40.Словаутварэнне як асноуны шлях папаунення лексики.Тыпы словаутрварэння, хар-а марфалаичнага тыпу и скланення.

Слова-фанетычна и граматычна аформленная адзинка мовы, пры даппамозе якой абазначаюцца розныя прадметы и зъявы абъектнай рэчаиснасци.

Лексика беларускай мовы узбаачалася и узбагачаецца з кожным годам,за кошт утварэння новых слоу на базе наяунага матэрыялу пры дапамозе тех ци иншых сродкау и спосабау(калгас-калгасны-калгасник-калгасница).Словаутварэнне- асноуная краница папаунення и узбагачэння слоуника нашай мовы.Таким образом, пад словаутварэннем трэба разумець утварэнне новых слоу з вядомых мове словаутваральных элементау адпаведными спосабами.Словаутварэнне-раздел мовазнауства, у яким вылучаецца структура вытворных слоу,шляхи и сродки утварэння новых лексичных адзинак,списваецца их систэма

У адпаведнасци з гэтым у бел. мове адрозниваюць наступныя тыпы словаутварэння:

1.марфалагичны(утварэнне новых слоу пры дапамозе розных марфем ад асноу иншых слоу).Ён уключае у сябе афиксальнае и без афиксальнае словаутварэнне.Афиксальнае мае тры разнавиднасци:прэфиксальная,суфиксальнае и прэфиксальна-суфиксальнае.

Безафиксальнае(утварэнне новых слоу, кали ад утвараючай асновы адкидваюцца канчатки и сцфиксы(даль-далёки,синь-сини).

2.марфолага-синтаксичнае(утварэнне новых слоу шляхам пераходу адной частины мовы у другую).Назоуники утвараюцца ад прыметникау(рабочы,булачная,сталовая),прыметники ад деепрыметникау(квитнеючы, любимая),

Прыслоуи ад назоуникау(вясной,летам,дома),прыназоуники ад прыслоуяу(пасля заняткау),часцицы ад злучникау(и,дык,хоць).

3.лексика-синтаксичнае(утварэнне новых слоу шляхам зрашчэння паасабовых слоу словазлучэння у адно складанае слова).Складаныя словы узникаюць у вынику словаскладання и асноваскладання.

Словаскладанне характэрна у асноуным пры утварэнни назоуникау(плашч-палатка).

Асноваскладанне утвараюцца складаныя назоуники, прыметники,лицэбники,дзеясловы, прыслоуи(светапоглад,шэсцьсот,дванаццаць,штодзень,сягоння).

4.лексика-семантычнае(утварэнне новых слоу шляхам пераасэнсавання лексичных значэнняу стрых слова).Адно слова расчапляецца на два або некальки слоу – аманимау(конь-жывёла,конь-гимнастичнае прыстасаванне.

41.Утваральная аснова и словаутваральныя сродки.Тыпы словаутварэння.Хар-ка марфалаична-синтаксичнага тыпуи семантычнага тыпау.

42.Марфемы, этимологичный и словаутваральны анализ.

Марфемны анализ-вызначэнне структуры словы,якую слова мае у сучаснай мове.Пры гэтым трэба уличваць жывыя словаутваральныя сувязи,т.е. параунауваць,супастауляць слова з роднасными и вылучаць тольки тыя марфемы якия у им у сучаснай мове.

Этимологичны анализ ставиць сваёй задачай вызначэнне той марфемнай структуры,якую слова мела ранней.У большасци выпадкау дзяленне слоу на частки пры марфемным и этимологичеым анализе супадае(водны,рыбак).

Марфемны анализ трэба адрозниваць ад словаутваральнаа анадизу.Пры маремным анализе, як ужо гаварылася вызначаюцца и характарызуюцца усе структурныя частки,на якия падзяляецца слова у сучаснай мове(да-рос-л- ы).Пря словаутваральным анализе не ставицца задача паказаць усе марфемы у слове,патрабуецца тольки вызначыць словаутваральную базу(утваральную аснову) и сродак(фармант), з дапамогай якога утварылася слова, а таксама спосаб утварэння.

Утваральная аснова-гэта аснова,ад якой непасрэдна утворана слова.Новыя словы могуць утварацца як ад невытворнай, так и ад вытворнай асновы, таму утваральнай асновай можа выступаць и невытворная и вытворная аснова(земляны, напрыклад утвораны ад слова зямля,у им утваральная аснова зямл-невытворная, а слова зямлянка-ад земляны,утваральная аснова зямлян-вытворная.