3 Трансформатор орамаларының эқк-і

Трансформатор орамасының сұлбасы (3.1 сурет)

3.1 сурет. Трансформатор орамасы

Трансформатордың бірінші орамасы айнымалы кернеу көзіне қосқанда өзекте пайда болатын айнымалы магнит өрісі екіншіг орамада өзара индукция ЭҚК-ін тудырады (3.2 сурет).

3.2-Ші сурет.Трансформатордың индукция тудыруы

Электромагниттік индукция заңы бойынша орамалардың әрбір орамында пайда болатын ЭҚК

(3.3)

Өзектегі магнит ағыны синусоидал болатындықтан,яғни

Ф=Ф_msint, (3.4)

орамда пайда болатын ЭҚК

sin(3.5)

мұндағы ЭҚК-тің амплитудасы

(3.6)

(3.4) теңдігі әрбір орамадағы ЭҚК-тің синустың заңдылығымен өзгеретінін және магнит ағынынан 90⁰-қа қалып отыратынын көрсетеді.

Егер (3.5) теңдігінің екі жағын да -ге бөлсе,онда ЭҚК-тің әрекеттік мәнін магнит ағынынң амплитудасымен байланыстыратын өрнек алынады:

_тff (3.7)

мұндағы f-трансформаторға берілген кернеудің (біріншігәр орамадағы тоқтың,өзектегі магнит ағынының жиілігі).

Бұл орамалардың бір орамында ғана пайда болатын ЭҚК. Егер ЭҚК-тің осы мәнін орам сандарына көбейтсе (орамдар бірізді жалғанған) біріншігәр және екіншігәр орамалардың ЭҚК-тері.

(3.8) және (3.9) тендіктерінен орамаларда пайда болатын ЭҚК орам санына,магнит ағынының амплитудасына және магнит өрісінің өзгеру жиілігіне байланысты деп тұжырым жасауға болады. Былайша айтқанда орамадағы ЭҚК орама санының ұзын-қысқалығына,магнит өрісінің күшті не әлсіздігіне және магнит өрісі орамаларды қандай жылдамдықпен қиып өтіп жататындығына байланысты.

w₁fФ_т , (3.8)

w₂fФ_т , (3.9)

мұндағы Е₁ ,Е₂-біріншігәр және екіншігәр орамалардың ЭҚК-тері; w_1, w₂- біріншігәр және екіншігәр орамалардың орам сандары [3].

4 Трансформатордың түрлері және олардың қолданылуы

Қолданылатын орындарына, тұтынатын қуатына, кернеуіне қарай трансформаторлар әртүрлі болады. Солардың біразін қарастырайық.

Үшфазалы трансформатор (4.1-сурет).

4.1-Сурет Үшфазалы трансформатор

Суреттен трансформатордың үш магнит өткізгіш өзектерінің әрқайсысында жоғарғы (ЖҚ) және төменгі (ТК) кернеулерге арналған екіден орамалар орналасқан.

Трансформатордың орамдарры не жұлдызша(Ү), не үшбұрыш (∆) әдістерінің бірімен жалғанады.

4.2 суретте трансформатордың орамдарының жалғаудың үш әдістерінің (4.2, а, б, в - сурет) және екі тобының (11,12) сұлбалары берілген

Бірінші және екінші оралымжардағы U₁, U₂ кернеулерінің фазаларының айырмасы α шамаларына қарай трансформатор орамдарын жалғаудың әдістері топтарға бөлінеді

4.2 Сурет үш фазалы трансформатордың қосылу схемасы

Ал U₁, U₂ кернеулерінің фазаларының айырымы шамасы орамаларды жалғау әдістеріне, орамдарын орау бағытына байланысты болатындығын бір фазалы трансформатор сұлбасын пайдаланып түсіндірейік (4.3 - сурет)

4.3 – суреттегі бір фазалы трансформатордың сұлбасында жоғары (ЖҚ) және төменгі (ТК) кернеулерге арналған орамалар А,Х және а,х әріптерімен белгіленген.

Трансформатордың орамаларының ұштары 4.3 а – суреттегідей белгіленіп, орамдарын орау бағыттыры бірдей болса, ондағы U₁, U₂ кернеулерінің бағыттары, яғни фазалары бірдей болады(4.3 а – суреті)

Трансформатордың орамдарының жалғау әдістерін белгілеу үшін U₁, U₂ кернеуінің бағыттарын сағат тілі бағытымен салыстырады.

U₁ кернеуінің сағаттың сағат тілімен, U₂ кернеуін сағаттың минут тілімен сәйкестендіреді.

4.3 а – суретте U₁, U₂ кернеулері 12-ге бағытталған сағат тілімен діл келеді, яғни фазалары бірдей. Ал бірінші және екінші орамаларының орамдарының оралу бағыттары бірдей. Трансформатордың олалымдарының бұлай жалғануының 12 – топ деп белгілейді.

Егер екінші орамының ұштарын белгілеп (4.3, а – суретте жақшалар ішіндегі әріптермен) не екінші орамада орамдарды орау бағыттарын өзгертсек (4.3 б - суреттегідей) U₁, U₂ кернеулері қарама – қарсы бағытталады. Трансформатордың орамаларының бұлай жалғануының 6 санмен белгіленеді.

Көп орамды трансформаторлар. Орамаларының саны екіден артық болатын трансформаторды көп орамасы бар трансформатор дейді. Көп орамасф бар трансформаторлар энергетика қондырғыларында, радио және автоматика құралдарында пайдаланылады.

а) ә)