- •1 Тақырып. Экономикалық теорияның қоғам дамуындағы орны мен ролі.
- •2 Тақырып. Меншік қатынастары және олардың экономикадағы ролі
- •3 Тақырып. Экономиканың негізгі ұйымдастыру формалары
- •4 Тақырып. Экономикалық жүйелердің үлгілері және өтпелі экономиканың заңдылықтары.
- •5 Тақырып. Нарықты экономиканың мәні және қызмет атқару механизмі
- •6 Тақырып. Сұраныс пен ұсыныс теориясының негіздері
- •7 Тақырып. Капиталдың айналымы және қайтармалы айналымы
- •8 Тақырып. Фирманың (кәсіпорынның) шығындары және табысы
- •9 Тақырып. Ұлттық экономика жүйе ретінде
- •Экономикалық теория
- •Тестілер
- •1. Экономикалық заңдар дегеніміз:
- •2. Ғылыми методологияның мәні:
- •2.1. Меншіктің экономикалық және құқықтық негізі
- •2.2. Меншіктің құрылымы мен формалары
- •2.3. Меншіктің көп түрлілігінің объективті қажеттілігі
- •Қазақстан Республикасындағы меншіктік қатынастардың қайта құрылуы
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •Тестілер
- •Тауар және оның қасиеттері
- •Ақшаның пайда болуы, мәні және теориясы
- •Ақшаның қызметтері
- •3.5. Ақша мен ақша айналымының эволюциясы
- •Негізгі терминдер
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •4.2. Экономикалық ресурстар және өндіріс факторлары
- •4.3. Қоғамдық өндіріс факторлары және нәтижелері
- •4.4. Жай және кеңейтілген ұдайы өндіріс
- •Жаңа терминдер мен негізгі түсініктер
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •Тестілер
- •6. Келесі анықтамалар экономикалық өсудің қандай түрлеріне (экстенсивті және интенсивті) жатады?
- •5 Тақырып. Кәсіпкерлік қызмет, оның мәні және формалары
- •5.1. Кәсіпкерліктің әлеуметтік-экономикалық мәні және оны сипаттайтын ерекшеліктері
- •5.2. Фирма және кәсіпкерлік
- •Кәсіпкердің сатып алушы алдындағы жауапкершілігі
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •Жұмыспен қамту, жұмыссыздық нысандары және түрлері
- •Оукен заңы және жұмыссыздық деңгейін мемлекеттік реттеу
- •Мұны Сіз білуге тиіссіз
- •Тестілер
- •7.1 Кесте Кәсіпорын қорларының құрылымы
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •8 Тақырып. Фирма (кәсіпорын) шығындары және табысы
- •8.1. Фирма шығынының құрылымы және пайда
- •3. Тиімділік масштабы
- •Қорытынды
- •Терминдер және түсініктер
- •9 Тақырып. Ұлттық экономика - жүйе ретінде
- •9.1. Ұлттық есеп-шотты жүргізу - қоғамдық өндірістің нәтижесі ретінде
- •9.2. Жиынтық қоғамдық өнім және өзара байланысқан көрсеткіштер жүйесі
- •9.3. Жалпы ішкі өнім және өзара байланысқан көрсеткіштер жүйесі
- •9.4. Ұлттық байлық: құрамы, құрылымы және оны өлшеудің тәсілдері
- •Категориялар мен терминдер
- •10 Тақырып. Жалпы экономикалық тепе-теңдік жӘне оНың бұзылуы
- •10.1 Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс
- •10.2. Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның орындалуы
- •11 Тақырып. Ауытқу - экономикалық
- •11.1 Ауытқу - экономиканың жалпыға
- •11.2. Экономикалық цикл теориясы
- •11.3. Қазіргі кезеңдегі ауытқулық ерекшеліктері
- •11.4. Мультипликатор – акселератор өзара әрекет ету тұжырымдамасы
- •11.5. Ауытқуға қарсы мемлекеттік реттеу
- •Қайталау үшін сұрақтар
- •Тестілер
- •1. Процестердің қайсысы құлдырау сатысына (фазаға) жатпайды:
- •3. Индукциялық (индуцированных) инвестиция-лардың пайда болуы немен байланысты?
- •6. Процестердің қайсысы көтерілу сатысына (фазаға) жатпайды:
- •12 Тақырып. Экономикалық өсу және макроэкономикалық тепе-тенд1к теориялары
- •12.1. Экономикалық өсу, оның типтері мен факторлары
- •12.2. Экономикалық өсу теориялары. Мультипликатор және акселератор эффектісі
- •Экономикалық өсудің қазіргі типтері және оның ерекшеліктері
- •Макроэкономикалық тепе-теңдік теориялары
- •13 Тақырып. Экономикадағы мемлекеттің рөлі
- •13.1. Экономиканы мемлекеттік реттеу қажеттілігі және маңызы
- •13.2. Экономиканы мемлекеттік реттеу үлгілepi (эмр)
- •Эмр классикалық үлгісі
- •13.3. Шаруашылық мүдделерін орындаушылар (субъектілер)
- •13.4. Экономиканы мемлекеттік реттеу (эмр) объектілері және функциялары
- •13.5. Экономиканың мемлекеттік реттеудегі құралдары мен әдістерінің қажеттілігі
- •Сіз білуге тиіссіз
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •14.2. Халықаралық еңбек бөлінісі
- •14.3. Халықаралық экономикалық қатынастардың негізгі түрлері
- •14.4. Халықаралық валюта – несие қатынастары
- •14.5. Технологиялардың әлемдік нарығы
- •14.6. Қазақстан халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде
- •Қайталауға арналған сұрақтар
- •Мазмұны
Категориялар мен терминдер
Қоғамдық жиынтық өнім, тұтыну заттары, бірінші бөлімше, екінші бөлімше, ұлттық байлық, қажетті өнім, қосымша өнім, қайталанған есеп, қосарланған құн, түпкі өнім, тұтыну қоры, қорлану қоры, тұрғындардың өмір деңгейі, жалпы ұлттық өнім, дефлятор, номиналды ЖҰӨ, нақты ЖҰӨ, баға индексі, жалпы ішкі өнім, таза ұлттық өнім, өзіндік табыс, жайластырылған өнім, таза экономикалық әл - ауқаттылық.
10 Тақырып. Жалпы экономикалық тепе-теңдік жӘне оНың бұзылуы
10.1. Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс
10.2. Макроэкономикалық тепе-теңдік және оның ауытқуы
10.3. Жұмыссыздық және инфляция - экономикалық тұрақсыздықтың көрінісі ретінде. ҚР-дағы жұмыссыздық түрлері
10.4. Инфляцияның түрлері және себептері
10.1 Жиынтық сұраныс және жиынтық ұсыныс
Микро және макроэкономикаға талдау жасауда тепе-теңдік әдісі қолданылады. Сұраныс пен ұсыныстың тепе-теңдігін зерттегенде нарықтағы барлық өзара байланысты анықтайды – тауарларды, еңбек, капитал макродеңгейдегі экономиканы зерттеуде көңіл бөлетін әрбір тауардың тепе-теңдігі емес, ұлттық нарық көлемінде тауар массасының бірігуін дана, тонна, не метр емес, жиынтық бағаның құндық өлшемі ретінде көрсетеді.
Жиынтық сұраныс – бұл үй шаруашылықтарының, фирмалар мен үкіметтің әрбір берілген бағалар жағдайында алғаш алатын тауарлары мен қызметтерінің саны.
Сонымен жиынтық сұраныстар тауар мен қызметтің жалпы көлеміне сұраныс, қалыптасқан баға бойынша есептелінетін жиынтық ұсыныс, бұл тауар мен қызметтің жалпы көлемінің мүмкіншілігіне қарай өндірілген және ұсынылған, қалыпатасқан баға деңгейімен анықталады: олар күнделікті өзгермейтін бағада кесте моделі түрінде бейнеленеді. Бағаның тұрақты өзгеруі оны зерттегенде қиындықтар жасайды. Сондықтан көлемін және динамикасын, жиынтық көлемін және динамикасын өлшегенде индексті пайдаланады.
Тауарлы нарық тұрақты тепе-теңдікте болады, тек жиынтық сұранысқа жоспарланған сұранысты төмендетеді.
Жиынтық ұсыныс – нарықта ұсынылуы мүмкін тауарлар мен қызметтердің жалпы саны (бұл жылжымайтын ұлттық өнім).
Бағалар деңгейі мен ұлттық өзгеріс көлемі арасындағы аз тәуелсіздікті көрсететін жиынтық ұсыныс моделі кескін түрінде көрсетілген.
Қысқа мерзімде (әдетте 2-3 жыл) және ұзақмерзім кезеңінде макроэкономикада болатын басты байланыс номиналдық және нақты өзгеріс тәртібімен байланыстырылады.
Қысқа мерзімде номиналдық деңгей (баға, номиналдық жалақы, пайыз мөлшері) нарық көлемінің өзгеруіне байланысты баяу өзгереді деп есептеледі. Ұзақ мерзім кезінде номиналдық деңгей қатты өзгереді, нақты деңгей өте баяу өзгереді, талдау жасау үшін тұрақты деп саналады.
Классикалық модель ұзақ мерзімдегі экономикалық тәртіпті қарастырады. Жиынтық ұсыныстан артық болуы: AD АS. Оның келесі екі нұсқасы болуы мүмкін:
-өндірісті қысқарту;
-өндірілген өнімді өзгеріссіз қалдыру, бағаны қысқарту.
Бұндай жағдайда кәсіпкерлер өндіріс көлемін қысқартады, өндірілген өнімді өзгертпей, пайдалы бағамен сатады.
Егер жағдай өзгермесе, онда кәсіпкер бағаны төмендетеді. Бұндай жағдайдың болу себебі, жұмысшыларды жұмыстан қысқартуға, не шығаруға әкеліп соғады. Қорытындысында, ұлттық өнім төмендейді.
Тұтынатын ЖҰӨ-нің серпініне (динамика) бағалық емес факторлар әсер етеді. Бағалық факторлардың әсері тауарлар мен қызметкерлерге жиынтық сұраныс көлемінің өзгеруі арасында жүзеге асады және АД қисығының бойымен қозғалу кестесі арқылы көрсетіледі. Бағалық емес факторлар жиынтық сұраныстың АД қисығын солға немесе оңға қозғау арқылы өзгеріске келтіреді.
Тепе-теңдікті қабылдау керек, егер экономикалық жүйенің динамикалық жағдайында өзінің құрылғандығын сақтаса.
Белгілі көрсеткіштер болады, соған байланысты тепе-теңдіктің жағдайына қатысты мынадай пікір білдіруге болады:
- күнделікті жағдай, тұтынуды тосу, тұтынушылық көңіл-күй. Бұл көрсеткіштердің динамизмі, тұтыну жағдайының көрсеткіштерін бейнелеп, сұранысты көрсету;
- өндірістік цикл және оның фазалары: дағдарыс, депрессия, жандану.
Жиынтық сұраныстың екі түрі болады:
Натуралды заттар және құндық.
Натуралды заттар түрі, жиынтық сұраныс, халықтың қоғамдық тұтынуы, фирманың, мемлекеттің тауарлар және қызметтің көлемі бейнелеп толық көрсетеді.
Жиынтық сұраныс екі түрде болады:
Натуралды заттай және құн түрінде.
Натуралдық заттай түрі халықтың қажеттілігін толық және өндірістік емес қажеттілікті қамтамасыз етеді.