Белорусская традиционная кухня. Основные продукты. Хлеб и хлебные изделия. Первые и вторые блюда.
Традиционная кухня Белорусов включает разнообразные блюда из муки, круп, овощей, картофеля, мяса и молока. Способы сохранения продуктов - сушка, квашение, соление. В питании большую роль играли дикорастущие растения - щавель, лук луговой, полевой чеснок, крапива и др. Наиболее древний вид растительной пищи - каши из ячменных зёрен, проса, овса, ячной и гречневой круп. Каши из ячменных зёрен (кутья, гуща) сохраняются и сейчас как обрядовые на родины, поминки. Из муки (преимущественно ржаной) готовили жидкие и полужидкие блюда: квашеные - солодуха, кваша, кулага и неквашеные - калатуша, затирка, галушки, макароны, кулеш, маламаха. Из овсяной муки - кисели, жур, толокно.
Основу повседневного питания составлял хлеб (ржаной, реже пшеничный). Его пекли преимущественно из кислого теста с различными добавками - картофелем, свёклой, с желудями, мякиной и др. в зависимости от достатка в семье. Из хлебного теста пекли различные лепёшки - скавародники, праснаки, коржи; в праздники - пироги. Традиционная еда Белорусов - блинцы из ржаной, пшеничной, гречневой муки. Один из основных продуктов питания Белорусов - овощи. Горох и бобы тушили; капусту, свёклу, брюкву, огурцы солили; репу, морковь - парили и пекли. Из овощей варили жидкие блюда - ботвинья, холодник, борщ. Со второй половины 19 века прочные позиции в питании занял картофель. Известно более 200 блюд из картофеля - печёный, отварной, жареный, тушёный, пюре, комы, бабка или дранка, клёцки, колдуны, блины, гульбишники, оладьи, суп, запеканки, пирожки и т.д. Молоко чаще употребляется в кислом виде; творог и особенно масло, сметана - в ограниченном количестве. Мясо и мясные продукты использовались преимущественно в составе блюд, чаще употребляли свинину, баранину, мясо домашней птицы, реже говядину. Из напитков известны берёзовый сок, медовый, хлебный, свекольный квасы.
Обрядовая еда: каравай на свадьбе; крашеные яйца, булки, пасха, колбасы на Пасху; кутья, блины, кисели на поминках; бабина каша на родины; блины на масленицу; кулага на Купалле и др. Традиции питания в значительной мере сохраняются и сейчас. В рационе преобладают блюда из картофеля, блины, каши, молочные блюда. Увеличилось потребление мясных продуктов, подсолнечного масла. Появились блюда, заимствованные у других народов,- шашлык, бефстроганов, плов, гуляш, пельмени и др. Возросла роль привозных напитков - чая, какао, кофе. Исчезли из употребления конопля, льняное семя, некоторые блюда из муки - солодуха, кулага, толокно, мучные кисели.
Верования народов Беларуси. Белорусская мифология.(добавить про богов из цубы)
Канфесii на беларусі. Язычнiцтва
Да канца 1 тысячагоддзя н.э. плямёны, што насялялі тэрыторыю сучаснай Беларусі, прытрымліваліся старажытных язычніцкіх вераванняў, прынесеных у гэты рэгіён Еўропы нашымі далёкімі арыйскімі (індаеўрапейскiмі) продкамі яшчэн а рубяжы III і II тысячагоддзяў да н.э.
Рэлігіяй усходніх ссавян бьшо язычніцтва з пантэонам багоў, шматбожжам, з абагаўленнем навакольнай прыроды.
Род- сотворил всё
Сварог- бог небесного огня. Гарэнне солнца. Обязательство: следить за солнцем днём, а вчером на колеснице следить за людскими грехами. Утром он Роду доносил о людских грехах
Каляда- бог зимняга солнцестояния
Купала- бог летняга солнцестояния(бог дастатку і ўраджаю)
Ярыла- бог ураджая. Представлялся молодым парнем, одетым во всё белое на белом коне. Когда он скакал по полю, то из-под копыт ярылася жыта.
Даждбог- бог дабрабыту.
Пярун - бог грому і маланкі;
Вярба - баііня вясны, абуд-жэння прыроды;
Тур - бажаство дзікіх звяроў ( па назве самага дужага з іх);
Лада - багіня кахання;
Цёця (у беларусаў) - багіня асенняга ўраджаю;
Парадзіха - жаночы пачатак жыцця;
Жыжаль – бог агню;
Пераплут-бог весялосцi.
Святавит - бог вайны
Знич- бог смерти и подземелья
Стрыбог- бог ветров
Жыцень - жытны дух;
Аўсень - дух авечак, а таксама дамавікі, лесавікі (або лесуны), вадзянікі, русалкі, ваўка-лакі і іншыя.
Баба-Яга- багіня смерці;
Адносіны да некаторых з гэтых істотаў ў старажытных беларусаў былі амаль прыяцельскімі. Так, каб задобрыць дамавіка дастаткова было кінуць яму ў прыпечак некалысі зярня-так ці скарыначку хлебаі выліць яму некалькі кропелек вады, або пад час урачыстасцяў і хмяльнога напою.
У канцы Х ст. галоўным бажаством усходніх славян быў Пярун. Гэты адзін са старажытных багоў, культ якога выводзіўся з часоў арыйскай, індаеўрапейскай супольнасці. У літоўцаў ён называецца Пяркунас. Гэта не толькі бог грому і маланкі, але і ўвасабленне навальнічай хмары, якая дае дождж і, такім чынам, спрыяе ўраджаю. У "Аповесці мінулых гадоў" сярод язычніцкіх багоў Пярун названы першым. Паводле старажытных беларускіх павер'яў Пярун выглядаў сівавалосым волатам. Ён панаваў над зямлёй, якая была падпарадкавана яго ўсемагутнасці. Перуна страшыліся і стараліся яго ўла-годзіць, зберагчыся ад яго страшнай кары. Для гэтага выпрацаваўся адмысловы сімвал - грамавы знак - круг з абазначэннем шасці радыўсаў. У беларускіх вёсках на пра-цягу стагоддзяў гэты знак ставілі на двярных шалёўках; каб захаваць хату ад удару маланкі, ад гневу Перуна.
У гонар Перуна будавалі капішчы-свяцілішчы, дзе зна-ходзіліся ідалы з выявай гэтага бога. Яго выявы рабіліся не толькi з дрэва, але і з каменю. Некаторыя даследчыкi лічаць, што знакамітая скульпурная фігура язычніцкага бога, высе-чаная з пясчаніку (вышынёй 1,2метра), знойдзеная ў 1963 г. на беразе р. Серабранка каля Шклова ("Шклоўскі ідал", або "Ёлап", паводле энцыклапедыі) і датаваная Х ст., увасабляе Перуна. Іншых выяў Перуна незасталося. Перад прыняццем хрысціянства Пярун быў вылучаны на першае месца, а божа-сівы сонца і агню адыйшлі на другое. Перуну прыносілiся крывавыя ахвяры. Ахвярнай жывёлай, паводпе стара-даўняй традыцыі, лічыўся бык, які сімвалізаваў жыццёвую магугнасць.
Хрышчэнне жыхароў полацкай, тураўскай зямель і іншых беларускіх зямель
Хрышчэнне бларускіх зямедь адбылося ў апошнім дзесяцігоддзі Х-пачатку XI ст. Першымі перайшлі ў хрысціянства, адмовіўшыся ад язычніцтва, баяры і дружына, потым гараджане і сяляне. У пачатку XI ст. былі ахрышчаны жыхары Тураўскага і Смаленскага княстваў (у склад апошняга ўваходзіла цяперашняя Магілёўская вобласць).
Хрысціянская царква тады яшчэ не была падзелена на каталіцкую і праваспаўную, а бьгаа адзінай, хаця ўжо ўсталяваліся Заходняя і Усходняя царкоўная іерархіі і заходні і ўсходнi абрады. Падзел адбыўся пазней, у 1054 годзе, калі абедзве царквы - Рымска-каталіцкая і Праваслаўная візантыйская - сталі існаваць асобна. Канчаткова гэты падзел аформіўся ў 1204 годзе. Таму, калі мы гаворым аб тысячагоддзі хрышчэння жыхароў беларускіх зямель, то правільна будзе называць гэта тысячагоддзем хрысціянства, а не праваслаўя ў Беларусі.
Жыхары Полацкага і Тураўскага княстваў былі ахрышчаны святарамі, якія прыехалі з Кiева і былі выхадцамі з Візантыі і Балгарыі. Але іх было мала, і таму хрысціянізацыя ў беларускіх землях зацягнулася. Пры гэтым цэрквы пераважна будаваліся ў гарадах, а ў рэдкіх тады і адметных ад гарадоў сельскіх паселішчах іх было няшмат. Таму жыхары сёл і сялец (як тады называліся сельскія паселііпчы) яшчэ доўгі час успрымалі хрысціянекую веру вонкава і павярхоўна.
У кожным старажытным беларускім княстве існавала епархія на чале зепіскапам - Полацкая, Тураўская і Смаленская (нагадаем, што ў склад апопшяй уваходзілі тады царкоўныя прыходы гарадоў і сёлаў сучаснай Магілёўскай вобласці). Пра-васлаўныя епіскапы мелі вялікі ўплыў на рашэнні князеў, а ў Полацку - і на рашэнні веча. 3 цягам часу, ужо ў складзе Вялікага Княства Літоўскага, праваслаўныя епіскапы ўзначальвалі соймы асобных зямель дзяржавы. Епіскапы беларускіх княстваў у царкоўных адносінах былі падпарадкаваны кіеўскаму мітрапаліту, а праз яго -канстанцінопальскаму патрыярху. Царкоўны гісторык Я.Е.Галубінскі лічыць, што Полацкая і Тураўская епархіі былі заснаваны ў 992 годзе. . Епіскапы мелі ўсе тыя правы, якія бьші распаўсюджаны на епіскапаў Праваслаўнай царквы, паводпе "Свiтку Яраслава", дадзенага кіеўскiм князем Яраславам Мудрым. Яны валодалі зямлёй з залежнымі сялянамі, атрымалі права суда ў сяменных і шлюбных адносінах, у галіне сямейнай маралі, атрымвалі ад падсудных"віны"(штрафы па суду). 3 вядомых летапісаў епіскапаў на пачатку XII ст. нагадваюцца полацкі епіскап Міна, а пасля Ілля. Менавіта ў яго час полацкая князёўна Прадслава, дачка князя Святасяава (Георгія) Усяслававіча і ўнучка ўсяслава Чарадзея, прыняла манашаскі сан з імем Ефрасінні ў жаночым манастыры пры Полацкiм Сафійскім саборы.
Ужо ў гэты час епіскапы, святары, дыяканы і манахі складалі асобнае, прывілеяванае саслоўе ў феадальнай дзяржаве. Яны не плацілі шматлікiх падаткаў, у іх быў свой епіскапскі суд, дзе судзілiся ўсе духоўныя асобы. Гэты суд распаўсюджваўся ў шэрагу пытанняў (напрыклад, у сямейна-побытавых справах) і на іншыя саслоўі. Кожная епархія мела сваю царкоўную адміністрацыю.
Побач з усходнім, візантыйскім абрадам (праваслаўем) на тэрыторыi Беларусі прыходзіць ізаходні, рымскі абрад хрысціянства. Так, каля 1010 года тураўскі князь Святаполк разам са сваімі падданымі прыняў хрышчэнне паводле заходняга абраду ад нямецкага біскупа Рэйнберна. Як паказваюць матэ-рыялы раскопак, "лацінскія" касцёлы існавалі ў XII ст. у Полацку і Смаленску. З канца XII ст. на тэрыторыю Полацкага княства пачынаецца ўплыў Лівонскага біскупства, стаоранагаў 1188г. У першай палове XIII ст. у Полацкім княстве нават існавала Русінсасае біскупства, падпарадкаванае ў 1255 г. новастворанай Рыжскай мітраполіі.
Сегодня Количество религиозных конфессий в Беларуси достигло 25. Общая численность религиозных организаций на начало 2007 года достигла 3 тыс. 103 (из них 2 тыс. 953 общины верующих).
Православная церковь
Православие является древнейшей христианской конфессией, получившей распространение на территории белорусских земель. Первая православная епархия – Полоцкая – была основана в
992 году.Одиннадцать православных епархий (Брестская, Минская, Полоцкая, Могилевская, Пинская, Гомельская, Гродненская, Новогрудская, Витебская, Туровская, Бобруйская) входят в состав основанного в 1989 году Белорусского экзархата Русской православной церкви. Другое официальное название Белорусского экзархата – Белорусская православная церковь. Руководство ею осуществляет Синод во главе с Митрополитом Минским и Слуцким Филаретом, Патриаршим Экзархом всея Беларуси. Для подготовки священников на базе Жировичского Свято-Успенского мужского монастыря действуют Минские духовные школы – академия и семинария. В эти высшие религиозные учебные заведения имеют право поступать абитуриенты со всего постсоветского пространства.
Римско-католическая церковь
католицизм начал здесь активно распространяться с конца XIV века. Рост количества католических общин за последнее десятилетие обусловил реорганизацию структуры управления Римско-католической церкви в Беларуси. К настоящему времени созданы четыре епархии – Витебская, Гродненская, Пинская и Минско-Могилевская. В 1999 году образована Конференция католических епископов в Беларуси, которую возглавляет епископ-ординарий Витебской епархии Владислав Блин.
Протестантские церкви
Направления протестантизма лютеранство и кальвинизм были известны в Беларуси с XVI в. Во времена Реформации
и позже учение Лютера не получило широкого распространения (в отличие от кальвинизма) и сохранилось в основном среди немецкого (частично латышского, литовского и польского) населения Беларуси. В настоящее время зарегистрировано 27 лютеранских общин. Большинство верующих составляют этнические немцы. Конфессиональное течение христиане веры евангельской образовалось в Беларуси в 1988 году, после выхода из Союза евангельских христиан-баптистов. Зарегистрированы также Белорусская конференция Адвентистов седьмого дня, Христиане Полного Евангелия. Легализована деятельность конфессионального объединения свидетелей Иеговы.
Униатство.. В 1596 году в Бресте на церковном соборе была официально провозглашена уния (союз) католической
и православной церкви. Согласно унии православная и католическая конфессии должны были объединиться под главенством Римского Папы. Униаты не отходили от основных догматов, традиций и обрядности православной церкви, однако признавали верховенство Римского Папы и некоторые католические символы веры, пытались придать ей специфический национально-культурный характер. В Беларуси униатство возродилось в конце 1980-х годов.
Иудаизм
Последователи иудейской веры были известны в Беларуси еще в IX–XIII вв. Наиболее активный наплыв иудейского населения в Беларусь пришелся на 2-ю половину XVII – 1-ю половину XVIII в. Активное возрождение местной иудейской конфессии в 1990-е годы несколько тормозится процессом постоянной эмиграции, а также внутренним религиозным расколом.
Ислам
Ислам в Беларуси распространился в XIV–XVI вв. Этому содействовали великие князья литовские, которые приглашали татар-мусульман из Крыма и Золотой Орды для охраны границ государства. .Вероисповедание местных татар относится к суннитскому толку ислама.Большинство белорусских татар (особенно молодое поколение) не очень хорошо знают каноны традиционной веры, конфессионально нейтральны и склонны к религиозной толерантности.