51. Δх, Δу қандай формуламен есептеледі.

ΔХ═ d соsα

ΔУ═ d sіnα

Мұнда, α- дирекциондық бұрыш

Өлшеу нәтижелерін өңдеу және жергілікті жерге көшіру жұмыстарында тура және кері геодезиялық есептерді шығаруға тура келеді. Мысалы, түзудің бірінші нүктесінің координатасы Х1, У1 , 1-ші нүктеден 2-ші нүктеге дейінгі горизонтальдық салынды d1-2 және дирекциондық бұрышы α1-2 беріліп, екінші нүктенің координаталарын Х2, У2 анықтау үшін, түзу геодезиялық есеп формулалармен шешіледі: ΔХ= Х2 –Х1; ΔУ=У2 –У1; ΔХ= d1-2 cos α1-2; ΔУ= d1-2 sin α1-2; Х2= Х1+ d1-2 cos α1-2; У2= У1+ d1-2 sin α1-2; Егерде екі нүктеніңде координаталары беріліп, дирекциондық бұрышты және горизонтальды салындыны есептеу керек болса,онда мына формулалармен кері геодезиялық есеп шығарылады: ΔХ= Х2 –Х1; ΔУ=У2 –У1;

tg α= ΔУ/ΔХ = (У2 –У1)/ (Х2 –Х1); d= ΔУ/ sin α=(У2 –У1)/ sin α;

d= ΔХ/ cos α= (Х2 –Х1)/ cos α 2 2

d  X  Y 4

Бірақ жобалау топографиялық жоспарларының копия данасынан жүргізілетінің ескерсек, онда графикалық дәлдік одан да төмен болатынын көреміз. Сол себептен осы әдісті аса жауапты емес, немесе көмекші ғимараттардың құрылысында, немесе жоспарлық дәлдігі аса маңызды емес ішкі кварталдық құрылыста қолданылады.

мұндағы Х және У – координаттық тордың тӛменгі бұрыштың координаталары, ал ΔХ, ΔУ - графикалық әдіспен жоспардан алынған ара қашықтық, мм. Қағаздың деформациясын ескергенде А нүктесінің координаталары:

52. 2Т30 және 2Т30П теодолитін тексеру, зерттеу.

53. Траншея, шұңқыр қазғанда геодезиялық тексеру жұмыстары.

Бірінші әдісте, трасса жоспарына сәйкес, траншея түбінде сынады және тұрақты белгімен бастапқы және соңғы нүкте осьтің құбыр жодың түзу сызықты бөлігіне бекітіледі. Осы нүктенің бірінде ЛГП және шоқ жұмыс жғдайына келтіріледі, ол бақылау маркасының экраны бойынга бағдарланады, соңғы нүктеге бекітіледі. Микрометрмен барабан меонелігінде ылди орнатылады, ол барабан межелігінің бөлігінен беріледі, содан кейін аспаптың цилиндрлік деңгейіндегі үлбіреуік нӛлге келтіреді. Осымен бағытталу кеңістігіндегі құрылу аяқталады және құбыржол ылдиы, бұдане кейін лазер шоғы бойынша оның элементінің құрастырылуы басталады. Құбыржолдың салыну секциясына жұмыс белгісі орнатылады, содан кейін құбыр салғыш оны траншея түбіне түсіреді. Траншеяға түтік секциясын түсіру үрдісінде, құрастырушылар оның салмағын реттейді, яғни лазер шоғы жұмыс маркасының экранының ортасына түсуін қадағалайды.

Іргетас астына салынатын қазаншұңырды, траншейді қазу басталмай тұрып, жобада көрсетілген ғимараттар мен имараттардың негізгі остері және қазаншұңқырдың ішкі және сыртқы жиектері қазықтар мен белгіленіп, жерді қазатын мекемеге акт пен тапсырылуы тиіс. Негізгі остерді бөлу қазаншұңқырдың пішініне, мөлшеріне байланысты іргетастың төменгі кесігі арқылы жүргізіледі (сурет 4.20). Бұл жұмысты жүргізу үшін, бекітілген қалыптастыру белгілеріне салынған монтаждық остерге жіңішке сымдар тартылады (сурет 4.21), осы сымдардың қиылысқан нүктелерінен тіктегіш түсіріліп, оның проекцияларына қазықтар қағылып, іргетастың төмегі кесігінің негізгі остері белгіленеді. Қазаншұңқырдың жоғарғы жиегін бөлу үшін, оның төменгі контурының остерінің перпендикулярынан қашықтық d салынып белгіленеді. Осы қашықтықты мынандай формуламен есептейді

d= m(Н₁ –Н₀+iL) /(1+m_i),

мұнда, Н₁- құрылстың репер биіктігі, Н₀ – қазаншұңқыр табанының жобалық биіктігі , m- қазаншұңқыр құламасының коэффициенті, L- құрылыс реперінен қазаншұңқыр табанының жиегіне дейінгі горизонтальдық қашықтық, i- қазаншұңқыр құламасының еңістігі

i= (Н2-Н1) /l,

мұнда, Н2- ғимараттың сыртқы контурының жер бетіндегі биіктігі, l- ғимараттың сыртқы контурынан құрылыс реперіне дейінгі қашықтық.

54. Реперден іргетасқа биіктік беру, егер: Н_репер=100 м, а_репер=1090 мм, в_{іргетас}=0,990 мм. Сызбада көрсет.

55. Котлован қазғанда геодезиялық тексеру жұмыстары.

56. Ғимараттардың биіктігін өлшеу.

Н_эт қабат биіктігіне, таңдалынған қабат едені деңгейінен, жоғары орналасқан қабат еденіне дейінгі арақашықтық қолданылады. Тура осы принциппен жоғарғы қабат биіктігін анықтайды. Бірқабатты өндістік құрылыстарда қабат биіктігі еденнен конструкциялық жабындының төмегі жағына дейінгі арақашыққа тең.

Өзара орнатылған бқліктерді анықтау мақсатында, координаталық ось торын қолданылады.

Координаталық оське жіңішке сызықтармен пунктир штрих енгізіледі және ішін 6-дан 12мм-ге дейін диаметрмен маркерлейді.

Координаталық осьтерді маркерлеу араб цифрларымен белгіленеді және бас әріптермен (3, Й, О, X, Ы, Ъ, Ь.символдардан басқасы) белгіленеді.

Сандармен ең көп координаталық осьтері бар ғимараттың осін беогілейді.

Маркерлеу бағытын солдан оңға қарай, көлденең төменнен жоғарыға енгізеді.

Сыртқы қабырғаның координаталық осі а = 100 мм қашықтықта орналасады.

57. Реперден шұңқырдың биіктігін есепте. Н_репер=100 м, а_репер=0,800 мм, в_шұңқыр=2200 мм. Сызбада көрсет.

58. Кез келген бұрыштарды жер бетіне қондыру, бекіту, тексеру.

59. Іргетас түрлері. Геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету.

Қада табанды тұтасқұймалы іргетастасты бөлу жұмыстары, қадалардың басына бойлық және ендік остерді белгілеуден тұрады

Құрама іргетастар. Іргетастың табанының биіктігін нивелирлеу арқылы тексереді.

Жеке құрамалы іргетастардың остерін бөлу үшін қазаншұңқыр табанына бұрыштық және маяктық (аралық) блоктардың немесе блок- тұғырықтардың остерін. белгіленеді.

Таспалы іргетастың остерін бөлу, жеке іргетастарды бөлу тәсіліндей жүргізіледі және қосымша бұрыштық және аралық іргетастардың қойылатын орындары белгіленеді.

Ұстын (тірек) табанын жинақтауда бағыттау белгілері 1 стакан тесіктерінің өлшеміне байланысты, ұстын остерімен байланыстыру арқылы салынады.

60. Реперден ғимараттың құрылыс деңгейіне дейін биіктігін есепте, егер: Н_репер=100 м, а_репер=1300 м, К_{төменде}=1400 м, К_биікте=6400 мм, в_биікте=0,900 мм.

61. Сызықтарды жер бетіне қондыру, бекіту, тексеру. Қажетті аспаптар.

62. Әр мерзімде орындалатын геодезиялық жұмыстар (есеп беру).

63. Сызықтың ұзындығын есепте, егер: ∆х = -30м, ∆у= -40м. Бағытын анықта.

64. Қажетті нүктелерді жер бетіне қондыру, бекіту, тексеру тәсілдері.

65. Жер бетін нивелирлеу тәсілдері.

66. Жер бетіндегі реперден терең шұңқырға биіктік бер: Н_репер=100 м, а_{реперде}=1400 мм, К_биік=10400 мм, К_төмен=1200 мм, в=1100 мм.

67. Ғимараттардың қабырғаларын тік орнату. Пландық биіктік белгілеу, тексеру.

68. IV кластық нивелирлеу жұмыстары. Тұрақты нүктелер: бекіту, тексеру.

69. Нольдік нүкте деген не?

Нольдік жұмыстық нүкте деп жобалық және нақты биіктіктері тең

нүктелерді айтады.

70. Жер бедерін анықтағанда байланыс және аралық нүктелерінің биіктігін есептеу.

71. Іргетас орнатқанда геодезиялық жұмыстар. Қолданылатын аспаптар.

72. Жолдың жобасын жердің бетіне сызу үшін қандай құжаттар дайындайды?

73. Жер жұмыстарының көлемін есептеу.

Жер жұмысының көлемін көбінесе төртбұрышты призма немесе

үшбұрышты призма әдістерімен есептейді.

Төртбұрышты призманың жер жұмысының көлемі мына формуламен

анықталады

V=(ΣΔh/4)*S (1)

мұнда (ΣΔh/4)- біркелкі призманың орташа арифметикалық биіктігі,

S- призма табанының ауданы.

Үшбұрышты призманың жер жұмысының көлемі мына формуламен

анықталады

V=(ΣΔh/3)*S (2)

Аралас квадраттағы бесбұрышты призманың көлемін төртбұрышты

призма мен үшбұрышты призманың айырымы арқылы есептеу орынды.

Квадрат әдісімен үйме және ойық жер жұмысының көлемін әрбір

квадраттың немесе квадрат бөлігін (1) (2) формуларымен

есептейді.

74. Каркас-панельдік ғимараттарды салғанда геодезиялық бөлу.

Каркасты-панельді құрылыста неғұрлым қиын геодезиялық жұмыстары геодезиялық ұжым немесе геодезиялық топтың күшімен орындалады, ал жеңілдеу жұмыстар – техник-геодезист кӛмегімен орындалады. Кішірек нысандардың құрылысында геодезиялық жұмыстарды құрылыс ТРЕСТінің басқаруымен геодезиялық топ орындайды. Құрылыс жұмыстарды қабылдау кезіндегі бақылау геодезиялық түсіруді құрылысқа жалпы техникалық қадағалау жүргізетін тапсырыс 13 беруші орындайды немесе техникалық тексеріске бӛлінген қаражатымен (тапсырыс берушінің сұранысымен) жобалық ұжым орындайды.

75. Тұйықталған полигонның қосындысы теория бойынша нешеге тең?

Тұйық жүрістің өлшенген ішкі бұрыштарының қосындысы мына формуламен анықталады:

Σβ_nрак =β₁+ β₂+...+ β_n ; - бұрыштардың теориялық қосындысы мына формуламен анықталады:

Σβ_теор = 1800 (n-2) - өлшенген бұрыштар қосындысы мен теориялық қосындысының айырмашылығын бұрыштық үйлеспеушілік деп атайды.

Бұрыштық үйлеспеушілік f β былайша анықталады:

ƒβ _өлшен = Σβ_nрак- Σβ_теор

76. Жер бетінің ауданын есептеу тәсілдері.

77. Жер бетінде сызықтарды бағыштау: сызықтың азимуты, румбы, дирекциондық бұрыштар.

Жергілікті жерде, картамен немесе сызбалармен жұмыс істегенде сызықтардың жер бетіндегі бағытын дүние тұстары арқылы немесе берілген тұрақты бағыт ретінде алынған бағыттан анықтайды. Бағытты бағдарлау,- берілген тұрақты бағыт сызығымен, анықталатын сызық бағытының арсындағы бұрышты анықтауды айтады.

Сызықтардың бағыттық бұрыштары ретінде-нақты және магниттік азимуттар, дирекциондық бұрыш және румбалар алынады. Жергілікті жердегі заттарды компас не бусосль арқылы бағыттауға болады. Ақиқат меридианның солтүстік бағытынан бір затқа қарай сағат нұсқарының бағытымен есептелген жергілікті жердегі немесе картадағы горизонталь бұрышты азимут деп атайды. Азимут арабшадан аударғанда «бағыт» дегенді білдіреді.

Румб деп- оңтүстік немесе солтүстік бағытағы меридиандарға тақау жатқан анықталатын сызықпен, меридиан арасындағы сүйір бұрышты айтады. Румб r-әрпімен белгіленіледі, румбтің мәні 00 –тан 900 –қа дейін, қай ширекте жатуына байланысты, румбтердің бағыттары болады.

Оң таңбалы, солтүстік бағыттағы абцисса осінен (осьтік меридианнан), анықталатын сызық арасындағы, сағат нұсқарының айналу бағытымен алынған бұрышты - дирекциондық бұрыш деп атайды. Дирекциондық бұрышты α-әрпімен белгілейді, бұрыштың мәні 0 0 –тан 3600 –қа дейін

78. Берілгені: а_1-2=96⁰28^/, β₂=56⁰21^/, а_2-3 – нешеге тең?

79. Жиылатын темір-бетондық, каркас-панельдік ғимараттар құрғанда жеке бөлу жұмыстары.

80. Әр қабатқа вертикальдық осьтерді беру, бекіту.

Құрылыс салу кезеңдерінде осы белгілер сақталмауы мүмкін, осындай жағдайда геодезиялық қиылыстыру әдісі қолданылады. Вертикальдық көздеумен әзірленген остерден монтаждық горизонттарға көтеру, ғимараттардың биіктігі 15 м аспаса, ауыр (400 гр) тіктегішпен жүргізіледі. Егерде екінші қабат құрылымы (конструкциясы) салынған болса, онда аражабық ойығынан жіңішке жіппен тіктеуіш түсіріліп, оның үшін бұрыннан белгіленген тұстамалық остер мен қиылыстырып вертикальдық ості көтереді. Бұл жұмысты екі адам орындайды. Вертикальдық ось 15 метрден артық болса, онда зенит-және надир- аспаптары қолданылады.

81. Егер бастапқы қабырғаның дирекциондық бұрышы а_1-2 = 276⁰54^/ сол жақтағы түзетілген бұрыш β₂=123⁰45^/ тең болса, онда келесі қабырғаның дирекциондық бұрышы а_2-3 нешеге тең болады?

82. Кірпіштен құрылған ғимараттарды геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз ету.

Кірпіштен, табиғаттық және жасанды тастардан салынатын геометриялық дұрыс пішінді ғимараттарды немесе имараттарды салуда жүргізілетін геодезиялық жұмыстар: торлық остерді бөлу, оларды габариттік остермен байланыстыру, биіктіктерді анықтаудан тұрады. Бұл жұмыстарды жоғарыда жазылған әдістермен және аспаптармен жүргізіледі. Кірпіш қалаудың дұрыстығын әрбір метр биктікте, қалану тіктігін әрбір 4 м биіктікте тексеріліп отырады.

83. Орнатылған конструкциялардың сызбаларын тексеру, қабылдау.

84. Бұрыштың қатесін анықтайтын формуланы жаз.

85. Нольдік циклдың жұмыстарын бақылау, қабылдау.

86. Котлованның ұзындығын, кеңдігін, тереңдігін тексеру.

87. Бағыттың румбасының өсімін қалай анықтайды?

88. Ғимараттарды тапсырғанда, қабылдағандағы геодезиялық жұмыстары.

89. Геометриялық нивелирлеу негіздері, аспаптары.

Геометриялық нивелирлеу- өзара биіктік горизонталь көздеу сәулесі арқылы анықталады және нивелир аспабының көмегімен орындалады.

Геометриялық нивелирлеуде бір нүктенің екінші нүктеге байланысты өзара биіктігін горизонталь көздеу сәулесімен және сол нүктелерде вертикаль орналасқан рейкалардың көмегімен анықтайды.

Анықталған биіктіктер мен берілген бастапқы нүктенің биіктігі арқылы қалған нүктелердің биіктігі анықталады. Геометриялық нивелирлеудің екі әдісі бар: ортаға қою және алға қарай нивелирлеу.

90. III ширекте дирекциондық бұрыштың және румбтың байланысын көрсет.

III ширек (ОБ) 180^0-тан-270⁰-қа дейінгі аралықта r = α -180⁰