38. Узмацненне адміністрацыйна-партыйнага кантролю ў сферы культуры ў 1930 гг.

39. Савецка-Польская вайна 1919-1921 гг.

Савецка-польская вайна 1919 - 1921 гг. Узброены канфлікт паміж Польшчай і Савецкай Расеяй, Савецкай Беларуссю, Савецкай Украінай.

Асноўнай мэтай кіраўніцтва Польшчы на ​​чале з Юзэфам Пілсудскім было аднаўленне Польшчы ў гістарычных межах Рэчы Паспалітай 1772 года.Усталяваннем кантролю над Беларуссю, Украінай. З савецкага боку, першапачатковай мэтай было ўстанаўленне кантролю над заходнімі губернямі былой Расійскай імперыі (Украінай і Беларуссю).

Расійска-польская вайна ішла з 1919 па 1921 гг. на тэрыторыях Беларусы, Латвіі, Літвы, Польшчы і Украіны паміж двума новымі дзяржавамі: Польшчай і Савецкай Расеяй.

Пасля здабыцця незалежнасці Польшча накіравала свае намаганні на аднаўлення сваіх межаў 1772 года, калі Рэч Паспаліта ўключала шырокія беларускія і ўкраінскія тэрыторыі (гл. Междуморье). Польскія ўлады лічылі, што час рэвалюцыйнай смуты ў Расіі ідэальна падыходзіць для аднаўлення польскага кантролю над некалі згубленымі землямі. З іншага боку, савецкія ўлады імкнуліся ўсталяваць не толькі кантроль над тэрыторыямі, якія ўваходзілі ў склад Расійскай Імперыі да Першай сусветнай вайны, але і камуністычны рэжым у еўрапейскіх краінах. Пасля лістападаўскай рэвалюцыі ў Германіі (1918) Савецкая Расія разарвала Брэсцкі мірны дагавор. C адступленнем германскіх войскаў Чырвоная Армія пачала шырокае наступ на захад.

Галоўным вынікам вайны стаў пераход тэрыторый Заходняй Украіны і Заходняй Беларусі, якія раней уваходзілі ў склад Расійскай імперыі і Аўстра-Венгрыі, пад кантроль Польшчы.

40. Брэсцкая і Рыжская дамовы ў гістарычным лёсе беларускага народа

Брэсцкі мір, Брэст-Літоўскі (Брэсцкі) мірны дагавор - сепаратны мірны дагавор, падпісаны 3 сакавіка 1918 ў Брэст-Літоўску прадстаўнікамі Савецкай Расеі, з аднаго боку, і Цэнтральных дзяржаў (Германіі, Аўстра-Венгрыі, Турцыі і Балгарыі) - з другога . Адзначыў паразу і выхад Расеі з Першай сусветнай вайны. Ратыфікаваны Надзвычайным IV Усерасійскім з'ездам Саветаў 15 сакавіка 2/3 галасоў і германскім імператарам Вільгельмам II - 26 сакавіка 1918 года.Ануляваны УЦВК РСФСР ў лістападзе таго ж года. Раней, 27 студзеня (9 лютага) 1918 года, Цэнтральныя дзяржавы падпісалі сепаратны мірны дагавор з дэлегацыяй Цэнтральнай Рады Украінскай Народнай Рэспублікі.

Падпісання Брэсцкага мірнага дагавора папярэднічалі перамовы, якія вяліся ў тры этапы:

з 9 (22) снежня па 15 (28) снежня 1917 года,

з 27 сьнежня 1917 (9 студзеня 1918) года па 28 студзеня (10 лютага) 1918 года і

з 1 па 3 сакавіка 1918 года.

Рыжскі мірны дагавор 1921 года - дагавор паміж РСФСР (таксама ад імя БССР, беларускае кіраўніцтва не было праінфармаванае аб вядзенні перамоў) і УССР, з аднаго боку, і Польшчай, - з другога, падпісаны 18 сакавіка 1921 г. у Рызе і завяршыў савецка-польскую вайну (1919-1921).

Дагавор ўсталяваў мяжу паміж РСФСР і Украінай, з аднаго боку, і Польшчай. Да Польшчы адыходзілі шырокія тэрыторыі, якія знаходзяцца на ўсход ад Лініі Керзона, з перавагай няпольскіх насельніцтва - Заходняя Украіна і Заходняя Беларусь - да рэвалюцыйных падзей 1917 гг. якія ўваходзілі ў склад Расійскай імперыі (Гродзенская губерня, Валынская губерня і частка тэрыторый іншых губерняў). Бакі абавязваліся не весці варожай дзейнасці ў дачыненні адзін аднаго. Дагаворам прадугледжвалася правядзенне перагавораў аб заключэнні гандлёвых пагадненняў.

Савецкі бок пагадзілася вярнуць Польшчы ваенныя трафеі, усе навуковыя і культурныя каштоўнасці, вывезеныя з тэрыторыі Польшчы пачынаючы з 1 студзеня 1772, а таксама абавязалася выплаціць Польшчы на ​​працягу года 30 млн залатых руб. за ўнёсак Польшчы ў гаспадарчую жыццё Расійскай імперыі і перадаць польскаму боку маёмасці на суму 18 млн залатых рублёў, гэта значыць выплаціць дэ-факта рэпарацый. Польшча вызвалялася ад адказнасці за даўгі і іншыя абавязацельствы былой Расійскай імперыі. Дагавор быў складзены на рускай, украінскай і польскай мовах у трох раўнапраўных асобніках. Ён ўступаў у сілу пасля яго ратыфікацыі. Дагавор быў ратыфікаваны 14 красавіка 1921 Усерасійскім ЦВК, 17 красавіка - ЦВК Украінскай ССР, 15 красавіка - Соймам Польшчы. Неўзабаве ў савецкага боку паўсталі прэтэнзіі да польскаму боку па пытаннях выканання Польшчай умоў дагавора, у сувязі з падтрымкай польскім урадам антысавецкіх груповак, затрымкамі з вяртаннем савецкіх ваеннапалонных і неспрыяльнай сітуацыяй у лагерах для савецкіх ваеннапалонных, а таксама невыкананнем дамоўленасцяў аб раўнапраўі рускіх, украінцаў і беларусаў , якія пражывалі ў Польшчы