- •Спіс скарачэнняў і абрэвіятур
- •Уводзіны
- •Праграмна-інфармацыйны блок выпіска з тыпавой праграмы
- •Змест вучэбнай дысцыпліны
- •«Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Вучэбна-метадычны блок
- •Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •Уводзіны ў дысцыпліну «Беларуская мова (прафесійная лексіка)». Беларуская мова і яе месца ў сістэме агульначалавечых і нацыянальных каштоўнасцей
- •1.1 Мова і соцыум. Гіпотэзы паходжання мовы. Функцыі мовы ў грамадстве
- •1.2 Беларуская мова сярод іншых моў свету
- •1.3 Беларуская мова — форма нацыянальнай культуры беларусаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Паходжанне беларускай мовы і асноўныя этапы яе развіцця
- •2.1 Асноўныя этапы фарміравання беларускай мовы. Старабеларуская літаратурная мова хіv—хvі ст.
- •2.2 Новая (сучасная) беларуская мова XIX — пачатку XX ст.
- •2.3 Развіццё і функцыянаванне беларускай літаратурнай мовы ў XX — пачатку XXI ст.
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст *
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Лексічная сістэма беларускай мовы
- •Лексіка беларускай мовы паводле паходжання і сфер выкарыстання
- •1. 1 Паняцце пра лексіку. Прадмет і задачы лексікалогіі
- •1.2 Лексіка беларускай мовы паводле паходжання
- •1.3 Лексіка беларускай мовы паводле сферы выкарыстання
- •1.4 Актыўная і пасіўная лексіка ў беларускай мове
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Беларуская тэрміналогія
- •2.1 Паняцце тэрміна. Тэрміналогія. Адрозненне тэрміна ад слова
- •2.2 Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі (прадуктыўныя спосабы і сродкі)
- •2.3 З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі [6, с. 7—14]
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Лексікаграфія як раздзел мовазнаўства
- •3.1 Лексікаграфія як навука. З гісторыі вывучэння лексікаграфіі
- •3.2 Тыпы слоўнікаў
- •3.3 Тэрміналагічныя слоўнікі і даведнікі, іх роля і месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянаванне беларускай мовы ва ўмовах білінгвізму
- •Моўная сітуацыя ў Рэспубліцы Беларусь на сучасным этапе. Моўная інтэрферэнцыя і яе віды
- •1.1 Білінгвізм у Рэспубліцы Беларусь. Псіхалагічны, педагагічны, сацыялінгвістычны аспекты білінгвізму
- •1.2 Паняцце моўнай інтэрферэнцыі. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Моўная інтэрферэнцыя і яе віды. Сінтаксічная інтэрферэнцыя
- •2.1 Сінтаксічная інтэрферэнцыя. Асаблівасці дапасавання і кіравання ў беларускай мове
- •2.2 Каардынацыя дзейніка і выказніка ў сказе
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц па модулі
- •Функцыянальныя стылі маўлення
- •Сістэма функцыянальных стыляў беларускай мовы
- •1.1 Паняцце функцыянальнага стылю. Класіфікацыя функцыянальных стыляў
- •1.2 Навуковы стыль і яго асноўныя падстылі
- •1.3 Публіцыстычны стыль і яго асноўныя асаблівасці
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы стыль і яго моўныя асаблівасці
- •2.1 Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі
- •2.1 Сістэма лексічных сродкаў навуковага стылю
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Навуковы тэкст: структура I моўнае афармленне
- •3.1 Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю
- •3.2 Асаблівасці сінтаксісу навуковага стылю
- •3.3 Структурныя адзінкі навуковага тэксту: сказ, абзац, складанае сінтаксічнае цэлае. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў і абзацаў навуковага тэксту
- •3.4 Кампазіцыйна-структурная арганізацыя з пункту гледжання спосабаў выкладання інфармацыі (апісанне, апавяданне, разважанне, доказ)
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Сістэма жанраў навуковай літаратуры
- •4.1 Паняцце жанру. Віды жанраў навуковай літаратуры
- •4.2 Рэферат і яго віды. Патрабаванні да рэферата
- •Алгарытм напісання рэферата навуковай крыніцы
- •4.3 Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі. Віды анатацый
- •Алгарытм напісання анатацыі навуковай крыніцы
- •4.4 Тэзісы як жанр навуковай літаратуры
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Белавежская пушча
- •Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу, іх афармленне
- •5.1 Патрабаванні да мовы пісьмовага выкладу матэрыялу
- •5.2 Бібліяграфічны спіс і патрабаванні да яго афармлення
- •5.3 Цытаты і спасылкі, іх афармленне
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Афіцыйна-справавы стыль
- •6.1 Афіцыйна-справавы стыль. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стылю
- •6.2 Паняцце «дакумент» і «службовы дакумент». Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •1. Мы, народы аб’яднаных нацый, поўныя рашучасці
- •Віды афіцыйна-справавых дакументаў, правілы іх афармлення
- •7.1 Асабістыя дакументы (заява, аўтабіяграфія, даручэнне, распіска), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.2 Распарадчыя дакументы (загад, распараджэнне), іх кампазіцыйнае і моўнае афармленне
- •7.3 Інфармацыйна-даведачныя дакументы (даведка, дакладныя і службовыя запіскі)
- •7.4 Справавыя лісты, іх віды і асаблівасці афармлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самакатролю
- •Трэнінг уменняў
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Культура прафесійнага маўлення
- •Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення
- •1.1 Мова і маўленне. Маўленне — маўленчая дзейнасць — агульная культура чалавека
- •1.2 Паняцце культуры маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення: правільнасць, дакладнасць, лагічнасць, чысціня і багацце маўлення, дарэчнасць, вобразнасць
- •1.3 Службовы этыкет і культура зносін
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория цикла и. Шумпетера
- •Правільнасць маўлення і моўныя нормы
- •2.1 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: лексічныя, арфаграфічныя, арфаэпічныя, акцэнталагічныя
- •2.2 Правільнасць маўлення і моўныя нормы: марфалагічныя, сінтаксічныя
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Асаблівасці вуснай формы прафесійных узаемаадносін
- •3.1 Тэхніка і выразнасць маўлення (голас і маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя і інш.)
- •3.2 Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўленчай дзейнасці
- •3.3 Падрыхтоўка да публічнага выступлення
- •Гласарый
- •Пытанні для самападрыхтоўкі
- •Трэнінг уменняў
- •Теория экономического цикла н. Д. Кондратьева
- •Бягучы кантрольны тэст
- •Спіс рэкамендаваных крыніц
- •Кантрольны блок выніковы тэст
- •Пытанні да заліку
- •Навучальна-даследчыцкі блок прыкладныя тэмы вусных паведамленняў I рэфератаў
- •Спіс выкарыстаных крыніц
Спіс рэкамендаваных крыніц
-
Абабурка, М. Культура беларускай мовы / М. Абабурка. — Мн. : Выш. шк., 1994. — 122 с.
-
Азарка, В. У. Беларуская мова: спецыяльная лексіка: вучэб.-метад. дапаможнік / В. У. Азарка, А. С. Васілеўская, М. М. Круталевіч. — 3-е выд., перапрац. — Мн. : БДПУ, 2007. — 207 с.
-
Антанюк, Л. А. Беларуская мова (прафесiйная лексіка) : Курс лекцый / Л. А.А нтанюк , Б. А. Плотнiкаў. — 3-е выданне. — Мн. : Акад. кiравання пры Прэзiдэнце Рэсп. Беларусь, 2005. — 240 с.
-
Каляда, А. А. Выразнасць чытання / А. А. Каляда. — Мн. : Выш. шк., 1989. — 270 с.
-
Ляшчынская, В. А. Беларуская мова. Тэрміналагічная лексіка : вучэб. дапаможнік. — Мн. : РІВШ БДУ, 2001. — 256 с.
-
Сямешка, Л. І. Курс беларускай мовы : падручнік / Л. І. Ся-мешка, І. Р. Шкраба, З. І. Бадзевіч. — Мн. : Універсітэцкае, 1996. — 654 с.
Кантрольны блок выніковы тэст
1. Адзначце гіпотэзы паходжання мовы:
а) выклічнікавая;
б) гукапераймальная;
в) лексікалагічная;
г) лагасічная;
д) прыродапазнаваўчая.
2. Адзначце, якая функцыя мовы звязана з волевыяўленнем, змушэннем да дзеяння:
а) кагнітыўная;
б) думкафармавальная;
в) валюнтатыўная;
г) экспрэсіўная;
д) называльная.
3. Назавіце славянскую падгрупу, у складзе якой уваходзіць беларуская мова:
а) паўднёваславянская;
б) стараславянская;
в) усходнеславянская;
г) заходнеславянская;
д) славенская.
4. Адзначце дыялекты, якія існуюць на тэрыторыі Беларусі:
а) паўднёва-заходні;
б) паўночна-заходні;
в) паўночна-ўсходні;
г) паўднёва-ўсходні;
д) усходне-заходні.
5. Адзначце творы старабеларускага пісьменства:
а) Літоўская метрыка;
б) Аповесць мінулых часоў;
в) Слова пра паход Ігаравы;
г) Песня пра зубра;
д) Людзі на балоце.
6. Назавіце, у якім годзе была забаронена старабеларуская мова:
а) 1566;
б) 1588;
в) 1696;
г) 1721;
д) 1812.
7. Адзначце, у якім годзе беларуская мова набыла статус дзяржаўнай мовы:
а) 1989;
б) 1990;
в) 1991;
г) 1995;
д) 1996.
8. Паводле паходжання лексіка сучаснай беларускай мовы падзяляецца на:
а) экспрэсіўную і стылістычна-нейтральную;
б) лексіку старабеларускага перыяду і лексіку сучаснай беларускай мовы;
в) спецыяльную і агульнаўжывальную;
г) неалагізмы і архаізмы;
д) уласнабеларускую і запазычаную.
9. Адзначце, на якія групы падзяляецца лексіка сучаснай беларускай мовы паводле сферы ўжывання:
а) неалагізмы і архаізмы;
б) экспрэсіўную і стылістычна-нейтральную;
в) уласнабеларускую і пазычаную;
г) лексіку старабеларускага перыяду і лексіку сучаснай беларускай мовы;
д) агульнаўжывальную і лексіку абмежаванага ўжывання.
10. Словы, якія ўжываюцца толькі на пэўнай тэрыторыі, называюцца:
а) фразеалагізмы;
б) перыфразы;
в) афарызмы;
г) дыялектызмы;
д) аўтарскія новатворы.
11. Сярод прыведзеных слоў адзначце архаізмы:
а) талон;
б) раць;
в) шабля;
г) вакацыі;
д) наменклатура.
12. Сярод прыведзеных слоў адзначце гістарызмы:
а) буквар;
б) вучань;
в) гайдук;
г) сотнік;
д) дзяркач.
13. Слова ці словазлучэнне, якія з’яўляюцца дакладным значэннем прадмета, з’явы, уласцівасці, працэсу ў якой-небудзь спецыяльнай галіне навукі, тэхнікі, мастацтва, называюцца:
а) прафесіяналізм;
б) архаізм;
в) амонім;
г) тэрмін;
д) фразеалагізм.
14. Адзначце асаблівасці, ўласцівыя тэрмінам:
а) наяўнасць экспрэсіі;
б) наяўнасць дэфініцыі;
в) адназначнасць;
г) ацэначнасць;
д) сістэмнасць.
15. Адзначце тэрміны, якія з’яўляюцца вузкаспецыяльнымі:
а) кадыфікацыя;
б) гук;
в) эксперымент;
г) эпітэт;
д) дэбіт.
16. Адзначце, што такое тэрміналагізацыя:
а) спосаб утварэння тэрмінаў, пры якім слова, што існавала ў літаратурнай мове, набывае тэрміналагічнае значэнне;
б) пераход тэрмінаў з адной тэрмінасістэмы ў другую;
в) страта тэрмінам свайго спецыяльнага значэння;
г) узнікненне новых тэрмінаў;
д) аб’яднанне двух тэрмінаў у адзін.
17. Адзначце спосабы ўтварэння тэрмінаў:
а) лексіка-семантычны;
б) марфемны;
в) фанетычны;
г) марфолага-сінтаксічны;
д) абрэвіяцыя.
18. Адзначце, які аспект вывучэння білінгвізму звязаны з асаблівасцямі навучання другой мове, у тым ліку і ўплывам адной мовы на працэс засваення другой:
а) сацыякультурны;
б) біялагічны;
в) псіхалагічны;
г) сацыялінгвістычны;
д) педагагічны.
19. Сярод прыведзеных прыкладаў адзначце тыя, якія належаць да словаўтваральнай інтэрферэнцыі:
а) творчаства;
б) хітрэц;
в) сведка;
г) чытальнік;
д) кіраўнік.
20. Адзначце правільнае: «Няправільнае ўжыванне сродкаў пры ўтварэнні новых слоў разглядаецца як ... інтэрферэнцыя».
а) фанетычная;
б) словаўтваральная;
в) марфалагічная;
г) сінтаксічная;
д) лексічная.
21. Сярод прыведзеных прыкладаў адзначце тыя, якія належаць да сінтаксічнай інтэрферэнцыі:
а) здзек над калектывам;
б) жаніўся на Галіне;
в) пайшоў па ваду;
г) хварэю грыпам;
д) жартаваць з сябра.
22. Адзначце прыклады марфалагічнай інтэрферэнцыі:
а) гуляю з Колей;
б) Машына лялька;
в) разборлівы подпіс;
г) чытаючы хлопчык;
д) Васіны шарыкі.
23. Адзначце прыклады акцэнтнай інтэрферэнцыі:
а) крапíва;
б) фáрфор;
в) варóты;
г) каталóг;
д) кулінáрыя.
24. Вызначце стыль тэксту: Малады высокі дуб з густою шапкай галля і лісця стаяў на беразе Дняпра, на невялікім лугавым узгорку. Пад ім тулілася некалькі арэхавых кустоў. А навокал рассцілаліся абшары заліўнога лугу са шматлікімі ручаямі, азёрцамі і зараснікам густога лазняку. І дуб стаяў нібы вартавы гэтых абшараў.
а) навуковы;
б) афіцыйна-справы;
в) публіцыстычны;
г) гутарковы;
д) мастацкі.
25. Адзначце тыпы маўлення:
а) апавяданне;
б) раман;
в) разважанне;
г) апісанне;
д) паэма.
26. Паслядоўнасць і дакладнасць выкладу, аб’ектыўнасць, стандартызацыя, адстунасць эмацыянальнасці — гэта адзнакі ... стылю:
а) навуковага;
б) афіцыйна-справога;
в) публіцыстычнага;
г) гутарковага;
д) мастацкага.
27. Фельетон, рэпартаж, прамова на мітынгу з’яўляюцца жан-рамі ... стылю:
а) навуковага;
б) афіцыйна-справога;
в) публіцыстычнага;
г) гутарковага;
д) мастацкага.
28. Адзначце правільнае: «Пісьмовая просьба адной асобы ці групы асоб ва ўстанову, арганізацыю або да службовай асобы, называецца...»:
а) заява;
б) акт;
в) пратакол;
г) даведка;
д) указ.
29. Адзначце кампанент культуры маўлення, які звязаны з прытрымліваннем літаратурных норм пры ўжыванні мовы, якія выпрацаваны грамадствам і кадыфікаваны ў граматыках і слоўніках:
а) чысціня;
б) дакладнасць;
в) выразнасць;
г) правільнасць;
д) лагічнасць.
30. Вызначце норму літаратурнай мовы, якая патрабуе аднолькавага напісання, вызначанага пэўнымі правіламі:
а) арфаэпічная;
б) сінтаксічная;
в) марфалагічная;
г) арфаграфічная;
д) лексічная.