- •Алматы 2013
- •§ 1. Халықаралық жеке құқық түсiнiгi және атауы
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтың мазмұны мен мәнi
- •3 Жағдай ажыратылады.
- •§ 3. Халықаралық жеке құқықтың құқық саласы ретiндегi мәнi
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтың құқық жүйесiнде алатын орны
- •§5 Халықаралық жеке құқықтың қайнар көздері.
- •§ 1. Коллизиялық ереженiң (норманың) түсiнiгi және маңызы
- •§ 2. Коллизиялық ереженiң құрылымы және оның түрлерi
- •§ 1. Шетел құқығының қолдануының жалпы түсінігі
- •§ 2. Шетел құқығы нормаларының мазмұнын анықтау.
- •§ 3. Өзара түсіністік
- •§ 4. Кері сілтеме жасау және үшінші елдің құқығына сілтеме жасау
- •1879 Жылға дейінгі Renvoi тарихы
- •5 Заңында бұл мәселе мүлде қарастырылмаған елдер
- •§ 5. Жария тәртіп туралы ескерту
- •§ 6. Императивтік нормаларды қолдану
- •§7 Көп құқықтық жүйелері бар елдің құқығын қолдану
- •§ 1. Халықаралық-құқықтық реттеудегі «жеке тұлға» түсінігі
- •§ 2. Халықаралық жеке құқықтағы жеке тұлғалардың классификациясы.
- •§ 3. Жеке тұлғаның жеке заңы
- •§ 1. Заңды тұлғалардың ұлты мен статуты
- •§ 2. Қазақстан Республикасындағы шетелдік заңды тұлғалардың құқықтық жағдайы
- •§ 3. Қазақстандық заңды тұлғалардың шетелдегі қызметі (тарихи шолу)
- •§ 4. Халықаралық заңды тұлғалар
- •§1 Мемлекеттің халықаралық-құқықтық иммунитетінің негізі.
- •§2 Мемлекет иммунитетiнiң түсiнiгi мен элементтерi.
- •§3. Халықаралық жеке құқықта мемлекет иммунитетiнiң теориясы.
- •§4 Мемлекеттік заңды тұлғалардың құқықтық мәртебесі.
- •§5 Сот тәжірибиесіндегі мемлекет иммунитетінің қағидасы.
- •§6 Mемлекеттердің иммунитеті және меншігі туралы ұлттық заңнамалар
- •§1 Меншік құқығының түсінігі
- •§2 Меншік құқығындағы коллизиялық мәселелері
- •§3 Меншік құқығындағы Ұлттандыру мәселесі
- •§4 Шетел инвестициясын реттеу мәселесі
- •Қазақстан Республикасында шетелдік инвестицияларды аймақтық және көп жақты реттеу
- •§8. Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты.
- •§1 Халықаралық сипаттағы шарттық міндеттемелердің түсінігі
- •§2 Сыртқы экономикалық мәмілелерді құқықтық реттеу сипаты және орны
- •§3 Міндеттемелік статут
- •§4. Қолданылатын құқықтың түсінігі.
- •§5Тараптардың еркі
- •§6 Аса тығыз байланыс заңы – proper law және басқа коллизиялық ережелер
- •§7Қазақстан Республикасындағы сыртқы экономикалық мәмлілердің жаңа түрлері.
- •Лизинг операциясының техникасы (1 схема)
- •Лизинг операциясының техникасы (2 схема).
- •Факторинг компания
- •Факторингтік операциялар (Схема 4)
- •Факторингктік операциялар
- •Форфейтор мәмілесінің техникасы (5 схема)
- •Экспортер
- •Импортер
- •Форфейтор - банк
- •Халықаралық жеке құқықтағы есеп айырысу қатынастары
- •§1 Халықаралық есеп айырысу қатынастарының түсінігі мен мазмұны.
- •§2 Халықаралық есеп айырысу саласындағы халықаралық әдеп-ғұрыптардың унификациялануы.
- •§3 Халықаралық коммерциялық операциялардағы есеп-айырысулардың нысандары.
- •§4 Валюталық тәуекелді сақтандыру шаралары ретінде – валюталық ескертпелер.
- •§5 Халықаралық есеп айырысу қатынастарына банктердің қатысуы.
- •Халықаралық тасымалдау
- •§1 Халықаралық тасмалдаудың түсінігі және тасымалдау шартының халықаралық сипаттамасы
- •§2 Теміржол тасымалы.
- •§3 Халықаралық әуе тасымалы
- •§4 Халықаралық теңіз тасымалын материалды-құқықтық және коллизиялық-құқықтық реттеу
- •§1 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарының жалпы сипаттамасы
- •§2 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастардағы коллизиялық байламдар
- •§3 Халықаралық жеке құқықтағы еңбек қатынастарын халықаралық шарттарда және Қазақстан Республикасы заңнамаларында құқықтық реттеу тәсілдері
- •12 Тарау Халықаралық жеке құқықтағы деликт мәселесі
- •§1 Деликт түсінігі
- •§2 Зиян келтіруден туындайтын міндеттемелердің коллизиялық құқықтық мәселесі
- •§3 Қазақстан Республикасындағы деликт мәселесі
- •§3 Шетелдегі деликт мәселесі
- •§1 Авторлық құқықты халықаралық
- •А) «Берн» одағы.
- •1896 Жылғы Париж конференциясы.
- •1908 Жылғы Берлин конференциясы.
- •1914 Жылғы Қосымша Берн хаттамасы.
- •1928 Жылғы Рим конференциясы.
- •1948 Жылғы Брюссель конференциясы.
- •1967 Жылғы Стокгольм конференциясы.
- •Ә) «Американаралық конвенциялар»
- •Б) «Авторлық құқықты қорғау туралы Дүниежүзілік конвенция»
- •§2. Қазақстан Республикасының авторлық құқықты қорғау жүйесінің дамуы.
- •А) Қазақстан Республикасының авторлық құқығындағы жалпы ережелер. Авторлық құқық нормаларының әрекет етуі.
- •Авторлық құқық объектілері.
- •Авторлыққа байланысты негізгі ережелер.
- •Б) Қазақстан Республикасының авторлық құқық заңдылығындағы қиыншылықтар туғызатын мәселелер.
- •Патенттiк құҚыҚ жӘне ҚазаҚстан Республикасынан тыс жерде тауар таҢбаларын ҚорҒау
- •§ 1. Патент құқығының түсiнiгi мен мазмұны
- •§ 2. Патент берiлетiн интеллектуалдық меншiктiң негiзгi объектiлерi
- •§ 3. Қазақстан Республикасының аумағында интеллектуалдық меншiк бойынша әрекет ететiн халықаралық конвенциялар
- •§ 4. Патент жүйесiн қалыптастыратын халықаралық құқық органдары
- •§ 5. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын реттейтiн ұлттық заңнама
- •§ 6. Қазақстан Республикасында патент қатынастарын жүзеге асыратын органдар
- •ХалыҚаралыҚ жеке құҚыҚтаҒы отбасы құҚыҒы
- •§ 1. Отбасы құқығы саласындағы коллизиялық мәселе
- •§ 2. Некеге отыру және некенi тоқтату
- •§ 3. Ерлi-зайыптылар арасындағы және ата-ана мен
- •§ 4. Халықаралық жеке құқықтағы бала асырап алу, қамқоршылық пен қорғаншылық институттары
- •§ 6. Шетелдік асырап алу қатынастарына байланысты балаларды қорғау және ынтымақтастық туралы Конвенция аясында реттеу (29.05.1993ж)
- •1.Халықаралық жеке құқықтағы мұрагерліктің түсінігі және жалпы сипаттамасы.
- •2.Өсиеттің негізі.
- •3.Өсиет нысаны.
- •4.Шетел мемлекеттерінің заңнамалары.
- •5.Мүліктің иесіз қалғандығының ұғымы және тану жағдайлары
- •6. Иесіз қалған мүліктің мемлекетке өтуі және заңи негізгі өтуі.
- •1.Халықаралық коммерциялық арбитраждың түсінігі мен түрлері
- •1) Реттеу пәні бойынша:
- •2) Әрекет ету мерзімі бойынша:
- •3) Құзырет шеңберінде:
- •Пайдаланған әдебиттер: Негізгі әдебиеттер
- •Қосымша әдебиеттер
- •Мазмұны
Халықаралық жеке құқықтағы есеп айырысу қатынастары
§1 Халықаралық есеп айырысу қатынастарының түсінігі мен мазмұны.
Қазіргі таңдағы нарықтық қатынастардың мәнісі артып, мемлекеттің саясатына үлкен ықпал тигезетін болғандықтан, халықаралық есеп айырысу мәселесі өзекті болып отыр. Сыртқы экономикалық байланыстардың дамуы, тауар өндірудің интернационализациялануы халықаралық есеп айырысу қатынастарынсыз мүмкін емес.
Алғашында, сыртқы саудаға КСРО-ң монополиясы кезінде есеп айырысу қатынастары жоспар бойынша жүзеге асырылатын сыртқы саудадағы ақшалай есеп айырысу ретінде саналған болатын. Социалистік және капиталистік мемлекеттер үшін жеке саналатын есеп айырысу қатынастары танылған. Социалистік мемлекеттер тарапынан әдетте есеп айырысу – клирингтік жүйе бойынша, яғни сыртқы сауда ұйымдары арасындағы төлемдерді ескермей, өкілді банктердің өзара есебі негізінде жүзеге асырылды.
Капиталистік фирмалармен есеп айырысудың негізгі нысаны болып – құжаттық аккредитив табылады.
Бүгінгі таңда халықаралық есеп айырысулар сыртқыэкономикалық мәмілелерде көптеп орын алуда. Халықаралық есеп айырысу мәнісі – ол кешенді және шетел элементімен күрделенген азаматтық-құқықтық мәмілелердегі төлемдерді жүзеге асыру құқықтық қатынастарын қамтитын ұғым. Бұл ұғымға, сондай-ақ, құқықтық қатынастар қатысушыларының тізімі мен әрекет ету бағытына сәйкес валюта-қаржылық, несиелік, ақшалай міндеттемелер кіруі мүмкін.
Халықаралық есеп айырысу құқықтық қатынастарының қатысушылар тізімі тек сатушы және сатып алушымен шектеліп қоймайды. Халықаралық есеп айырысуды жүзеге асыру барысында басты рольдердің бірін банктер атқарады.
Банктердің негізгі бағытымен байланысты олардың азаматтық-құқықтық қатынастарда жұмыс істеуі өз ерекшеліктеріне ие.
Көптеген мемлекеттердің заңнамаларында, соның ішінде Қазақстан Республикасында арнайы банк қызметін реттеу қарастырылған.
Халықаралық жеке құқық аясында қарастырылған халықаралық есеп айырысулар коллизиялық мәселелердің қарастырылуын көздейді. Халықаралық есеп айырысу әртүрлі ұлттағы немесе әртүрлі мемлекеттердің территорияларында орналасқан заңды және жеке тұлғалармен жүзеге асырылатынын ескере отырып, халықаралық шартқа сәйкес тараптардың есеп айырысуын құқықтық реттеу мәселесі өзекті болып табылады. Осыған орай айта кететін жайт, халықаралық есеп айырысу өзіндік сипатқа ие немесе сыртқы экономикалық шарттың бөлімі бола алады. Екі жағдайда да мәмілені серіктестердің мүдделерін қамтамасыз ететін құқықтық реттеуді таңдаған жөн.
Есеп айырысу шарттарының мазмұнын ашатын мәселелер шеңбері ауқымды болып келеді.
Сыртқыэкономикалық мәміледе төлем шарттары келесідей элементтерді қамтиды:
баға валютасы
төлем валютасы
төлем жері
валюталық ескертпелер
есеп айырысу нысаны
төлем тәртібі
төлем қарызы кезіндегі санкциялар
Аталған барлық элементтер есеп айырысуды орындаудың белгілі жақтарын сипаттайды. Сыртқыэкономикалық мәміле тараптарының әрқайсысы есеп айырысу қатынастары мен төлем шартының реттеу нұсқауын ұсынуға құқылы. Төлем құраушы элементтерінің барлығын бір құқықтық жүйеге бағындыруға болады; немесе бұл сұраққа дифференциалды түрде қарауға болады: есеп айырысудың нысанын бір құқықтық реттеуге бағындыру (мысалы, халықаралық сауда палатасының бірыңғай құжаты - Ережелер жинағына кодификацияланған халықаралық-құқықтық әдет-ғұрыптармен реттелетін есеп айырысу нысаны ретінде – құжаттық аккредитивті таңдай отырып), ал мерзімді өткізіп алу немесе қарызы үшін жауапкершілікті басқа құқықтық реттеуге (мысалы, қарыз алушының мемлекетінің құқығы бойынша).
Көбінесе халықаралық есеп айырысулар типтік келісімдер негізінде жүзеге асырылады (серіктестердің өздері немесе осындай жағдайдағы басқа қатысушылармен жасалынған келісімдер).
Г.Ю.Федосееваның «Халықаралық жеке құқық» оқулығында халықаралық есеп-айырысуларда негізгі 3 нысан қабылданған делінген. Олар:
аккредитив
тауарлық құжаттардың инкассосы
банктік аударылымдар
Алайда, А.С.Скаридовтің пікірінше:
аккредитив
инкассо операциялары
вексель.
Тәжірибеде есеп айырысудың басқа да нысандары бар, мысалы: есеп айырысуды телеграф немесе пошталық аударылымдар арқылы жүзеге асыру. Алайда жоғарыда аталған 3 нысан екі тарапқа да (экспортер және импортер) ең қолайлы болып табылады және коммерциялық тәуекел деңгейін азайтуға мүмкіндік береді.
Ең көп тараған есеп айырысудың түрі – инкассолық тапсырыстар және құжаттық аккредитивтер. Бұл жерде төлемге берілетін құжаттар аккредитив, чек немесе вексель түрінде болуы мүмкін. Осындағы ескерілетін жайт: төлемдік құжат түсінігінің квалификациясы мен мазмұны әр мемлекеттің заңнамасында ерекшеліктерге ие. Халықаралық есеп айырысуды жүзеге асыруда чек, вексель немесе аккредитивтің қолданылуының бірыңғай реттеуі жоқ.
Квалификациялардың даулы мәселесі, яғни түсініктердің мазмұнының ерекшеліктері, бұл түсініктердің халықаралық құжаттарда бекітілу арқылы шешіледі. Төлем құжаттарының түрлері «автономиялық» квалификацияға ие болғандықтан, тараптар шартқа сәйкес халықаралық құжатқа сілтеме жасай алады.