39) Абвяшчэнне бнр

Пасля Кастр. рэвал. сав. ўрад звярнуўся да ваюючых краiн з прапан. спынiць вайну. Але зрабiць гэта яны адмовiлiся. Не прынеслi посп. i сепаратныя перагав. з Герм.. У лютым 1918 г. Герм. адмовiла ваен. дзеяннi. Больш за 2/3 тэр. Бел. апынул. пад уладай герм. акупантаў. Сав. ўрад вымуш. быў пайсцi на падпiс. самага несправядл. мiрнага дагавора з Герм.. Такi дагав. быў падпiс. 3-га сакав. 1918 г. бел. пыт. на перагав. не разглядалася. Iнтар. бел. не былi прын. пад увагу нi адным з бакоў. На тэр. Бел., захопл. ням. акупант., быу устаноул. калан. рэжым. Уся улада перайш. у рукі ваен. камандав. Па распарадж. ням. камандав. памешч. вярталася раней нацыяналізав. у іх маемасць. Акуп. вывозілі у Герм. матэр. каштоун.. У вын. прамысл. і с\гасп. Бел. усе больш прыходз. у заняпад. На захопл. тэр. акуп. лiквiдавалi сав. ўладу., што выклiкала моцнае супрацiўл. бел. нар.. Пачал. бараць. раб., сял. Бел. супр. акупантаў. На бараць. узняліся прац., бел. сялянс. Была створана сетка падпольн. арганіз.. Раб. клас захавау свае органы улады – Савет раб. і салд. дэпутатау. Разгарнууся партыз. рух, які стау грознай сілай. Кiравалi гэтай бараць. камун. – ЦК РКП(б). Значна актывізавауся бел. нац. рух.

Ва ўмовах наступл. герм. войск кiраўн. нацыян.-дэмакр. партый Бел. зрабiлi спробу захап. уладу, стварыць бел. дзяржаўн.. Выканком Сав. утварыу Нар. камісарыят. 21 лютага 1918 г. і 9 сакавіка 1918 г. былі прыняты 1-я і 2-я Устауныя граматы да бел. нар.. У 2-й Устауной грамаце Бел. была аб`яўлена Нар. рэсп.. Былi вызначаны асн. прынц. дзярж. ладу краiны, тэрыт., формы ўласнасцi i iнш. Кiруючым органам БНР былi Рада i Нар. Камiсарыят. Аднак у граматах не былі дастатк. выразна акрэсл. сац.-паліт. задачы. Па ініцыят. ЦК БСГ 19 сакавіка 1918 г. выканком быу перайменав. у Раду БНР. 25 сакавiка 1918 г. на сесіі Рады была прынята 3-я Устауная грамата і Бел. была абвешч. незал. у этнаграф. межах пражыв. бел-аў. Абвяшч. незалежн. Бел. у першую чаргу ад Расіі. Самаст. i незалеж. БНР яе кiраўнiкi хацелi здзейснiць пры дапам. Герм.. Аднак зрабiць гэта было немагч.. Герм. не была зацiкаўл. ў ствар. такой дзярж.. Гал. лініяй у ням. акупац. паліт. у аднос. да БНР было непрызнанне яе афіцыйн. Берлінам. Не прызналi БНР i iнш. краiны. Для Герм. Бел. была толькі часткай тэр. Расіі. Пасля поспехау Чырв.Арміі летам 1918 г. Герм. вывела частку войскау з захопл. тэрыт.. 11 лістапада 1918 г. герм. камандав. падпісала акт аб капітуляцыі. У вын. параж. аўстра-герм. блоку ў 1-й сусв. вайне i рэвал. ў Герм. герм. войскi пакiн. Бел.. 13 лiст. 1918 г. сав. ўрад ануляв. Брэс. дагав.. БНР не магла здзяйсняць свае ф-цыі, таму што Рада БНР аб`явiла аб разр. з Расiяй, не ўлiчваючы настрою бел. нар.. Тут яе не падтрымалі эсэры, менш., яурэйс. сацыялісты. Наладзіць сувязі з Расіяй у кан. 1918 г. станоуч. вынікауне дала. У прамым сэнсе БНР дзярж. не стала. Хоць рэсп. і абвяшч. у этнаграфічн. межах пражывання бел., юрысдыкцыю на гэтай тэрыт. яна не здзяйсняла. Не было заканад. улады. Выкан. ўлада абмяжоув. толькi сферай культ.. Не было i суд. улады. Не было войска, фінансавай сіст., не склаліся органы мясц. улады. Тым не менш гэта быў першы раш. крок у ствар. бел. дзярж-сцi. Незалеж. і свабода, аб’яуленыя 25 сакавіка 1918 г., так і засталіся жаданнем і надзеяй. Абвяшчэнне БССР , ЛітБел

Пасля вызвал. Бел. ад ням. акуп. зноў паўстала пыт. аб утвар. бел. дзярж.. Але па гэтым пыт. не было адзiнай думкi. Iснавала некалькi пазiцый: 1) Паўн.-Зах. абкома РКП(б). Яго кiраўнiк А.Мяснiкоў, В.Кнорын i iнш. лiчылi, што Бел. павiнна быць тэрытар. адзiнк. РСФСР на той падставе, што бел. не нацыя; Іх погляд складвауся па уплывам ідэі сусв. сацыяліст. рэвалюцыі, а самавызнач. народау – перашкода на гэтым шляху. 2) Бел. нац. камiсарыята. Кiраўнiкi Белнацкама А.Чарвякоў, З.Жылуновiч i iнш. лiчылi неабх. стварыць Бел. сав. рэсп. i ўстанавiць цесныя сувязi з РСФСР (на прынцыпах аўтаномii). Гэтую пазiцыю падтрымлiв. Цэнтр. бюро бел. секцый РКП(б) у Расii, арганізаваных з бежанцау-белар. у розн. гарадах Расіі. 27 лістапада 1918 Маск. камітэт бел. секцый выказауся за абвяшч. бел. нац. дзяржаунасці, але Сталін не адрэагавау на гэта. УЦВК 23 снежня 1918 г. прыняу рашэнне аб ахаванні Зах. вобл. і канчаткова вызначыу яго тэрыт.. Бел. па-ранейш. заставалася у складзе Расіі. Доўгi час гэтае пыт. не вырашалася. I толькi 24 снеж. 1918 г. пленум ЦК РКП(б) прыняў раш. аб ствар. БССР. 30 снежня 1918 г. на VI Паўн.-Зах. партыйнай канфер. РКП(б) была прынята рэзалюц. «Аб абвяшч. Зах. Камуны Бел. Сав. Рэсп-й». У складзерэспублікі – Мінс., Магіл., Гродз. губерні, частка Віц. і Смаленс. губерняу. Быў створаны Часовы ўрад Бел. на чале з З.Жылуновiчам. 1 студз. 1919 г. Часовы ўрад абвясцiў Манiфест аб ствар. БССР. Маніфест абвясціу раунапрауе працоуных усіх нацыян. на тэр. Бел., адмяніу усе загады акупацыйных улад, аб’явіу па-за законам Бел.раду. 5 студзеня 1919 г. Часовы рэвалюц. рабоча-сял. урад БССР, ЦБ КП(б)Б пераехалі у Мінск, я-я стау сталіцай БССР. У сувязi з гэтым Зах. вобл. была скасавана. Аднак пагроза новай вайны з боку буржуазна-памешчыцкай Поль. прымусiла сав. кiраўн. прыняць 16 студз. 1919 г. рашэнне аб аб`ядн. БССР з Лiт. ССР. Для юрыд. замацав. абвяшч. БССР i стварэння Лiтбел 2 лютага 1919 г. быў склiканы 1-ы ўсебел. з`езд Саветаў. З`езд прыняў Канстытуцыю БССР, згодна з якой найвыш. ўлада ў рэсп. належала з`езду Саветаў. З`езд вызначыў тэр. БССР у складзе Мiнскай i Гродз. губерняў, планавалася, што ўключаныя ў склад РСФСР па рашэннi ЦК РКП(б) ад 16 студз. 1918 г. Магiл. i Вiцебс. губернi, калi iнш. тэр. Бел. будуць захоплены Поль. (што i адбыл. на самой справе) у будучым могуць стаць асновай для аднаўл. бел. дзярж-сцi. 1-ы ўсебел. з`езд Саветаў прыняў раш. аб аб`ядн. БССР i Лiтоўскай ССР. У склад Лiтбел увайшла тэрыт. Мiнскай, Гродз., Вiленс., Ковянскай i частка Сувалкаўскай губерняў з большi як 4-мiльенным насельн.. Т.ч. усе спробы захаваць тэрыторыю Бел. не удаліся. Сталiцай аб`яднанай дзяржавы стаў г. Вiльня. 27 лютага 1919 г. ствараюцца ЦВК Літ.Бел. ССР і яго прэзідыум на чле з Цыхоускім, урад аб’яднанай рэспублікі – Савет Нар. Камісарау на чале з Міцкявічусам – Капсукасам, створаны Выўэйшы Савет нар. гаспадаркі. Лiтбел праiснавала да лiпеня 1920 г.

42) Калектывізацыя

Велiзарн. знач. ў жыццi нашага грам., 4/5 насельн. якога ў 20—30-я гг. складала сялянс., мелi радыкальн. пераўтвар. с\гасп.. У 20-я гг. пач. развiвацца розн. формы кааперацыi, паступ. пераход дробн. сял. гаспад. да калект. апрац. зямлi на ўмовах НЭПа. Асаблiв. Бел. было тое, што ўвядз. НЭПа супадала з перадачай зямлi сял.. У 1921 г. ўся зямля перадавал. бясплатна сял. у карыст.. Свабода выбару форм землекарыст. захоўвал. аж да 1927 г. Да гэтага часу ў Бел. развiвалiся гаспад. як калект. землекарыст. (у формах вытворч. кааперац. – сельгасарцелей, камун, таварыстваў па сумесн. апрац. зямлi); у разнаст. прасц. формах кааперац. – крыдытных, забяспячэнскiх, збытавых; у спецыялiзав. вiдах кааперат. аб`яднан. – машын. i конна-машынных, масларобчых, сыраварных, жывелагад. i г.д., так i аднаасобн. землякарыст. (двары, хутары i адрубы). Кiраўн. нар. камiсарыятам земляроб. праводз. ў жыц. план ствар. хут. i адрубоў. У кан. 20-х г. хут. сiст. на Бел. склад. больш за 25 % сял. землекар.. З перш. гадоў сав. улады стварал. i вытворч. кааперат., кал. гасп.. Да пач. 1927 г. на Бел. было ўжо ўтвор. каля 400 с\гасп. арцелей i таварыс. па сумес. апрац. зямлi, а такс. 213 саўг-аў. Калгасы разглядалiся ў асн. як форма арганiзац. бяднейш. пластоў насел.. Стваралiся яны на землях дзярж. фонду. На адзiн калгас у сярэдн. прыходзiлася 40—75 дзесяц. зямлi, па 3-5 коней, 3-4 плугi, 4 бараны; на 100 га мелася па 20 галоў буйн. рагатай жыв.; сярэд. ўрадж. зерневых з 1 га склада 8 цэнтнераў. Развiц. с\гасп кааперац. iшло гал. чынам у 2-х формах: крэдытнай i забеспячэнска-збытавой. Разнаст. форм. с\гасп. кааперац. ў Бел. ўжо да пач. 1926 г. было аб`ядн. 20,9 % сял. гасп.. У кан. 20-х гг., згодна палiт. Камунiст. партыi i сав. дзярж., быў ўзяты курс на паскор. калектыв. ў яе вышэйш. формах. Мэта – у кар. тэрмiн правесцi калектыв. вескi i ўзяць у яе сродкi для патрэб iндустр. i абар. краiны. Пач. рэалiзац. такога курса паклаў хлебанарыхт. крызiс, якi ўзнiк у краiне зiмой 1927—1928 гг. У сув. з недаборам збожж., скарачэннем дзярж. нарыхт. хлеба стварылася пагр. планаў iндустр. будаўн., бо пастаўкi прамысл. абсталяв. залежалi ў краiне ад экспар. хлеба. У гар. пачал. перабоi ў забесп. прадукт., давялося ўвесцi карт. сiст.. Пачаўся адыход ад НЭПа, яе дэмантаж i шыр. прымян. надзвыч. мер. Бязлiтас. знiшчал. самая заможн. частка сял. – кулацтва. Бараць. з «правым ухiлам» суправадж. фарсiрав. калектыв., пачалася гонка за «тэмпамi», i ад палiт. абмежав. i выцясн. кулацтва партыя перайш. на палiт. лiквiд. кулацтва як класа на асн. суцэльн. калектыв.. Раскулачв. не толькi кулак., але i сярэдн., якiя не хацелi ўступ. у калг.. Прымусовыя меры далi свае вын.. Калi ў студз. 1930 г. у калг. ўступiла 20,9 % сял. двароў, то да сакав. таго ж года – 58 %. Пратэст сял. выразiўся 500 выступл., распад. прымусова створ. калг.. Калi ў сак. 1930 г. калг. аб`ядноўв. 58 % сял. гасп., дык у чэрв. – 11,1 %. А вясн. 1932 г. – чарг. выхад сял. з калг.. Толькi за 2-3 мес. распалiся 1002 калг., з якiх выйшла больш за 55 тыс. сял. гаспад.. Да кан. 30-х гг. калект. ў Бел. была заверш., кулацт. як клас лiквiдав.. Вынікі: абагульн. прылады працы, цяглавая раб. сіла, с\гасп. пабудовы. Памылкі: фарсіраванне тэмпау, прымусовасць уступлення у калг., абагульненне дамаш. жывелы і прадметау дам. ужытку, раскулачванне сераднякоу (чым падрывалася сац. база сав. улады у весцы), стварэнне замест калгасау с\гасп. камун, дзе абагульн. амаль што усе.

40)Беларусь у час савецка-польскай вайны 1919-1920 гг., Рыжскi мiрны дагавор.  1918 адрадзiлася Польская дзяржава. Пiлсудскi аб'явiу аб аднауленнi РП у межах 1772.У снежнi 1918 польскi урад стау на шлях ажыццяулення памерау далучыць землi Украiны, Б. i Лiтвы да Польшчы. 21 снежня у Гродна Рада БНР стварыла Савет Дзярж. абароны (узначалiлi В.Ластоускi i генерал  В.Кандратовiч). Сiлы былi няроуныя. Было вырашана далучыцьь Гродзеншчыну да Лiт. рэспублiкi на правах аутаномii. Лiт. рэспублiка у той час была прызнана шэрагам дзяржау у тым лiку i краiнамi Антанты. З мэтай адстойвання iнтарэсау бел. народа i кiравання бел. землямi пры Лiт. урадзе было створана Мiнiстэрства бел. спрау, узначалiу I.Варонка.Да п.1919 палякi захапiлi значн. частку Гродзенскай губернii, працягвалi наступленне у трох напрамках: 1)Вiльня-Лiда-Маладзечна, 2)Баранавiчы-Мiнск, 3)Кобрын-Пiнск. Захапiлi Брэст, Ваукавыск, Слонiм, Скiдаль, Шчучын, Пiнск, Баранавiчы. Бальшавiцкая улада не змагла арганiзаваць значнага супрацiулення.Вялiкiя сiлы Чырво-  най Армii у гэты перыяд канцэнтравалiся на Усходнiм фронце,якi бальшавiцкi урад лiчыу галоуным. Вясной 1919 польскiя войскi захапiлi Лiду i Вiльню. Урад ЛiтБел пераехау у Мiнск.У мэтах канцэнтрацыi сiл i узмацнення абароны 1 чэрвеня 1919г. у Маскве было прынята рашэнне аб перадачы паунамоцтвау бальшавiцкiх урадау Украiны, ЛiтБел i Латвii ураду РСФСР. Лiт.-бел. армiя перайменавана у 16 армiю. Польскае наступленне працягвалася. Пагроза навiсла над Гомелем. I толькi на лiнii р.Бярэзiны фронт стабiлiзавауся да вясны 1920.У сакавiку 1920 палякi - новае наступленне. Пры дапамозе Антанты яны захапiлi Мазыр, Калiнкавiчы, Рэчыцу.25 красавiка палякi сумесна з пятлюрауцамi разгарнулi наступленне на працягу усяго польска-савецкага фронту ад р.ПРыпяць да р.Днестр.Дзякуючы перакiдванню войск з Усходняга фронту, Чырвоная Армiя 14 мая  1920г. здолела перайсцi у контрнаступленне. Але з-за недахопу сiл наступленне не дала вынiкау. Новае наступленне Чырвонай Армii распачалося у лiпенi 1920, было старанна падрыхтавана i дало плён. 7 лiпеня быу вызвалены Мiнск, 1 жнiуня - Брэст. Пад нацiскам А.Чарвякова,З.Жылуновiча, Д.Чарнушэвiча ЦК КП(б)Б прызнау неабходным выступiць з дэкларацыяй аб прызнаннi самавызначэння бел. народа. 31 лiпеня 1920. у Мiнску прынята Дэкларацыя незалеж-цi БССР у межах адной (Мiнскай) губернii. Гэта было не столькi аднауленне беларускай дзяржавы, колькi супакойванне народных мас. Супраць гэтага акта выступiлi беларускiя эсеры, якiя жадалi бачыць Беларусь сапрауды цэласнай i незалежнай дзяржавай. Рыжскі мірны дагавор Расіі i Украiны з Польшчай (18 марта 1921):  Зах. Б. i Зах. Укр. – Польшчы. Польское админ.-тер. деление: воеводства, поветы, гмины.

45)Заходняя Беларусь пад уладай Польшчы (1921-1939). Нацыянальна-вызваленчы, сялянскi i рабочы рух.  Польское админ.-тер. деление: воеводства, поветы, гмины. Упадок промыш-ти. Вывоз леса из Б. Рабочие в антисанитар-х условиях. 1919, 20 – аграрная реф-ма Польши: слишком высокие цены на землю, безземельные, многочисл-е налоги. Поляки грубо нарушали договор: свободное развитие нац. меньшинств. Белорусы не принимались на гос. службу, письма на бел. языке не отправляли. Преслед-сь бел. печать. Полонизация, запрет бел. языка. Рев.-нац. движение, партизанское, кот. после рижского мир. дог-ра стало сильнее. Поляки разгромили эсеровское подполье. Оставшиеся оружия не сложили. Усиленные репрессии, полицейский террор. Забастовки рабочих 1923.Во главе рев. движения – коммунисты. Подпольные ком. ячейки. Бел. Рев. Орг-я – влияние среди крестьян и интелегенции: за конфиск. помещичьих земеле и воссоединение Б. Эффект=е средство мобилизации трудящ-ся на рев-ю – подпольная ком. печать. Комсомолские орг-и. КПЗБ возглавила партиз. движ-е. Боев. опер-и партизаны часто проводили под именем Мухи-Михальского. Наводило страх на помещиков, полицию. Рев.-демокр. борьба. Компартия, Бел. Крестьянск.-Рабоч. Грамада, Тов-во Бел. Школы. Кампания за амнистию полит.заключенных 1926: митинги и демонстрации. Полиция разгоняла съезды. 1927: БКРГ – вне закона. Борьба. ТБШ – масс. компания за школы на родном языке. 1929-33 – жёсткий эконом. кризис. Нищета, голод. Спад пром-ти в Польше. Безработица. Забастовки =всех пром. предприятий. Борьба крестьян, стремление к единству с раб. классом. КБЗБ - тактика единого фронта 36-37: масс. полит. акции. Борьба за жизнь Притыцкого, стрелявшего в суде в провокатора (+рабочие Фр., Чехосл.,США,Англии). Смертн. приг. заменили пожизненным. Испания, мятеж Франко – бел. выступили в поддержку. Движение солидарности с исп. народом. Рев. борьба продолж. и после роспуска компартии. Освобождение трудящихся наступило в сент 1939.