |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ax |
|
|
Ay |
Az |
|
|
|
|
|
||
|
|
|
A |
Ay |
|
|
|
|
A |
|
A |
|
|
|
Ay |
|
A |
|
|||||||
В |
x |
|
z |
|
|
|
, В |
y |
|
|
|
|
x |
|
|
z , В |
|
|
x |
(3.55) |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
y |
z |
|
|
|
|
z |
|
|
x |
z |
x |
|
y |
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Симметрия формул (3.54) и (3.55) побуждает нас попытаться записать всю их совокупность в виде одной общей формулы. Именно, введем тензор F
с помощью соотношения
F A A .
x x
Из этого соотношения вытекает, что тензор F является антисимметричным. Вычисление компонент тензора F приводит к таблице
|
|
0 |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
Bz |
||
|
|||
|
|
||
F |
|
|
|
|
B |
||
|
|
y |
|
|
|
||
i |
|
||
|
|
Ex |
|
|
|||
c |
|
|
|
|
|
By |
|
|
i |
|
|
|
|
|
||||
|
Bz |
|
|
|
|
|
Ex |
|
||||||||
|
|
|
c |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
B |
|
|
|
|
|
E |
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
c |
|
|
y |
(3.56) |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|||
B |
|
|
0 |
|
E |
|
|
|
||||||||
x |
|
|
z |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
i |
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ey |
Ez |
|
|
0 |
|
|
|
||||||||
|
|
c |
|
|
|
|
||||||||||
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мы видим, что все компоненты векторов электрического и магнитного полей оказываются компонентами одной тензорной величины F . Уравнения
227
Максвелла представляют собой систему уравнений для компонент тензора F .
Именно, если написать для F уравнение
|
|
|
|
F |
|
F |
|
F |
0 |
, |
|
(3.57) |
|
|
|
|
x |
x |
x |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
то полагая , |
|
и последовательно равными x , |
y , z и |
и пользуясь |
определением (3.56) мы найдем, что это четырехмерное уравнение представляет запись двух уравнений Максвелла.
|
|
x , |
x , x : |
|
Fxx |
|
|
|
|
Fxx |
|
|
|
|
Fxx |
|
|
|
|
0 – тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F |
|
|
|
|
|
|
|
Fxy |
|
|
|
|
|
Fyx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
x , |
x , y : |
|
|
|
xx |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
– тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
y |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
x , |
x , z : |
|
Fxx |
|
|
Fxz |
|
|
Fzx |
|
|
|
0 – тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
z |
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F |
|
|
|
|
|
|
F |
|
|
|
|
|
|
F x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
x , |
x , : |
|
|
|
xx |
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
– тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fxy |
|
|
|
Fyx |
|
|
|
|
|
|
F |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
x , |
y , x : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
xx |
|
0 |
– тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
x , |
y , y : |
|
|
Fxy |
|
|
|
Fyy |
|
|
|
|
|
|
Fyx |
0 |
– тождество; |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
y |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fxy |
|
|
|
Fyz |
|
|
|
F |
|
|
|
|
B |
|
|
B |
x |
|
|
|
By |
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
x , |
|
y , |
z : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
zx |
0 – |
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
x |
|
|
|
y |
|
|
|
|
|
z |
|
|
x |
|
|
|
y |
|
||||||||||||||||||||||||||||
( div |
|
0 ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Fxy |
|
|
|
|
|
Fy |
|
|
|
|
F |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B |
|
|
|
i |
Ey |
|
|
|
i E |
x |
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
x , y , : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
0 – |
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
||||||||||||||||||||||
|
|
|
x |
|
|
y |
|
|
ic t |
|
|
x |
|
c y |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
Ey |
|
E |
x |
B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
y |
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
x , |
... и т.д., т.е. уравнение (3.57) эквивалентно уравнениям |
|
|
|
228
rot E B ,
t div B 0 .
Аналогично, написав четырехмерное уравнение
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
F |
|
0 |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(3.58) |
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
можно убедиться, что оно охватывает два векторных уравнения |
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
rot |
B |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
с2 |
|
|
t |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
div |
|
|
|
|
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
На самом деле |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
x : |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
F |
|
Fxy |
|
|
F |
|
F |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
B |
|
|
|
By |
|
i E |
|
|
|
|
||||||||||
|
xx |
|
|
|
|
|
|
|
xz |
|
x |
|
|
|
x |
; |
|
|
z |
|
|
|
|
|
x |
|
x |
; |
||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
x |
|
y |
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
0 |
|
|
|
y |
|
|
|
z |
|
c ic t |
0 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
B |
By |
|
|
1 |
|
E |
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
– проекция закона полного тока на ось х; |
||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
y |
|
z |
|
|
c2 |
|
t |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
y – проекция закона полного тока на ось у;
z – проекция закона полного тока на ось z;
:
F x |
|
F y |
|
F z |
|
|
F |
ic , |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
x |
|
|
y |
z |
|
|
|
0 |
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
i E |
x |
i Ey |
|
i E |
z |
|
ic |
|
|
|
|
|
||||||||||
|
; div E |
. |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
c x |
c y |
|
c z |
0 |
|
|
|
|
0 |
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Формулы (3.57) и (3.58) представляют релятивистски-инвариантную форму записи системы уравнений Максвелла.
50. Преобразование векторов электромагнитного поля при переходе
от одной инерциальной системы отсчета к другой
229
Используя формулы преобразования компонент четырехмерного антисимметричного тензора при переходе от одной инерциальной системы отсчета к другой (3.53) и выражение для антисимметричного тензора электромагнитного поля (3.56) можно получить формулы преобразования компонент векторов электромагнитного поля E и B при переходе от одной инерциальной системы отсчета к другой:
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вz |
|
|
|
|
|
Ey |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Вz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
|
|
v |
|
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
В |
|
|
v |
|
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
Вy |
|
|
|
|
y |
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
Вy |
|
|
y |
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
v2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
E |
x |
|
|
E |
|
|
, |
|
|
E |
x |
|
E |
, |
B |
x |
B |
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
(3.59) |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
Ey |
|
|
|
|
|
|
vBz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
Ey |
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
, |
Ey |
Ey vBz |
|
|
|
, |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
v |
2 |
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
i |
|
|
|
|
|
|
|
|
Ez v By |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
Ez |
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
Ez |
Ez |
vBy |
. |
|||||||||||||||||||||||||||||
c |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
v |
2 |
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
1 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
c2 |
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Мы видим, что утверждения типа «поле имеет чисто электрический» или
«чисто магнитный характер» являются относительными. Электрическое или магнитное поле может быть равно нулю в одной системе отсчета и отличаться от нуля в другой. Бессмысленно поэтому приписывать физическую реальность отдельно взятым электрическому и магнитному полям. Физической
230
реальностью является их совокупность, выражаемая тензором электромагнитного поля F .
В предельном случае v c формулы преобразования векторов поля существенно упрощаются
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
v |
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
Bx Bx , By By |
|
|
c2 |
Ez |
Bz Bz |
c2 |
|
Ey |
|||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
ex |
|
ey |
ez |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
v |
|
0 |
|
0 |
e |
|
|
vE |
|
e |
|
vE |
|
. |
||||||||
vE |
|
|
y |
z |
z |
y |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ex |
Ey |
Ez |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
Поэтому |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
v |
E |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
B B |
c2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(3.60) |
||
|
Ex Ex , |
Ey Ey vBz |
Ez Ez |
vBy |
EE vB .
Вопросы и задачи к лекции 21
234-1. Запишите коротко преобразования компонент четырехмерного вектора при переходе к другой инерциальной системе отсчета, используя матрицу .
235-2. Что называется четырехмерным тензором 2-го ранга?
236-3. Запишите разложение тензора A на симметричную и
антисимметричную части.
237-4. Сколько независимых компонент у антисимметричного тензора?
238-5. Выведите формулы преобразования компонент антисимметричного тензора.
239-6. Как вводится тензор электромагнитного поля F ?
231
240-7. Запишите выражение тензора электромагнитного поля через
компоненты.
241-8. Какому уравнению для тензора электромагнитного поля
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
эквивалентны два уравнения Максвелла: rot |
|
|
B |
и div |
|
|
|
0 ? |
||||||||||||
E |
|
|
B |
|||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
t |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
242-9. Какому уравнению для тензора электромагнитного поля |
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
и div |
|
|
|
? |
|||||
|
|
|
|
1 |
|
E |
|
|
|
|||||||||||
эквивалентны два уравнения Максвелла: rot |
B |
|
|
|
E |
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
с2 |
|
|
t |
0 |
|
|
|
|
|
|
|
0 |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
243-10.Выведите формулы преобразования векторов электромагнитного поля при переходе от одной инерциальной системы отсчета к другой.
244-11. Как упрощаются формулы предыдущего вопроса при v c ? 245-12. В системе отсчета О', движущейся относительно системы О со
скоростью |
v ex 200 м / с , |
индукция магнитного поля в некоторой точке и в |
||||||||
|
|
|
момент времени |
|
0, а напряженность электрического поля |
|||||
некоторый |
В |
|||||||||
|
|
ey1000 В / м . Найдите |
|
|
|
|
|
|||
|
Е |
В и Е в системе О в этой же точке и в этот же |
||||||||
момент времени. |
|
|
|
|
|
|
|