Денсаулыққа байланысты мақал-мәтелдер

1. Әуелгі байлық — ден саулық, Екінші байлық — он саулық, Үшінші байлық — ақ жаулық

2. Денсаулық — зор байлық.

3. Бас аманда мал тәтті, Бас ауырса, жан тәтті.

4. Аурудың жақсысы жоқ, Дәрінің тәттісі жоқ.

5. Бас ауырса жан қорқады.

6. Ауырып ем іздегенше,

Ауырмайтын жол ізде

7. Жаман ауруға – жақсы ас.

8. Емнің алды - еңбек.

9. Басы аманның малы түгел.

10. Демі бардың емі бар.

11. Ауру аздырады,

Суық тоңдырады.

12. Денсаулықтың қадірін ауырғанда білерсің.

Тусытық атаулар

Ата – әкеннің  әкесі, бергі ата.

Арғы ата – атаның әкесі.

Жеті ата – сегізінші атаға дейінгі  аталар.

Нағашы ата – шешенің (ананың) әкесі.

Әже – әкенің шешесі,үлкен әже.

Нағашы әже– шешенің  шешесі.

• Әке жағынан қандастық туыс атаулары:әке, шеше, аға, апа әпке, тәте, іні, қарындас, сіңлі, баба, ата, әже, немере, шөбере, немере аға, немере апа, немере қарындас, немере іні, немере сіңлі, шөбере аға, шөбере іні, шөбере апа, шөбере қарындас.

• Шеше жағынан қандастық туыс атаулары:нағашы, нағашы ата, нағашы әже, нағашы әпке, нағашы аға, нағашы іні, нағашы қарындас, жиен, жиеншар.

• Некелік қатынасқа байланысты атаулар:жезде, жеңге, нағашы жеңге, нағашы жезде.

• Құдалыққа байланысты туыстық атаулар:құдаша, құда бала, құдағи, құда.

ӨЗ ЖҰРТЫ

• Ата - дедушка, со стороны отца

• Әже - бабушка со стороны отца

• Әке/Көке - отец. Кстати "Көке" иногда называют старших братьев, распространено в основном на юге

• Ана - мама

• Апа/тәте - тётя

• Аға - дядя или старший брат.

• Әпке  - старшая сестра. Так же старшой сестрой в центральном Казахстане называют "Апа"

• Іні - младший братишка

• Сіңлі - младшая сестренка

• Туыс/тума - не очень близкие, но все же родственники со стороны отца

• Бөле - дети родных сестер будут друг другу "бөле"

• Жиен -внуки со стороны дочери.

• Жиеншар - правнуки со стороны дочери

• Жеңге - Жена старшего брата. Жену младшего брата называют как обычно"келин бала".

• Жезде - Муж старшей сестры. А старшая сестра может называть мужа младшей сестренки "күйеу бала"

НАҒАШЫ ЖҰРТЫ

Ата - дедушка со стороны матери

Ана, әже - бабушка, со стороны матери

Аға - дядя

Апа - тетя

Құда жегжат - дальние родственники, близкие друзья

Қабырға ағайын - "косвенные" родственники.

Балдыз - Младшие братишки и сестренки жены для мужа будут "балдыз"

Бажа -мужья родных сестер будут друг другу "бажа"

Абысын, абысын ажын - жены родных братьев будут друг другу абысынками.

Төркін - родственники вышедшей замуж девушки. Если проще, другое название родственников жены

ҚАЙЫН ЖҰРТЫ

Күйеу - муж

Құдалар - родственники со стороны мужа/жены

Қайын ата - отец мужа/жены

Ене (қайын ене) - мать мужа/жены

Қайнаға - старший брат мужа

Остальное так же іні, сіңлі, апа, әпке только с добавлением "қайын" - қайын іні, қайын сіңлі, қайын апа и т.д.

Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық салт-дәстүрлер

Қазақтарда отбасы мен некеге қатысты ежелден келе жатқан әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрлері бар. Дүниегекелген жас нәрестеге оның құлағынаазан шақырыпат қойылатын. Жасы үлкен туысқандардың бірі Ата-ана өздерінің ұлын үйлендірудіәрқашан ойластырып жүреді.Болашақкелінді бала кезінен іздестіре бастайтын. Тіпті балалардүниегекелмей жатып-ақатастырурәсімі болатын. Құдаларды өнегелі, құрметті, текті жерден іздестіретін.Құдатүсудің салт-дәстүрлері бойынша арнайы рәсім өткізілетін. Қазақтарда жеті атаға толмаған туыстар арасынданекеқиюға қатаң тыйымсалынатын.Баланыүйлендіруге қатысты әдет-ғұрыптардың реті мынадай болатын:құда түсуге алдын ала келісу, ата-ананың құда түсуі, күйеудің қалыңдыққа ұрын баруы, келін түсіру тойы, неке қию рәсімі. Ұзатылатын қыздың әкесі құда түсіп келген құдаларғақұйрық-бауыржегізеді. Бұлсалт-дәстүрқұдалық рәсімінің орындалғанын көрсететін. Құда түсудің ресми бөлігі аяқталғаннан кейінжігітжағы қыздыңкалыңмалынтөлейтін.Үйленутойы кезінде құдалар бір-бірінекиткигізетін болған. Ол түрлі қымбат бағалы киімдерден,матакездемелерден, мал басынан тұратын. Құдалар жағы бір-біріменқоржын алмасып, өзарасыйлықжасасатын. Үйлену тойының әдет-ғұрыптарынеке қиюрәсіміне ұласады. Қазақтардың дәстүрлі қоғамында қыздыңжасауынберудің де зор маңызы болды. Жасау қыз баланың жас кезінен әзірлене бастайтын. Қыздың жасауына киіз үй,кілем,текемет,сырмақсияқты бұйымдар, киім-кешек түрлері меныдыс-аяқтар, әр түліктен тұратын мал басы және басқалары кіретін болған. Жеке шаңырақ көтеріп, ата-анасынан еншісін алып шыққан жас отбасында күнделікті тіршілігіне қажетті нәрсенің бәрі де — отауы, төсек-орындары мен үй ішінің жабдықтары, есік алдында малы да болатын. Ежелден келе жатқан әдет-ғұрып бойынша ата-анасының қолында кенже ұлы қалып, қара шаңыраққа бүкіл мал-мүлкімен қоса иелік ететін.