• 2.1.- жаттығу.

• Фирмаға 12 жылдан кейін 500 000 тенге көлемінде қаржы қажет болады. Фирманың қазіргі уақытта депозитке қаржы салуға мүмкіндігі бар. Егер депозиттің жылдық проценттік ставкасы 12% болса, онда фирма 12 жылдан кейін 500 000 теңге алу үшін депозитке бастапқыда қанша сома қаржы салуы керек ? /Задача2.1, 17-сурет/

• 2.2-жаттығу. 7 жылға, 8% ставкамен берілген, төлемақысы 27 000 болатын болса, бастапқы соманы анықтаңыз.

• 3.1 –жаттығу. Егер жобаның бастапқы құны (ПС) = 12 000 тенге, болашақ құны (БС) = 65 000 , жылдық ставкасы (СТАВКА) 12% болса , периодтардың жалпы санын есептеу керек.

• 3.2 - жаттығу. Сіз 90 000 теңгені 15% жылдық ставкамен ай сайын 15 000 теңгеден қайтарып отырамын деп қарызға аласыз. Осы қарызыңызды қанша уақытта (периодтың жалпы санын) қайтара алатыныңызды есептеп көріңіз. Төлемақы ай сайын жасалатынын, ал проценттік ставка жылға берілетіндігін ескеріңіз.

• 4.1 – жаттығу. Бастапқы құн 32 000 теңге, 5 жылдан кейін 120 000 теңгені құрайды есептеп, жылдық проценттік ставканы табыңыз.

• 4.2-жаттығу. Бес жылға берілген 800 000 теңге займ, ай сайын 20 000 теңгеден қайтарылып отырса, займның қандай жылдық проценттік ставкамен берілгенін табыңыз. Төлемақы ай сайын жасалатынын, ал проценттік ставка жылға берілетіндігін ескеріңіз.

• 2.1- 4.2 жаттығулардың орындалу тәртібі 17-суретте көрсетілген, қажет формулаларды өзіңіз жазасыз.

• 12. Лабораториялық жұмыс. Кестелік процессордың графикалық мүмкіндіктері

• Әр мемлекеттегі Интернетке қосылу жылдамдығы туралы мәліметтерді оқыңдар.

Южная Корея (16,63 Мб/сек) Гонконг (8,57) Япония (8,03) Румыния (6,80) Нидерланды (6,50) Швеция (5,50) Чехия (5,32) Бельгия (5,26) Дания (5,18) Швейцария (5,08) Канада (4,73) США (4,60) Венгрия (4,45) Германия (4,14) Тайвань (4,08) Португалия (3,93) Великобритания (3,93) Австрия (3,76)

Франция (3,36) Израиль (3,29) Греция (3,03) Италия (3,00) Польша (2,93) Таиланд (2,90) Австралия (2,86) Испания (2,77) Россия (2,59) Украина (2,28) Чили (2,19) Саудовская Аравия (1,85) Марокко (1,76) Вьетнам (1,73) Турция (1,72) Колумбия (1,65) Аргентина (1,55) Мексика (1,49) Бразилия (1,36)

Малайзия (1,19) Перу (1,17) ЮАР (1,07) Филиппины (0,90) Китай (0,86) Казахстан (0,85) Египет (0,83) Индия (0,82) Пакистан (0,72) Венесуэла (0,72) Индонезия (0,63) Нигерия (0,50) Иран (0,41)

1. Кез келген 20 елді таңдаңыз.

2. Осы елдерге кесте құрыңыздар.

3. Осы деректер бойынша екі әр түрдегі диаграммалар құрыңыздар.

• 13.1. Тәжірибелік жұмыс. Ms Access. Шебер көмегімен кестелер құру

• Жаттығу жұмыстары:

• 1-жаттығу. «Деканат» деректер қорын жасау.

1. Жаңа «Деканат» деректер қорын жасаңыз. Жаңа деректер қорын жасау үшін:

• Access программасын жүктеп, ашылған терезенің сол жағындағы «Жаңа деректер қоры» пунктын басыңыз;

• «Жаңа деректер қоры файлы» терезесінде Файл атауы өрісіне деректер қорының атауы ретінде Деканат атын беріңіз және деректер қоры сақталатын өзіңіздің папкаңызды таңдаңыз.

• Создать батырмасын басыңыз.

2. Деректер қорының кестесін жасау. Деректер қорының кестесінің алдымен құрылымын (жобасын) жасайды. Оны жасау үшін:

• Ашылған терезеде «Деректер қоры» терезесінің сол жақ панелінде Access объектілерінің (таблицы, формы, запросы, отчеты, макросы, модули) барлық типтерін шақыру үшін басқару элементтері орналасқан. Терезеден жасалатын құжаттың типін таңдау керек, сіз кесте жасайтын болғандықтан Таблицы бөлімін таңдап, Создать батырмасын басыңыз.

• «Жаңа кесте (Новая таблица)» терезесі ашылады. Оң жағында келесі жұмыс үшін нұсқалардың тізімі берілген:

• Мұнда бірнеше нұсқалар бар, соның ішінен сіз Конструкторды таңдап, ОК батырмасын басыңыз. Ашылған Конструктор терезесінде жасалынатын кестенің өрістерін 1-кестеге сәйкес анықтаңыз. Кестенің өрістерін анықтау үшін:

• «Өрістің аты» бағанындағы жолға бірінші өрістің атын Оқытушы_ коды деп енгізіңіз;

• «Деректер типі» бағанындағы жолда тізім батырмасына басып, деректердің Сандық (Числовое) типін таңдаңыз, ал «Өрістің өлшемін» Общие- Целое во вкладке деп анықтаңыз.

• Оқытушы_коды өрісін кілттік өріс етіңіз. Ол үшін саймандар панеліндегі кілттің суретіне басыңыз немесе жанама менюді шақырыңыз.

• «Код» өрісіндегі деректерге шектеу енгізіңіз. Бұл деректер қайталанбауы қажет, өйткені оқытушылардың кодтары қайталанбауы тиіс, әрі оларды өзгерту мүмкіндігі қамтамасыз етілуі тиіс.

• Общие бөліміндегі Индексированное поле параметрінің жолын шертіңіз. Тізімнен «ДА» пунктін таңдаңыз ( бірдей болмау үшін).

• Ескерту. Индекс — бұл Access-тің кестеде деректерді іздеуді және сұрыптауды тездететін құрал. Кестенің кілттік өрісіне (алғашқы кілттің өрісі) автоматты түрде индекс қойылады. MEMO және Гиперсілтеме немесе OLE объектісінің өрістеріне индекстер жасауға болмайды.

• «Оқытушылар» деректер қоры кестесіндегі қалған барлық өрістерді анықтау үшін 1- кестеге сәйкес жоғарыдағыдай әрекеттерді орындаңыз.

• 1- кесте.

Өрістің аты	Деректер типі	Өрістің өлшемі
Фамилиясы	Мәтіндік	20
Аты	Мәтіндік	15
Әкесінің_аты	Мәтіндік	25
Туған_күні	Күн/уақыт	Өрістің форматы: Қысқа
Қызметі	Мәтіндік	9
Пән_коды	Сандық	Бүтін
Пән	Мәтіндік	11
Телефон	Мәтіндік	9
Жалақы	Ақшалық	Өрістің форматы: Негізгі Ондық таңба саны: 0

• Жасалған кестені Оқытушылар деген атпен сақтаңыз. Ол үшін «Жабу» белгісін басыңыз. Ашылған терезеде кестенің атын сұрайды, сіз Оқытушылар деп теріп, ОК батырмасын басыңыз.

• 2 – жаттығу. Деректер қорын өңдеу (редакторлеу).

• Ол үшін жобасын жасаған кестенің Конструктор режиміне өтіңіз. Егер сіз деректер қоры терезесінде болсаңыз, онда Оқытушылар кестесін таңдап, батырмасына басыңыз.

• «Қызметі» өрісіне енгізілетін деректерге шектеу қойыңыз; тек қана Профессор, Доцент немесе Ассистент сөздері енгізілуі керек.

• Енгізілетін деректердің мәніне шарт қою үшін:

• «Қызметі» өрісін шертіп, Общие бөлімінің терезесінің төменгі жағындағы Условие на значение дегенге өтіңіз.

• Өрнекті құрастырушы арқылы (построитель выражений) мәндерге шарт қою үшін мынандай батырманы шертіңіз.

• Пайда болған терезеде Профессор сөзін жазып, одан соң батырмасын шертіңіз (бұл батырма НЕМЕСЕ деген қызметті атқарады), одан соңДоцент сөзін жазып тағы да осы батырманы шертіңіз, Ассистент сөзін жазып <ОК> батырмасын шертіңіз. Осылайша «Қызметі» өрісіне тек Профессор, Доцент, Ассистент мәндері ғана енгізіледі.

• «Қызметі» өрісіне дұрыс емес деректер енгізілген жағдайда экранға шығатын қате туралы хабарламаның мәтінін анықтау. Қате туралы хабарлама (Сообщение об ошибке) жолына «Ондай қызмет жоқ, деректерді дұрыс енгізіңіз» деген сөйлем енгізіңіз.

• «Қызметі» өрісіне үнсіз келісім бойынша шығатын мән етіп Доцент сөзін анықтаңыз.

• Конструктор режимінен шығыңыз.

• 3 – жаттығу. Кесте режімінде жұмыс.

• 1. Кесте режимінде деректерді енгізу мен редакторлеу жүреді. Жобаланған кестеңіздің Кесте (Таблица) режиміне өтіңіз. Ол үшін:

• Саймандар панеліндегі батырманы шертіңіз;

• немесе Вид – Режим таблицы комндаларын орындаңыз. Кестені сақтауға байланысты шыққан сұраққа <Да> деген батырманы шертіңіз.

• 2. Кестені толтыру. Кестеңізді төмендегі 2-ші кесте сияқты етіп толтырыңыз. «Қызметі» өрісіне дұрыс емес деректер енгізілген жағдайда (мысалы Лаборант сөзін) не болатынын байқаңыз. Экранда «Ондай қызмет жоқ, деректерді дұрыс енгізіңіз» деген хабарлама шығады. Дұрыс сөзді енгізіңіз.

• 2- кесте

  Код	Фамилия	Аты	Әкесінің аты	Туған жылы	Қызметі	Пән коды	Пән	Жала-қы
  1	Жарасов	Саят	Байболович	23.10.1954	Профессор		Статистика	8900
  2	Айтов	Орал	Айтович	25.07.1940	Доцент		Экономика	12000
  3	Омаров	Назар	Маратович	05.12.1967	Доцент		Математика	17600
  4	Сергеева	Ольга	Ивановна	12.02.1972	Ассистент		Математика	14500
  5	Емец	Павел	Петрович	16.02.1951	Доцент		Экономика	18900
  6	Салимова	Раушан	Ахановна	30.05.1966	Доцент		Информатика	17900
  7	Омаров	Оспан	Маратович	30.07.1948	Доцент		Физика	18900

3. Кестедегі әр өрістің енін деректердің ұзындығына сәйкес өзгерту.

4. Ол үшін:

• «Код» өрісіндегі кез келген жолды шертіңіз;

• Формат– Ширина столбца командасын орындаңыз;

• Пайда болған терезеде <По ширине данных> батырмасын шертіңіз, сонда өріс ені өзгереді.

• Осы әрекеттерді қалған өрістерге де орындап, ендерін өзгертіңіз.

3. Кестеде іздеу жасау.

• Мысалы, Оқытушы Омаровқа іздеу жасау үшін:

• «Фамилия» өрісінің бірінші жолына курсорды орналастырыңыз;

• Правка –Найти командасын орындаңыз;

• Пайда болған терезенің Образец параметрінің жолында Омаров деп теріңіз;

• <Найти> батырмасын шертіңіз. Омаров сөзі белгіленіп, курсор сол сөз орналасқан 3- жолға ауысады;

• <Найти далее> батырмасын шертіңіз. Курсор соңғы жазбаға, 7-жолға ауысып, келесі Омаровты айрықшалайды;

• <3акрыть> батырмасын шертіп, іздеу режимінен шығыңыз.

3. Деректерді алмастыру. Ассистент Сергееваның жалақысын 18900 -дан 20000-ға алмастыру керек . Ол үшін:

• «Жалақысы» өрісінің бірінші жолына курсорды қойыңыз;

• Правка– Заменить командасын орындаңыз;

• Пайда болған терезенің Образец жолында 18900 санын теріңіз;

• Заменить на жолына 20000 санын теріңіз. Басқа опцияларға көңіл аударыңыз—сізге осы өрістің барлық жазбалары бойынша іздеу жасауға тура келеді.

• <3аменить все> батырмасын шертіңіз. Нәтижесінде деректер алмастырылады;