- •Информатика кафедрасы
- •Зертханалық сабақтарды жоспарлау
- •6. Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі:
- •7. Оқыту нәтижесін бақылау және бағалау:
- •8. Оқу пәнінің саясаты:
- •2. Оқу пәні бойынша глоссарий
- •Дәріс материалдары
- •Информатиканың құрылымы
- •Информатиканың ғылымдар жүйесіндегі орны
- •Информатика
- •Информатика ғылым мен технологияның бірлігі ретінде
- •Дәріс 2. Информатиканың арифметикалық негіздері.
- •Дәріс 3. Дискретті математиканың негізі
- •4) Логикалық формула.
- •Ақиқаттық кестелерді құру және мәнін анықтау
- •Графтар және ағаштар: ағаштар, бағытталмаған графтар, бағытталған графтар.
- •2 Сурет
- •Дәріс 4. Дербес компьютердің архитектурасы.
- •Эем даму буындары
- •Дәріс 5. Операциялық жүйелер. Бағдарламалық жабдықтаудың даму тенденциялары мен қазіргі жағдайы.
- •4.Сурет. Қолданбалы пқ құрылымдық сұлбасы
- •Дәріс 6. Windows операциялық жүйесі.
- •Дәріс 7. Сервистік бағдарламалық жабдықтау.
- •Дәріс 8. Мәтіндік процессорлар
- •Miсrоsоft Word жұмыс терезесi
- •1.3. Құжаттардың бейнеленуiнiң режiмдерi
- •1.4. Меню жолының командаларымен жұмыс әдiстерi
- •2.1. Құжатты қалыптастыру
- •2.2. Мәтiндi енгiзу және редакциялау
- •2.3. Құжатты сақтау
- •2.4. Құжатты ашу
- •Мәтiндi енгiзудiң арнайы құралдары
- •2.5.3. Тезаурусты қолдану.
- •2.6. Құжат бойынша орын ауыстыру
- •2.7. Мәтiндi ерекшелеу
- •2.8. Мәтiндi жою, орнын ауыстыру және көшiрмесiн алу
- •2.9. «Апару және түсiру» технологиясы
- •2.10. Регистрдi өзгерту
- •2.11. Грамматиканы және емленi тексеру
- •3. Құжатты форматтау (пішімдеу)
- •3.1. Символды форматтау
- •3.2. Абзацты форматтау
- •3.2.1. Формат Абзац командасы арқылы.
- •3.2.2. Көлденең сызғыштың көмегiмен
- •3.2.3. Контексті меню көмегiмен.
- •3.3. Беттердi форматтау
- •3.3.1. Бағандар
- •3.3.2. Колонтитулдар
- •3.3.3. Беттердiң нөмiрлерi
- •3.3.4. Нұсқамалар
- •Мәтiндi енгiзудi автоматтандыру
- •4.1. Автомәтiн
- •4.2. Автоалмастыру.
- •Автоалмастырудың құралын баптауға арналған диалогтік терезесi
- •4.3. Автоформат
- •4.4. Стильдер мен шаблондар
- •Стильдердi өзгертуге арналған диалогтік терезесі
- •4.5. Тiзiмдер
- •4.6. Тақырып
- •4.7. Мазмұндар және нұсқағыштар
- •1. Объектілердi енгiзу
- •1.1. Суреттер
- •Бiрнеше суреттердi топтау
- •1.2. Бейнелер
- •1.3. Орнатудың әдiстерiн таңдау.
- •1.4. Бейненiң мәтiнмен байланысы.
- •2. Кестелер
- •3. Сiлтемелер
- •4. Формулаларды енгiзу
- •5. Мәнерлi мәтiн
- •7. Құжаттарды баспаға басып шығару
- •8. Мәтiнге пiкiр беру. Мәтiннiң версияларын (нұсқаларын) қалыптастыру
- •9. Word-ты баптау
- •Дәріс 9. Кестелік процессор.
- •Дәріс 11. Мәліметтер қорын басқару жүйесі (мқбж).
- •Дәріс 11. Қазіргі заманғы компьютерлік көрсетілім. .
- •2.Автомазмұн шебері көмегімен презентация құру
- •Автомазмұн шебері презентация құру үшін сатылы түрде мынадай сұрақтарға жауап беруді талап етеді:
- •3.2Бос презентация құру
- •4.Слайдқа мәтін, сурет, графикалық объектілер енгізу
- •5.Power Point программасында слайдпен жұмыс істеу режимдері
- •Құрылымдық режимде жұмыс істеу ерекшеліктері
- •Дәріс 12. Информатиканың алгоритмдік негіздері. Бағдарламалау жүйелер.
- •2. «Дейiн» қайталау.
- •Дәріс 14. Компьютерлік желілер.
- •Дәріс 14. Компьютерлік графика негіздері.
- •Дәріс 15. Интеллектуалдық және сараптау жүйесі. Ақпараттық қауіпсіздік.
- •Жасанды интеллектуалды жүйе туралы түсiнiк
- •4. Негізгі және қосымша әдебиеттер тізімі:
- •4.1. Негізгі әдебиеттер:
- •4.2.Қосымша әдебиеттер:
- •5. Зертханалық сабақтарды жоспары зертханалық жұмыс № 1 Тақырыбы: «Windows операциялық жүйесі. Негізгі объектілер. Сілтеуіш (Проводник) программасы »
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Зертханалық жұмыс № 2 Тақырыбы: «Дискілерге қызмет көрсету. Файлдарды архивтеу. Антивирустық программалар.»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №3 Тақырыбы: «Word текстік процессоры. Текстік құжаттарды құру, редакциялау және форматтау»
- •243100, Клинцы қаласы,
- •Құрметті демалушылар!
- •Біз сіздерді күтеміз!
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №4 Тақырыбы: «Word текстік процессоры . Құжатқа суреттер, графиктік объектілер орнату»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №5 Тақырыбы: «Word текстік процессоры . Формулалар редакторы.
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №6 Тақырыбы: «Word текстік процессоры. Макростар құру»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №7 Тақырыбы: «Кестелік процессор ms Excel. Мәліметтерді енгізу және редакциялау. Ұяшықтың адресі»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №8 Тақырыбы: «Функцияның мәндерін есептеу. Функция шебері.
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс № 9 Тақырыбы: «Логикалық функциялар. Екі және үш шартқа тәуелді функциялардың графигін тұрғызу»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №10 Тақырыбы: «Беттер (поверхность) тұрғызу. “Подбор параметра” командасын пайдаланып теңдеулерді шешу»
- •Excel программасында кеңістікте орналасқан беттерді тұрғызу кестеда мәндері берілетін екі айнымалыға (мысалы, х, у ) тәуелді функцияның (мысалы, z) мәндерін есептеу формуласы арқылы орындалады.
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №11 Тақырыбы: «Excel программасы. Мәліметтерді сұрыптау және фильтрациялау»
- •Кеңейтілген фильтр (Расширенный фильтр).
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №12 Тақырыбы: «Матрица. Матрицамен жұмыс істеуге арналған функциялар »
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс № 13 Тақырыбы: «Excel кестелік процессоры. Күрделі өрнектерді есептеу. Крамер әдісі»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №14 Тақырыбы: «Excel програмасының экономикалық есептеулерге (кредит және займ) арналған финанстық функциялары»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •14 .1, 14 .2, 14 .3, 14 .4, 14 .5 -Кестелерден алынады)
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс №15 Тақырыбы: «Периодты төлемақыны есептеу. Амортизацияны есептеу »
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •15.4, 15.5, 15.6, 15.7, 15.8 -Кестелерден алынады)
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс № 16 Тақырыбы: «Қорытынды кестелер (Сводная таблица). Мәліметтер консолидациясы»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Бақылау сұрақтары:
- •Зертханалық жұмыс № 17 Тақырыбы: «Microsoft Access деректер базасын басқару жүйесі. Бірнеше кестелерден деректер базасын жасау»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Зертханалық жұмыс №18 Тақырыбы: «Microsoft Access деректер қорын басқару жүйесі. Формаларды жасау»
- •1. Пішін шебері көмегімен Пәндер пішінін жасау.
- •3. Автопішін көмегімен пішін режимінде Студенттер кестесін толтыру керек.
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Зертханалық жұмыс №19 Тақырыбы: «Сұратуларды жасау»
- •Сұратулардағы есептеулер
- •Өздік жұмыс үшін тапсырмалар:
- •Зертханалық жұмыс №20 Тақырыбы: «Есеп беруді жасау»
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Зертханалық жұмыс №21 Тақырыбы: «Гипертекстік құжаттарды жасау тілі – html. Тексті пішімдеу тегтері. Суретттер кірістіру, гиперсілтеме жасау. Тізімдер. Кестелер»
- •Төмендегі программаның тексін Блокнот текстік редакторында теріп, құжатты Задание 5.Html деген атпен сақтаңыз. Кестені жасауда қолданылатын барлық тегтерді меңгеріңіз.
- •Өздік жұмыс тапсырмалары:
- •Студенттердің өзіндік жұмысының тақырыптары ( 45 сағат)
- •Ms Excel бағдарламасын қалай іске қосамыз?
- •Сөж тапсыру кестесі
- •1 Килобайтта ... Бар.
- •27 Санды ондық санау жүйсінен екілік санау жүйесіне ауыстырыныз:
- •11 Оқу сабақтарының бағдарламалық және мультимедиялық материалдары
Дәріс 14. Компьютерлік графика негіздері.
Компьютерлік графика ұғымы. Расторлік және векторлық графика ұғымы. Түрлі түсті моделдер. Графикалық бейнелерді кодтау.
Компьютерлік графика – әр түрлі кескіндерді (суреттерді, сызбаларды, мультипликацияларды) компьютердің көмегімен алуды қарастыратын информатиканың маңызды саласы.
Компьтерлік графиканың әр түрлі топтамасы бар
Түс ерекшелігіне: қарай:қара-ақ және түрлі түсті болып ажыратылады.
Қолдану бағыты: Инженерлік графика; ғылыми графика; Web-графика; т.б
1) Екі өлшемді графика: a) Растрлық графика. b)Векторлық графика. c)Фракталдық графика болып бөлінеді.
2)Үш өлшемді графика.
Растрлық графика полиграфиялық баспалар мен оларды өңдеу үшiн қолданылады. Ең бастысы бұл графикада түстi таңдап алу болып табылады. Мұндай типтегi бейнелердi үлкейткен кезде оның сапасы төмендеп, бейнеге айналып кетедi.
Растрлық кескіндер мозаика тәріздес.Тек шыны немесе пластмасса кесектерінен көп болған сайын пиксель алынады.
Пиксель-монитор экранындағы кескінінің минималды пішіні.
Растрлық кескін үлкеюге де кішіреюге сезімтал.Оны кішірейткенде ұсақ бөлшектердің айырмашылығы бұзылады.
Үлкейткенде:сатылы эффект пайда болады.
Векторлық графика математикалық формула арқылы анықталатын сызықтар түріндегі сызба бейнелер мен безендiрулердi құруға негiзделген. Ең бастысы, бұл графикада объектiлер формасы болып табылады. Оны үлкейткен кезде оның формасы өзгермейдi. Керiсiнше, векторлық бейнелердi үлкейткен кезде, олардың өлшемi өзгермейдi.
Расторлық графикада кескіндердің базалық элементі - нүкте. Векторлық графикада - сызық.
Фрактальды графика математикалық есептеулер жолымен бейнелердi автоматты түрде түрлендiруге негiзделген. Теңдеулер немесе формулалар бойынша бейнелер салынады және олардың бейнелерi емес, коэффициенттерi сақталынады. Мысал ретiнде ақша қардың бейнесiн алуға болады.
Түстер модельдерi
ҚЖК (RGB) (қызыл+жасыл+көк, red+green+blue). Бұл түс бейнелердi экранға шығару үшiн қолданылады.
КССҚ(CMYK) (көгiлдiр+сұрғылт+сары+қара, cyan+magenta+blaсk+ yellow). Мұнда қосымшаға негiзгi түстерден ақ түстерге дейiн енгiзiледi. Ол полиграфиялық баспалардың материалдары үшiн қолданылады. Мысалы, көгiлдiр = ақ-қызыл, сұрғылт = ақ – жасыл, сары = ақ – көк.
ТҚЖ (HSB) (рең (Hue), қанықтылық (Saturation), айқындық (Brightness)). Өнер шығармаларын құру үшiн қолданылады. Онда түрлi құралдар, атап айтқанда, акварель, гуашь, картон, тушь, уголь, пастель және т.б.
Қ – А (Ч-Б) – палитраның қара-ақ түстерi.
Графиктiк файлдар форматтары
.BMP - суреттер мен фотографияларды сақтауға негiзделген файлдың форматы.
.JPG - түрлi түстi фотографиялардың форматы. Бұл формат қара-ақ түстi бейнелер үшiн тиiмсiз.
.GIF – аз түстi бейнелер үшiн ең тығыз графиктiк формат (сурет иллюстрациялар үшiн)
.TIF – полиграфиялық сығылған формат. Ол қосымша ақпараттарда көрiнбейтiн қосымша слой-каналдардағы бейнелердi файлға сақтауға мүмкiндiк бередi.
.PSD – Photoshop-та сақталынған және өңделген бейне.
Графикалық редактор – графикалық бейне түрiндегi суреттердi салуға және оларды өңдеуге арналған арнайы бағыттағы бағдарлама. Қазiргi кезде нүктелiк (немесе растрлық) және векторлық деп аталатын графикалық редакторлардың екi түрi белгiлi. Нүктелiк графикалық редакторларда кез келген сурет пиксельдер деп аталатын нүктелерден тұратын кiшкене бейнелер (мозаика) арқылы салынады, ал нүктелердiң әрқайсысы түрлi түске бояла алады.
Paint (Paintbrush)- Windows жүйесiнiң стандартты бағдарламалар тобына кiретiн қарапайым нүктелiк графикалық редактор. Paint өзiнiң мүмкiндiктерi жағынан профессионалды графикалық редакторлардан бiршама төмендеу болғанымен ол едәуiр күрделi әрi тартымды, түрлi-түстi және ақ-қара суреттердi, сұлбаларды, сызбаларды (чертеждер) даярлауға мүмкiндiк бередi. Бұл редакторды игеру онша қиын емес, оның құрамында сурет салу, сызу және оларды өңдеуге арналған стандартты қарапайым аспаптар жиыны бар, дайындалған бейнелер файлдардың кең тараған графикалық форматында сақталады.
Графикалық редакторлар: Adove Photoshop, CorelDRAW
Графикалық программалардың көмегімен жұмыс жасайтын барлық кескіндер екі классқа бөлінеді: пикселдік және векторлық..
Photoshop – бұл фотография мен суреттердi редакторлеу мен құруға негiзделген программа.
Adobe Photoshop программасы – Adove фирмасының өнімі, нүктелі графика бағдарламасы, яғни бұл программадағы бейнелер нүктелерден, пиксель деп аталатын ұяшықтардан тұрады. Бұл аббревиатура ағылшынның екі сөзінен picture element құралған бейнелер элементі деген мағынаны білдіреді.
Пикселдік (нүктелік) кескінді массивтік кескін деп атайды. Әр пикселге түс беріледі. Пикселдік кескіннің ең жақын аналогі мозайка болып табылады. Пикселдік кескін пикселдеден тұратындай мозайкада жеке түрлі-түсті әйнекшелерден тұрады-смальта. Аз көлемді смальталармен жекеленген бөліктер көзге көрінбей мозайкалық кескінді құрайды – адам көзі кескінді біртұтасқып қабылдайды. Бұл құбылыс визуалды құбылыс деп аталады және ол компьютерлік графикада үлкен роль атқарады.
Кескін кез-келген компьютердің мониторанда — пиксельдік, және ол үлкейткін әйнектен өтке жақсы көрінеді.
Басу құрылғыларының көбі қағаз бетіне пикселдік кескін басып шығарады.
Вектролық кескін компьютерлік графикада күрделі және әртүрлі графикалық объектілер деп танылған. Векторлық кескінге қарапайым геометриялық фигуралар да енгізілген (шеңбер, эллипс, тіктөртбұрыш, көпбұрыш, тік және доғал қисық сызықтардың кескіні).
Векторлық графиканың ең негізгі қасиеті ол геометриялық объектілер немесе класстарын басқару объектілерінің параметрлерін және сыртқы бейнесін анықтайды.
Мысалы, шеңбер үшін басқару параметрлері диаметр, түс, түр, сызықтың көлемі және ішкі ауданының түсы болып табылады.
Векторлық кескін компьютер жадында пикселдік кескінге қарағанда күрделірек бірақ ол шағын ғана болады. Ол кескіннен құралған тізімнің барлығын болады тағы сол сияқты ол әр объектінің қай классқа қатысты екенін және басқару параметрлерінің мәнін көрсетеді.
Вектрлық кескінге өмірде аналог таңдау өте қиын.
Векторлық кескін математикада – графикалық функция. Көбінесе векторлық кескін экран бетіне немесе басу құрылғысынан шығар алдында нүктелік кескінге айналады.
Компьютерлік графикада бұл құбылыс рендерингом деп аталады.
Пикселдік кескіннің басты кемшілігі пикселдің анықталған көлемінен тұрады. Сондықтанда кескінді үлкейтіп және кішірейткен кезде кескіннің түрі бұзылып кетеді.
Кескінді үлкейткен кезде біріне-бірі тығыз тұрған пикселдердің арасы босап ашық орын қалады. Оны еш нәрсемен толтыра алмаймыз, тек қасындағы тұрған пикселдің көшірмесін қоймасақ. Бұл кескінді үлкейткендегі пикселдің көлеміне тепе-тең. Бірақ пикселді қатты үлкейтуге болмайды — өте үлкен пикселдер адам көзіне дұрыс көрінбей кескін бұзылады. Машиналық графикте бұл құбылысты түрдің бұзылуы. Түрдің ауысуы деген түсінік ол вектролық кескіннен пикселдік кескінге ауысуы немесе бір пикселдік кескіннің екінші пикселге параметірімен ауысуы болып табылады. Кескінді сақталған көлемімен кішірейткен кезде бірқатар пикселдер түсіп қалып ақпараттың бір бөлігі жоғалып кетуі мүмкін. Пикселді кішірейткенмен де құрылғылар (дисплей, басу құрылғысы) өте кішкентай пискелдерді қабылдамайды –нәтижесінде кескіндердің түрін ажырату қиынға түседі.
Пикселдік кескіннің бастапқы сақталған көлемін тек қана екі, үш есе үлкейтуге болады. Егерде осы ереже сақталмаса онда кескінде — толқын түрлес сызықтар, нүктелер немесе торлар пайда болады. Олардан құтылудың өзі де қиынға соғады.
Пикселдік кескіннің екінші кемшілігі ішкі құрылымының болмауы.
Пикселдік кескіннің үшінші кемшілігі — сақтаған кезде жадыдан көп орын алуы. Нүктелік кескінмен жұмыс жасау кезінде олардың жоғары сапалы кескін алып көлемін өзгерткен кезде сол файл көлемі де жүздеген МБайт орын алуы ғажап емес.
Векторлық кескін жұмыс жасауға өте ыңғайлы. Оны үлкейтіп немесе кішірейту үшін тек қана басқару параметрінен – масштаб өзгерте салу керек. Масштабы өзгерткен кезде векторлық кескін көлемі еш өзгермейді.
СorelDRAW – машиналық графиканың нағыз шедеврлерін жасау үшін қолданылатын компьютерлік дизайнердің құралы. Түрлі-түсті көркемдеулерді; күрделі сызбаларды, кітаптар мен журналдар мұқабаларының фигуралық кітапталарын, фотографиялық шын және фантастикалық шын емес бейнелейлерді; дайын бейнелеулерді редакциялау үшін, графикалық Web-беттерді құру үшін, т.б. жасау үшін қолданылатын қолайлы игеруге қарапайым құрал. Векторлық графика да қолданылады, оның көмегімен сапаны жоғалтпай, бейнелеуді бірнеше есе көбейтуге болады, ал мысалы Paint редакторында суреттерді растрлық берілуі кезінде ондай мүмкіндік жоқ. Сorel Draw винчестерде жадының 120-дан 700 МБ алады. Векторлық графика безендіру және сызба бейнелеулерін құру үшін пайдаланылады. Векторлық графикада Қисық негізгі объекті болады. Оны көбейткен кезде векторлық бейнелеулердің сапасы өзгрмейді. Мысалы, Сorel-де машина жазба бетінен бірнеше метрлік плакаттарға дейінгі көлемде бейнелеулерді құруға болады. Сorel-ге кіруде экранның ортасында тікбұрыш орналасқан, мұнда өз объектінді құруға болады. Объектті беттің сыртында құруға да болады, ал бетте таңдаған беттін форматына өз объектілерінді орналасуын және көлемін өлшеу үшін қолдануға болады. Сorel Draw – бірнеше беттен тұрады, оны толықтыру, жою, басқа атымен атауға болады. Клон – оригиналға еңгізелген барлық өзгерістерді қабылдайтын объекттің дубликаты. Свиток – вкладка - әр түрлі эффектерді: бұрылыстарды, айналуларды, түсте өзгертуді, т.б. құру үшін аспаптардың қосымша панелі. Объект – құжаттың фрагменті. Объекттер бір-бірімен қиылысу, бір-біріне үстіне жапсырылуы мүмкін, олардың көмегімен түрлі-түсті мәтіндердің комбинацияларды, суреттерді жасауға болады. Интерактивтілік – басқарылатын режім. Интерактивті құралдар өте қарапайым және қолдануға тиімді. Бұрынғы кезде қызметіне бірнеше меню мен терезелерді ашу жатса, бүгінгі күні интерактивті панель көмегімен екі объекттің арасында өткелді құру үшін тышқанмен бір объекттен екіншіге жүргізу жеткілікті. Түрлі-түсті модельдер Сorelде түрлі-түсті модельдер пайдаланады:
RGB – (қызыл + жасыл + көк) – бейнелеулерді экранға шығару үшін
CMYK – (көгілдір + қызыл + сары + қара) – баспа өнімін жасау үшін
HSB – (рең + қою бояу + жарық) – жеке көркем шығармаларды жасау үшін
Кеңес: Сorel үйреніпалу, тышқанның оң жакты кнопканы қолданыпалыңыз. Бүкіл кнопкаларда, аспаптарда, объектлерде, экранның элементерде шертеңіз. Контексті-тәуелділікті меню шығады, қажетті әрікеттерді іздеп аласыз. Дайынды fileды .CDR расширение Сorelде басқа форматта fileдардың өңдеуге болады: .CPT, .TIF, .PCX, .BMP, .GIF, .PCD (файл түрі)|PCD]], .JPG, .IMG, .ICO және басқалар. Объекттерді ерекшелеу Әр түрлі өзгерісте объект немесе объектірінің топты дайындау үшін – форматты, түсті, орналастыру, өзгерту үшін ерекшелеу қажет болады.