Парадак марфалагічнага разбору мадальных слоў

1)лексіка-семантычны разрад: абазначае ўпэўненасць, няўпэўненасць, меркаванне і г.д.

2)разрад па суадносінах з інўымі часцінамі мовы: з назоўнікам, прыслоўем, дзеясловам.

Узор: Стаіш, бывала, над абрывам і не можаш адвесці вачэй ад воднай прасторы.

Бывала — мадальнае слова, абазначае сцвярджэнне рэальнага факта (рэальную мадальнасць); суадноснае з дзеясловам.

Парадак марфалагічнага разбору дзеяслова

Для спрагальнай формы

• часціна мовы; пачатковая форма – інфінітыў

• лексіка-семантычная група (абазначае фізічнае ці адцягненае дзеянне, рух, стан, мову ці думку, праяўленне і змену прыметы, змену стану, адносіны асобы да чаго-небудзь)

• аснова: цяперашняга часу, інфінітыва (прошлага часу — калі аснова інфінітыва і прошлага часу не супадае)

• пераходны ці непераходны

• зваротны ці незваротны

• стан: залежны, незалежны

• трыванне: закончанае, незакончанае

• лад: абвесны, загадны, умоўны;

• час: цяперашні, прошлы (просты, складаны), будучы (просты, складаны)

• асабовы ці безасабовы;

• асоба;

• лік;

• спражэнне;

• род (для формы прошлага часу)

• сінтаксічная функцыя.

Узор: Пацягнулася (дрэўца) — дзеяслоў, пачатковая форма пацягнуцца, абазначае фізічнае дзеянне; аснова цяперашняга часу – пацягн-...-ца, аснова інфінітыва пацягну-..-ца; непераходны; зваротны; незалежны стан; незакончанае трыванне; абвесны лад; прошлы час (просты); асабовы; адзіночны лік, 1-е спражэнне; ніякі род; выказнік.

Для інфінітыва:

• часціна мовы,

• лексіка-семантычная група

• аснова

• пераходны ці непераходны

• зваротны ці незваротны

• стан;

• трыванне,

• сінтаксічная функцыя

Узор: Састарыцца — дзеяслоў у форме інфінітыва, абазначае змену стану; аснова састары-...-ца; непераходны, зваротны, незалежны стан, закончанае трыванне.

Парадак разбору дзеепрыслоўяў

• пераходнае, непераходнае

• зваротнае, незваротнае

• стан: залежны, незалежны

• трыванне (незакончанае, закончанае);

• ад якой дзеяслоўнай асновы і з дапамогай якога суфікса ўтворана.

• сінтаксічная роля

Узор: Застаўшыся — дзеепрыслоўе, непераходнае, зваротнае, незалежны стан, закончанае трыванне, утворана ад асновы інфінітыва заста- з дапамогай суфікса –ўшы- і постфікса –ся;

Парадак разбору дзеепрыметнікаў

• пачатковая форма (назоўны склон, адзіночны лік, мужчынскі род);

• стан (залежны, незалежны)

• час (цяперашні, прошлы)

• трыванне (закончанае, незакончанае)

• ад якой дзеяслоўнай асновы і пры дапамозе якога суфікса ўтвораны

• поўная ці кароткая форма

• род (для дзеепрыметнікаў адзіночнага ліку)

• лік;

• склон (для дзеепрыметнікаў поўнай формы)

• якую сінтаксічную ролю выконвае

Узор: Абпаленага (асінніку) — дзеепрыметнік, пачатковая форма абпалены; залежны стан; прошлы час; закончанае трыванне; утвораны ад асновы інфінітыва абпалі- з дапамогай суфікса –ен-; поўны; дапасуецца да назоўніка асінніку ў мужчынскім родзе, адзіночным ліку, родным склоне; азначэнне.

Парадак разбору прыслоўяў

• часціна мовы

• разрад прыслоўя: а) азначальнае (якаснае, колькаснае, спосабу дзеяння); б) акалічнаснае (месца, часу, прычыны, мэты)

• ад якой часціны мовы ўтворана

• ступень параўнання (калі прыслоўе яе мае)

• форма ацэнкі і меры якасці (калі прыслоўе яе мае)

• сінтаксічная функцыя ў сказе

Узор: Нясмела — прыслоўе; азначальнае, якаснае; утворана ад якаснага прыметніка, акалічнасць