- •Акыллы кыз
- •Ансат җавап
- •Аю белән хатын
- •Аю, бүре, төлке
- •Белгән булсам
- •Васыять
- •Гөлчәчәк
- •Дөядән дә зур түгел
- •Гөлчәчәк белән сандугач
- •Дүрт дус
- •Елан патшасы шаһмара
- •Зирәк карт
- •Зөлкарнәен патша
- •Зөһрә кыз
- •Йорт тотмас
- •Камыр-батыр
- •Каракош
- •Карт белән төлке
- •Карт белән ялкау егет
- •Кем җиңүче?
- •Керпе туны
- •Күкнең күтәрелүе
- •Күренмәс чикмән
- •Менә сиңа ярдәм
- •Мулла һәм аның мөрите
- •Мәгънәле кыз
- •Нигә пылау ашамыйлар икән
- •Сак–сок
- •Салам–торхан
- •Сер тотмас
- •Синең ни эшең бар
- •Таңбатыр
- •Торна белән төлке
- •Ял итеп булмый
- •Ялкаулык – хурлык, Тырышлык – зурлык.
- •Әтәч белән төлке
- •Әтәч патша
- •Өйрәнеп җиткәч кенә
- •Өч килен
- •Өч кыз туган
- •Өч сорау
- •Җир ничек яралган?
- •Тәрҗемәләр акыллы хәйлә хикәяте
- •Алма агачыннан ерак төшми
- •Алтын балта
- •Арыслан, бүре, төлке
- •Арыслан, төлке, бүре
- •Аю хезмәте
- •Балыкчы белән җен
- •Бүре аларны нигә ашаган?
- •Дию белән Шүрәле
- •Диюләрне җиңгән
- •Дуслык җиңә
- •Йолдызлар турында әкият
- •Күңелле чыпчык белән күңелсез карга
- •Мәрмәр тавы башында
- •Наян төлке
- •Ничек итеп эт хөрмәткә лаек булган
- •Патша кияве солдат
- •Сандугач
- •Серле сумка
- •Турай батыр
- •Туры сөйләгән котылган, ялганлаган тотылган
- •Тугры хатын
- •Тылсымлы чыбык
- •Урман кызы
- •Хатын хәйләсе
- •Чакма ташы
- •Эт белән песи
- •Ярты колак ничек итеп ата–аналы була
- •Ярлы егет белән юха елан
- •Яңгыр кызлар
- •Үги кыз
- •Һөнәрле үлми, һөнәрсез көн күрми
Өч килен
Борын заманда булган бер карт, анын булган өч улы. Улларын өйләндергән бу. Олы килен бай кеше кызы булган. Уртанчысы — урта хәлле кеше кызы. Кечесе ярлы кеше кызы булган. Карт: «Минем малларым да күп, эшемне эшләр»,— дип, яратып, ярлы кеше кызын алган.
Бу карт йөз егерме яшендә булган. Ул, киленнәрен җыеп, әйтә:
— Мина үләргә вакыт җитә инде, минем сезгә өч сүзем бар. Шул өч сүзгә җавап биргән кешегә өч йөз сум акчамны бирәм, – ди.
Шуннан олы киленен чакырып ала. – Атай, ни сүзен бар, әйт, – ди килен.
— Бу дөньяда нәстәкәй симез, киленем, – ди.
Килен:
— Нәрсә симез булсын, абзарда симез үгезен бар, суйсаң биш пот май чыгар, аңардан симез нәрсә булсын, – ди.
Карт аңа сул кулын гына селти дә икенче сорауны бирә:
— Бу дөньяда нәстәкәй якты? – ди.
Килен әйтә:
— Ярминкәдән алып кайткан көзгене ишегалдына чыгарсаң, бөтен дөнья күренер, аннан якты әйбер булмас, – ди.
Карт аның бу җавабына да сул кулын гына селтәгән, ди.
Өченче сорауны бирә инде карт:
— Бу дөньяда нинди тавыш көчле? – ди.
Килен әйтә:
– Абзарда үзең җигә торган айгырың кешнәп җибәрсә, бөтен дөньяң селкенә, – ди.
Карт бу җавапка да сул кулын гына селтәгән дә, «сиңа өч йөз сум түгел, өч тиен дә юк» дип, чыгарып җибәргән.
Хәзер карт уртанчы киленне чакыра да аңарга бирә сорауларны. Ул да кайсына җавап бирә, кайсына юк. Аңарга да, «сиңа өч йөз сум түгел, өч тиен дә юк» дип, сул кулын гына селтәп, чыгарып җибәргән, ди.
Инде карт кече киленне чакыра да әйтә:
– Киленем, ди, сиңа өч төрле сүзем бар, шул өч сүзгә җавап бирсәң, өч йөз сум акча сиңа булыр, ди. Берсе дә үпкәләмәсен дә, сапкаламасын да, әйтәсең икән – өч йөз сумны бирәм, – ди.
Килен:
– Атай, ди, телдән килгәнне әйтеп карыйм, – ди.
– Кызым, ди, бу дөньяда нәстәкәй симез? – ди.
Килен уйлап тора да:
— Бу дөньяда, ди, җирдән дә симез нәрсәне таба алмыйм, – ди.
Алаймы, бик яхшы, – ди карт.
Аннан тагын:
– Бу дөньяда нәстәкәй тавышы көчле? – дип сорый.
Килен әйткән:
– Ипи–тоз авазы көчле дип беләм, атакай, – дигән.
– Ярар. Бу дөньяда нәстәкәй якты? – дигән карт.
– Бу дөньяда ай, кояш якты дип беләм, – дигән килен.
Шуннан соң карт киленнән сораган:
– Ни өчен җир симез? – дигән.
– Җирнең симезлеген шуннан беләм, – дигән килене, – җиргә икмәк чәчәбез, шуннан ризыкланабыз, үзебез дә шул җир өстеннән йөрибез.
– Алай булса, ни өчен икмәк–тоз авазы көчле? – дигән карт.
Килен әйткән:
– Син, дигән, бик күп кешеләрне туйдырдың, бик юмарт булдың, ерактан килгән мосафирларны сыйладың. Синең юмартлык хәбәреңне йөз чакрымнан килгән кеше мең чакрымга алып китте. Менә шуңа күрә икмәк–тоз тавышын көчле дип беләм, – дигән.
– Ярый, килен, – дигән карт, – инде монысын дә әйт: – ни өчен ай, кояш якты? – дигән.
Килен әйткән:
— Ай, кояш бөтен җирне, бөтен илне яктырта, шуннан да якты әйбер таба алмыйм мин, – дигән.
Карт:
— Ярый, килен, бик дөрес җавап бирдең. Шуның өчен мә сиңа өч йөз сум акча, ана сөтеннән хәләл булсын, – дип, аркасыннан сөеп чыгарган, ди.
Шулай итеп, ярлы гаиләдән алган килен башкаларга караганда акыллы булып чыккан, ди.
Өч кыз
Борын–борын заманда яшәгән ди өч дус кыз. Беренчесе – матур, икенчесе – ямьсез, өченчесе – алдакчы булган ди.
Менә бер көнне алар бергәләп урманга җиләк, гөмбә җыярга киткәннәр. Урманда йөри–йөри адашканнар. Кычкырып елап йөргәндә, каршыларына алма, җиләк,гөмбә күтәргән Керпе килеп чыккан.
–Керпе, безгә юл күрсәт әле, – дигән кызлар.
Алдакчы кызсөйләшкән арада керпенең җиләкләрен ашап бетергән.
–Мин бу кыңгырауны үзен яхшы тоткан матур кызга бирәм, Мә! Кыңгырау сиңа юл күрсәтер.
Калган кызлар:
–Безнең дә өйгә кайтасыбыз килә, – дип елый башлаганнар.
–Мин бүтән беркемне дә алдамам, – дип сүз биргән алдакчы кыз.
–Мин башка беркемнән дә көлмәм, – дигән ямьсез кыз.
Керпе:
–Ярар, алай булгач, сез дә өегезгә кайтырсыз. Тик мин сезнең артыгыздан күзәтеп торырмын, – дигән.
...Кызлар инде олы яшькә җиткәннәр. Биргән вәгъдәләрен саклап һаман да дус яшиләр ди.