73

Балтабай С.

студентка 2-го курса кафедры Дальнего Востока КазНУ имени аль-Фараби

Научный руководитель: к.и.н, доцент Ашинова Ж.Е.

КУЛЬТУРНАЯ ИДЕНТИЧНОСТЬ ЯПОНЦЕВ В СОВРЕМЕННОСТИ

За последние десятилетия мир претерпел существенные трансформации. Фундаментальным противоречием современности и одновременно главным вызовом обществу XXI века является противостояние стандарта мультикультурализма, с одной стороны, и ценностей национальной культурно-религиозной идентичности – с другой. Эти две противоположные, но равноправные тенденции развиваются параллельно. С одной стороны, мы являемся свидетелями новых интенсивных процессов интеграции стран, формирования глобальных экономических союзов, выстраивания наднациональных институтов управления политическими и социальными процессами. С другой, все ярчепроявляется стремлениексохранению традиционных национальных илирелигиозных ценностей, зачастую приводящее к крайним проявлениям национализма и религиозного фундаментализма.

Под идентичностью понимается осознание человеком своей принадлежности к какой-либо социальной группе, позволяющее ему определить свое место в социокультурном пространстве и свободно ориентироваться в окружающем мире. Поскольку каждый индивид может являться одновременно членом нескольких социальных и культурных общностей, в зависимости от типа групповой принадлежности принято выделять различные виды идентичности: гражданскую, национальную, этническую, культурную, профессиональную, политическую, религиозную.

Национальная идентичность – самый эффективный и устойчивый механизм укоренения человека в социальной среде. Иные социальные механизмы рушатся и не выдерживают проверки временем, так как могут быть многократно замещены и потому не дают столь необходимой устойчивости. И не смотря на трансформацию самой национальной идентичности под воздействием различных факторов, она остается одной сущностной характеристикой человека. Э. Геллнер пишет по этому поводу: «Для обычного человека границы его культуры являют собой если не границы мира, то, во всяком случае, границы, вкоторыхонможетполучить… возможностьучаствоватьвжизнисоциума. Оставаясьвэтих границах, онзнаетправилаигрыипонимает, чтопроисходитвокруг. Выходязаэтипределы,… рискует превратиться в посмешище… Самые глубинные пласты его идентичности определяются не банковским счетом, не положением в семье или обществе, но усвоенной в процессе образования письменной культурой. Его национализм является не каким-нибудь атавизмом, а напротив, служит выражением вполне определенных и подлинных (хотя чаще всего не осознанных интересов)» [1, С. 3536]

Ко второй половине ХIХ в. в жизни Японии назрела острая необходимость модернизации государства и общества. Находившаяся в двухвековой изоляции страна осталась на обочине мирового культурного и экономического развития. Дело в том, что на протяжении 1639–1853 гг. страна была полностью «закрыта» для иностранцев. И въезд в Японию, и выезд из неё проживающего там населения карался смертной казнью. Исключение составляла крохотная территория близ о-ва Дэсима, где раз в год швартовался один европейский корабль и располагалось поселение голландских купцов, занимавшихся торговыми операциями под строгим контролем японского правительства [2].

Теперь требовалось «открыть» Японию и обрести собственное место в пёстрой и многообразной картине мира, определиться и по отношению к «открывшемуся» Западу. Это и произошло в эпоху правления императора Мэйдзи, в 1853 г., а преобразования той поры получили название «Мэйдзи исин». Перед лицом вновь образовавшихся обстоятельств, связанных с невиданным размахом прежде немыслимого цивилизационного взаимодействия с ментально чуждыми, непонятными своим поведением и мышлением «южными варварами» (так японцы стали именовать европейцев при первом знакомстве) стране потребовались объединяющие культурные концепты для всего японского этноса. Возникла необходимость формулирования основ своей культурной идентичности. Главенствующую и всеобъемлющую роль в духовном развитии японцев и их самоидентичности исстари играла художественная традиция, но она перестала отвечать интеллектуальным вызовам времени. Нужно было сделать научную «прививку» на мировоззренческое дерево древней художественной традиции, прививку западной теории.

В современное время, в век глобализации японская культура уже в третий раз после реставрации Мэйдзи и периода американской оккупации открывается иностранцам. Но теперь уже с тем, чтобы не японцы, а наоборот, иностранцы могли приобщиться к японским ценностям и заимствовать японский

211

метод удачного сочетания Запада с Востоком в целях прогресса и гармоничного развития общества. Таким образом, долгое время японцы учились у Запада, руководствуясь лозунгом «восточный дух, западные технологии». Следуя этому лозунгу, Япония сумела сохранить и свою национальную духовную культуру и продемонстрировала всему миру свои технологические достижения. Примечательно, что при этом Японии удалось избежать участи стать одной из колоний Западного мира, чего не смогли другие азиатские государства.

В современную эпоху глобализации эта страна проводит активную политику по экспансии японской массовой культуры в странах Азии. Но, несмотря на все современные тенденции, японцы все же остаются закрытым народом, с опаской относящиеся к иностранцам и иной культуре. Считаем, что причина этого кроется в чувстве «превосходства над заморскими варварами» и «комплексе неполноценности» японцев, о которых указывает один известный японист, культуролог-искусствовед Е. Штейнер [3, С. 102].

Японцам присущи следующие типичные культурные черты: коллективизм, скромность, трудолюбие, особое отношение к красоте, в том числе и к красоте родной природы, с древнейших времѐн воспринимавшейся как совершенное, божественное творение.

Для японского общества характерно четкое разделение «ути-сото», т.е. «свой-чужой». Только входящему в категорию «ути» японец доверит свои сокровенные тайны. С просто знакомыми он ограничится разговорами о погоде. Смешение «жанров» невозможно ни при каких обстоятельствах. Например, японец всегда сделает вид, что не замечает незнакомого человека в углу лифта или коридоре. Дверь захлопнется перед носом, острый локоть двинет кого-то под дых, а тяжелый кейс оставит на коленях соседей внушительные синяки, – и никто даже не извинится. Но если вы знакомый, а тем более, клиент, то перед вами расстелют ковровую дорожку [4]. Понятия «ути-сото» особенно яркопроявляетсявсамойструктуреяпонскогоязыка, веголексике, вкатегориипочтительно-вежливой и скромной речи.

Под коллективизмом подразумевается то, что в отличие от западной культуры индивидуализма, японцы стремятся быть незаметными и не выделяться из общей толпы. Многие мероприятия, такие, какханами(любованиецветениемцветовсакуры), различныемацури, посиделкипослеработыяпонцы проводят вместе со своими коллегами. Им жизненно необходимо ощущать себя как часть некоей общности, группы, клана. Может поэтому, часто причиной суицида среди жителей Японии выступает потеря работы, которая является не просто источником дохода, но и воспринимается как место, с которым он себя идентифицирует.

Правда, сейчас наблюдается новое противоположное явление, как следствие глобализации и влияния западной культуры – это современная японская молодежь, и в частности их уникальные субкультуры. Молодое поколение японцев, в отличие от своих родителей, наоборот, всем своим видом и поведением стремится выделиться и отличиться от установленных традиционных норм. Но и в этом чувствуется дух некоего коллективизма, ведь и эти люди представляют определенные группы со своими идеалами и кодексом поведения.

Вообще, Японии свойственна контрастность, противоречия, и об этом писала еще в 1946 году Рут Бенедикт в своей книге «Хризантема и меч: модели японской культуры». «Японцы в высшей степени агрессивны и неагрессивны, воинственны и эстетичны, дерзки и вежливы, непреклонны и уступчивы, преданны и вероломны, храбры и трусливы, консервативны и восприимчивы к новому. Их крайне беспокоит, чтодругиедумаютобихповедении, ноонитакжечувствуютсебявиновными, когдадругим ничего не известно об их оплошности» [5].

Реалии культурной идентификации японцев можно назвать двойственными. Это отмечает и С.В. Чугров, заместитель главного редактора журнала «Мировая экономика и международные отношения», который пишет о двойственном характере процесса самоидентификации японцев, принадлежащих как Западу, так и Востоку. Исторически культура сближает Японию с Востоком, а точнее, с буддийскоконфуцианским миром, и в то же время она может считаться и вполне «западной страной» в свете социально-политического устройства. И в то же время для японцев, как отмечает С.В. Чугров, это не проблема, так как «традиции и инновации, западное и восточное как бы перетекают друг в друга наподобие ин и янь. То есть в Японии сложилась двуединая идентичность: внешняя (институциональная) – западная и внутренняя (духовно-нравственная) – дальневосточная. Какую из них считать ключевой? Это зависит от контекста и точки зрения. Все же, вглубинном смысле, ведущей следует, очевидно, считать дальневосточную, поскольку она основана на архетипах, длящихся из «вечности в вечность» [6].

Одним из основных процессов последних лет развития человечества является процесс создания поликультурного мирового пространства, в рамках которого сохранение культурной самобытности различных этнических общностей и особенно такой её составляющей как национальная традиция

212

приобретет особую актуальность и становится центром пристального интереса во всем мире. В данной связи японская модель сохранения культурной идентичности, основанная на идеалах глубокого уважения к наследию прошлого, является достойным примером и вызывает чувство симпатии. Неоспоримым является тот факт, что именно в ходе исторической эволюции у каждой народности формируется своя собственная система национальных ценностей, жизненных идеалов и символов, обособление которых происходит в процессе этнокультурной самоидентификации.

На сегодняшний день культура Японии включает в себя обилие разнообразных субкультурных направлений, влияющих на формирование общественного сознания японского народа. Среди них совершенно особое место занимает такое молодежной направление как аниме, представляющее собой особый стиль японской мультипликации, который обладает определенными эстетическими и стилистическими особенностями.

И хотя общепризнанно, что сам термин «аниме» заимствован, но сокращен до трёх слогов от английскогослова«animation» — анимация, чтоозначаетбыструюсменуизображенийсцельюсоздания эффекта движения, считается, что употребление данного названия применимо исключительно для культуры Японии. Безусловно, искусство аниме является неким ключом к пониманию ментальной специфики японского этноса. В данном контексте неслучайна ещё одна версия этимологии слова «аниме», которая отражает его родство с латинским корнем «anima», что в переводе на русский язык означает«душа». Подобнаяинтерпретациятерминаявнымобразомговоритохарактернойдляяпонского народа системе духовно-нравственных и материальных ценностей, на основе которой и сформировался данный уникальный вид японской поп-культуры. Японская традиция аниме имеет долгую историю развития. Начинается она с момента зарождения рисованного рассказа во времена правления древнеяпонского клана Токугава (1603–1868 гг. н. э.), продолжается этапом формирования аниме как особого вида изобразительного искусства в начале 20-ых годов XIX века, процессом создания первого полнометражного анимационного фильма, и, наконец, завершается успешным расцветом в 80-ые годы XX века. При этом хочется отметить, что поп-культура аниме, хотя и впитала в себя многие элементы западной культуры в процессе вестернизации японского общества в XX веке, всё же смогла сохранить свою национальнуюсамобытность. Подобноебережноесохранениекультурнойидентичности говорито способности японской нации заимствовать и адаптировать зарубежные ценности, сохраняя при этом собственную индивидуальность и свой собственный стиль. Связано это с тем, что древние традиции глубоко укоренились в сознании японцев, определяя характер их отношения к действительности [7].

Среди наиболее значимых визуальных этнических символов в анимационном искусстве, имеющих глубокие корни в традиционной культуре Японии, в первую очередь может быть названа цветовая символика, в которой, как правило, содержится ценная информация о его персонажах. Так, согласно японским канонам цвет волос, глаз, одежды передает не только цветовую принадлежность, но и раскрывает характер, эмоции, мысли своих героев и даже их отношение к той или иной ситуации. В данной персонификации отчетливо проявляется синтоистская составляющая традиционного мировоззрения японцев, которая и породила самобытный символико-графический язык. Приведём символическое значение основных цветов, сложившихся в анимационном искусстве японцев, сочетание которых, придает особый эмоциональный эффект и несёт определенный идейный смысл.

Так, например, белый цвет в Японии традиционно символизирует святость, божественность, поэтому в силу своей этнокультурной специфичности связан, прежде всего, с сакральным миром и рассматривается как цвет смерти. Истоки данного восприятия цвета кроются в мифологии японского народа, согласно которой белый цвет тесно связан с культом предков. Не случайно в похоронной обрядности Японии умершего одевают в чистую белую одежду в знак посвящения его в новую жизнь. В данном цветовом контексте отрицательные герои аниме часто являются носителями седых волос, а в злодейской символике и атрибутах преобладают оттенки белого. Подобный приём цветового решения создатели аниме используют с целью подчеркнуть сверхчеловеческие способности своих образов или их принадлежность к тому или иному виду высших существ. Не меньшую роль в Японии играет черный цвет, который на Востоке несёт в себе свою самобытную направленность в отличие от мировоззрения западных стран, поскольку обладает противоположным значением, являясь цветом радости и благородства. В частности черный цвет волос, хотя и не имеет особого символического значения, является наиболее распространенным среди аниме персонажей, поскольку все представители японской нации от природы темноволосые. В анимационной культуре японцев данный цвет прически, как правило, является знаком спокойствия, сдержанности, ума и решительности героя, но в сочетании с более яркими оттенками может нести особую смысловую нагрузку. Несомненно, и цветам теплых оттенков, среди которых желтый, оранжевый, красный, в национальной традиции Японии придается весьма большое значение, что напрямую связано с концепцией божественного происхождения японской нации, согласно которой представители императорской династии являются прямыми потомками богини солнца Аматэрасу, возглавляющей пантеон синтоистских божеств. В связи с чем, можно говорить об особой значимости всей солнечной семантики в японской

213

анимационной культуре. Так, например, желтый цвет является характерным индикатором анимационных образов, которых создатели аниме хотят выделить из общего числа персонажей, а красный цвет волос присущ в основном лицам знатных родов, которые, становятся предметом всеобщего восхищения и поклонения. Как правило, красноволосыми изображены различные маги, например огня. Основополагающим моментом проявления этнической сущности японцев в искусстве аниме являются глаза персонажа, которые в японской эстетике, символизируют готовность героя к восприятию и созерцанию. Их цвет, форма, размер и степень блеска передает его возраст, а также уровень открытости по отношению к внешнему миру. Большие, открытые, блестящие глаза характерны для детей и подростков, а также для чистых и положительных образов, дружелюбных к людям и окружающей среде. Злодеям же присущи узкие, обычно угловатые глаза.

Таким образом, принимая во внимание вышеперечисленные особенности национального сознания японцев, можно рассматривать анимационное искусство как некий способ отражения своеобразия их культурной традиции и самобытности внутреннего мира, которые и позволяют японцам по-прежнему оставаться японцами. Безусловно, можно утверждать, что искусство аниме, складывалось и оформлялось, прежде всего, на определенном духовно-религиозном фундаменте, который наложил огромный отпечаток на самосознание японского общества. Именно влияние духовных принципов синтоизма способствовало умению японцев адаптировать элементы анимации чуждых им культур к традиционным исторически сложившимся восточным ценностям, делая их тем самым близкими и понятнымидлясамихяпонцев. Взаключениетакжедобавим, чтояпонскаяанимациясталаоснованием для образования многих субкультурных направлений, как в Японии, так иза её пределами, что говорит о развитии всеобщего интереса к элементам традиционной восточной культуры. Копируя манеры, макияж и даже поведение своих любимых аниме-героев, молодое поколение воспринимает себя в качестве персонажей данной поп-культуры, обладающих особой национальной спецификой. И именно благодаря данному знакомству и подражанию происходит сохранение этнокультурной идентичности японской нации, как нации стремящейся по сей день сохранить уникальное культурноенаследие своей страны.

Резюмируя вышесказанное, важно отметить тот факт, что сейчас в Японии наблюдается тенденция к самоидентификации себя как части азиатской культуры в противовес западному влиянию. Японцы сейчас подчеркнуто начинают признавать свою имманентную связь с Азией.

Кроме того, можно констатировать, что феномен культурной идентичности японцев заключается в том, что Японию отличает поразительная способность заимствовать и усваивать, перенимать и развивать достижения других народов, культур, сохраняя при этом свое национальное, своеобразное, японское. Особенно сильное влияние на культуру Японии оказала китайская цивилизация в самых разных аспектах, она впитала и переработала в соответствии со своими потребностями традиции конфуцианства, даосизма, буддизма, придав им свои неповторимые черты. Основные принципы и традицииэтих доктрини, исконно японскойрелигии, синто до сих поропределяютразвитиекультуры, а также нравы и обычаи японцев. Поклоняясь красоте природы, японцы стараются жить в гармонии с ней и уважать её величие. Гармония с природой, изящная простота, естественность, сдержанность, утонченный вкус, философия дзэн-буддизма, постулаты традиционной религии синто, обожествляющей природу вещей и явлений окружающего мира, сегодня, как и много веков назад вдохновляют японцев.

Использованная литература:

1.Хантингтон, С. Кто мы?: Вызовы американской национальной идентич-ности / пер. с англ. А. Башкирова.

М., 2004. С. 35–36

2.Скворцова 1985, 118–134

3.Штейнер Е. Без Фудзиямы: японские образы и воображения. – М.: Наталис, 2005. – 102с.

4.Сахоко Кадзи. Норико Хама. Джонатан Райс. Эти странные японцы.

5.Бенедикт Рут. Хризантема и меч: модели японской культуры. – Российская политическая энциклопедия, 2004. –

66с.

6.Чугров С.В. Япония: гибридизация и гармонизация / С.В. Чугров // Полис. - 2008. - № 3. – С. 59-67.

7.Понаморёва Ю. В. Историко-мифологические представления как основа культурной традиции японцев / Ю. В.

Понаморёва // Молодой ученый. — 2015. — № 7. — С. 896–900. — URL: http://www.moluch.ru/archive/87/16839/.

214

Балтабекова С. Б.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қиыр Шығыс кафедрасы «Шетел филологиясы» мамандығының 2-курс магистранты

Ғылыми жетекші: Ахапов Е. А., PhD, доцент м.а.

ЖАПОНИЯДАҒЫ «ХАЛАЛ» КОНЦЕПТІСІНІҢ ТАРАЛУЫ

Қазір дүние жүзінде «халал» заттарының, тағамдарының, сервистерінің кең етек жайып жатқанын көре аламыз. Халалға ешқандай қатысы жоқ мемлекеттердің өздері қазіргі таңда «халал» ресторан, супермаркеттерді қолдап жатыр. Біз өмір сүріп жатқан ғасыр жаһандану заманы болғандықтан, әртүрлі тілдік, мәдени, экономикалық және саяси өзгерістердің орын алып жатқанын көре аламыз.

Жапония – 98% жапондардан тұратын, өзінің мәдени ерекшеліктерін сақтап қалған мемлекет ретінде әлемге танымал. Жапонияның мәденет министрлігінің 2017 жылғы жасалған статистикалық зерттеуі бойынша: жапондардың 48%- синтоизм, 46%- буддизм, 1%- христиан және 5%- басқа діндер екен. Ал, сол басқа діндердің ішіндегі мұсылмандарлың саны небәрі 185000 адам (жапондардың 0,1%) [1].

Дегенмен, Жапониядағы халал ресторандар мен халал дүкендер, сонымен қоса намаз оқитын жерлер көбейе бастады. Осы мақалада «халал» концептісінің тарала бастау себептері мен таралу деңгейі қарастырылады.

Алимантариус кодексі комиссиясының стандарттары бойынша, «халал» - «ислам заңдары (шариғат) бойынша (мұсылмандардың ішіп-жеуі үшін) мақұлданған тағам түрлері» болып табылады.

Ал, жапон тілінде «халал» сөзі және болып жазылады. - «halal» «халал» жазуының ағылшынша түрі болса, араб тіліндегі «halaal» дегеннен шыққан. Қазір, Жапонияда «халал»сөзінің екі варианты да кездесіп жүр. Алайда дұрысы болып табылады [2].

ЖапонияМейдзидәуіріне(23.10.1868 – 30.07.1912) дейінжабықмемлекетсаясатынұстанған. Оған себеп ретінде Голландиядан христиан дінін таратушы миccионерлердің көбеуі деп көрсетіледі. Талай жылдарыжабықсаясатұстанғанмемлекет, қазіргітаңдаөзесіктерінбасқамәдениеттергеашыпжатыр. Жапонияда мұсылмандар санының аздығы, халалға және жалпы мұсылмандарға бейімделмеген екенін көре аламыз. Жапония халалға бейімделген, не бейімделмегеннен бұрын мұсылмандарға деген көзқарастарының өзінің оң емес екендігін көруге болады. Мысалы, жапондық зерттеуші Нумадзири Масаюкидің айтуы бойынша, жапондарға мұсылман немесе исламға қатысты заттардың бәрі қорқынышты болып көрінеді [3]. Бірақ, жергілікті адамдардың қорқынышына қарамастан, үлкен қалаларда «халал» деген маркировканың көбейіп келе жатқанын байқай аламыз. Кейбір ғалымдардың пікірінше, қазір дүние жүзінде, сонымен қоса, Жапонияда да халал бумы болып жатыр.

Жапониядақазірнесебептіхалалбумыболыпжатырдегенге, ғалымдарбірнешесебептікөрсетеді. Олар: оңтүстік-шығыс Азиядан келетін туристердің санының көбеюі; жапондар дүние жүзіндегі сапалы тауарлар шығаратын мемлекет ретінде белгілі болғандықтан, шетелдік мұсылман мемлекеттеріне «халал косметика», «халал дәрілер» шығаруды жоспарлауы; мұсылман діні тараған мемлекеттерден келетін студенттердің санының өсуі; мұсылмандар мен жапондарың арасындағы халықаралық некелер санының көбеюін көрсетеді.

Жапонияның туристік агенттігінің статистикасына сүйенсек, 2011 жылы Малайзия мен Индонезиядан келген туристтердің саны 81516 адам болса, 2014 жылы турситердің саны 4 есеге өсіп, 249500 адамғажеткен[3]. Бұлкөрсеткішжылсайынқарқындытүрдекөбеюде. Соныменқоса, шетелдік мамандардың болжауы бойынша, дүние жүзіндегі мұсылмандардың саны 2010 жылы 1млрд. 600 мың адам болса, 2030 жылы мұсылмандар дүние жүзінің 26%- құрайтын болады деп күтілуде [3].

Жапония 2020 жылы өтетін жазғы Олимпиадалық ойындарына қызу дайындық үстінде. Олар, спорттық жаңа ареналар, кешендер салуымен бірге, дүние жүзінің түкпір-түкпірінен келетін шетелдіктерге көрсете алатын сервистің сапасын ойластыруда. Соның бір бөлігі ретінде, мұсылман спортсмендер, елбасшылары және турситерге көрсете алатын халал сервисі болып табылады. Соған орай, Токиода «халал бизнес семинарлар», «Халал Экспо» сияқты кешендер өткізілуде. Ол, тек келе жатқан Олимпиада ойындары үшін ғана емес, жапондар арасында «халалдың» таралуына өз септігін тигізіп жатыр.

Жапонияда өткізіліп жатқан шаралардың арқасында, интернет жүйесінде, көшелерде, кітап дүкендерінде «халал» деген сөзге көп көңіл бөліне бастады. Нумадзири Масаюки «Халал бумының жағдайы» мақаласында, Асахи газетінің 1995-1999 жылғы сандарында «халал» бірде-бір рет

215

кездеспегенің айтап өтіп, сол көрсеткіш 2013 жылы 23-жетсе, 2014 жылы 47-жеткен [3]. Не себепті, 2013 жылдан бастап «халал» сөзі көбее бастады десек, 2013 жылы Жапонияға келген туристердің саны 10 млн. жетіп, соның ішінде мұсылман мемлекеттерінің көрсеткіші жоғары болған.

Бірақ, жапондардың ішінде «халал» туралы білетін, мұсылмандардың тағам дәстүрі туралы білетін жапондардың саны кемде-кем. Ол тек, қарапайым жапон халқына ғана емес, кейбір зерттеушілердің арасында да «халалға» қатысты ойларының дұрыс еместігіне көз жеткізе аламыз. Мысалы, жапондық ғалым Хироюки Цуру «Жапониядағы халал маркетінің жағдайы мен мәселелері» мақаласында, «халал» ретінде шошқа еті мен арақ қосылмаған заттарды ғана атап көрсетеді. Сонымен қатар, аталмыш еңбегінде, тек балық пен көкөністерден тұратын жапон тағамдары мұсылмандар үшін қауіпсіз деп көрсеткен [5]. Яғни, жапонның көп продукциясының құрамына кіретін желатин, шошқа эссенциясы және т.б. зерттеушінің айтуы бойныша харам болып есептелмейді.

Жапондық жазушы Шимада Хироми өз еңбегінде, «халал»сөзі араб тілінен аударғанда «қолдансаң да, қолданбасаң да бәрібір» деген мағынаны білдіреді деп көрсеткен. Ал, араб тілінен бұрмаланған аудармаға келетін болсақ: «халал» - «рұқсат етілеген» (Шариат бойынша) деген мағынаны білдіреді [6].

Жапондық ғалымдар мен жазушылардың еңбегінен «халал» концептісі әлі Жапонияда нақты зерттелмегенін, нақты қолға алынбағанын көруге болады. Бірақ, қазіргі «халал» бренді, «халал» концептісінің таралуына байланысты, тек жақсы болжамдар айтуға болады. Жапония қазір дәл үлкен өзгерістердің үстінде тұр. Туристер санының көбеюі, халықаралық некелер санының, шетелдік студенттер санының көбеюі, жапондардың қарт адамдар санының өсу проблемасы, Жапониядағы шетелдіктер санының одан сайын өсуіне алып келеді. Соның ішінде, Жапонияға жақын орналасқан, Малайзия, Индонезия, Шри-Ланка, Бангладеш, Үндістан және т.б. мемлекеттерден мұсылмандар санының өсуіне алып келеді. Ал, мұсылмандардың өсуімен бірге, мұсылмандардың тағам мәдениеті – халал мәдениеті де таралады. Ал, мәдениет таралса, сол мәдениеттің сөздік формасы – «халал» концептісі де тез қарқынмен дамитын болады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

1. // e-stat URL: https://www.e-stat.go.jp/stat- search/files?page=1&layout=datalist&tstat=000001018471&cycle=0&tclass1=000001111515&second2=1 (18.03.2018).

2.Halal ’ ’ ’ ’ // URL: https://jhalal.com/faq (18.03.2018).

3.2015 2015 3 30 9 pp.57-

74

4.URL: https://www.jnto.go.jp/jpn/ (18.03.2018).

5.2017 2017 3 31 pp.417-429

6.(2015) ]

7.. , 2017 .

8.. , 2014 .

9.2014 pp.47-64 J.F.Oberlin University.

10.2016 107-116

Жүніс Ф.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Қиыр Шығыс кафедрасы «Шығыстану» мамандығының 1-курс студенті

Ғылыми жетекшісі: т.ғ.к, доцент Ашинова Ж.Е.

ЖАПОН ЖӘНЕ ҚАЗАҚ ҚОҒАМЫНДАҒЫ ҮЙЛЕНУ ДӘСТҮРІ: САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ

Адам баласының алдындағы тұрған мақсаттарының бірі – ұрпақ қалдыру. Айтуға оңай болғанымен әр істің өзінің қиыншылықтары болмақ. Болашақ бауыр еті балаңыздың анасы не әкесі қандай болатыны сізге ой салдырары анық. Сол себепті ежелден бұл мәселеге ерекше көзқарас болған. Мысалы: үйлену арқылы, белгілі бір тайпаның өмір сүруі ұзақ болуы мүмкін себебі, оның тұрғындарының жастық мөлшерінде ерекшелік бар. Тіпті кейбір кездері екі елдің тарихын үйленумен шешкен кездер де болған. Маңызды жайт болғанымен, кейде бір серіктестің ойы ескерілмей қалатын кездердідетілгетиекетукерек. Әлемжаһандануыменбұлпроцесстүрлікейіпкеиеболды. Жербетінде

216

қанша халық болса, әрқайсысының өзіндік үйлену дәстүрі бар. Әрине, ұқсастықтарсыз мүмкін емес, себебі түбі туысқан халықтардың үйлену дәстүрі түгіл тілі, ділі, діні ұқсас болуы мүмкін.

Осы процесстің ғасырлар бойы қайталануын Жер планетасында Адамның мекендеуі үзілген жоқ. Әрине, алапат дауылдар, қанды-қырғын соғыстар, Табиғат Ананың өз күшін көрсету секілді түрлі жайттар орын алды. Бұл адам баласының сыртқы күштерге төтеп беру қабілетін ұлғайтты, осының арқасында адам түрлі дүниелерді жаратты, табиғи сұрыпталуының оған дәрмені келмейтін болды. Осыны негізге алсақ кейбір елдерде үйленуге, баларға ерекше заңдар шығарылған: халық не тым көп, не тым аз. Мысалы: ҚХР-да үйлену саясаты ерекше, бірнеше жылдар алдын отбасында тек бір бала болуы мүмкін болса, қазір саясат сәл жеңілдеді, екі балаға рұқсат. Ерекше саясатқа өз елімізді де жатқызуымызға болады. Отбасында бала саны қанша көп болса,мемлекет тарапынан берілетін сыйақы мөлшері де сонша есе артып, халық демографиясының өсуіне үлес болмақ.

Әрбір ел өз жағдайына қарай заң шығарғанымен, әлемнің технологиялық жаһандануы не жұмысбастылықхалықтыңүйленутуралыойлануынамұршабермейді. Әлемқаншажаһанданса, халық та сонша есе кеш отбасын құрмақ. Сөзіме дәлел: екі тусқан тілдің, алтай тіл семьясына жататын, қазақ және жапон халқының үйлену дәстүріне бір үңіліп қарайық. Жоғарыда айтылғандай туысқан халықтардың шынымен дәстүрлерінде ұқсастықтар болуы мүмкін бе? Жапония технологиялық әлауқаты дамыған әлемдегі жетекші елдердің бірі, ал Қазақстан өз демографиясын көтеру мақсатында ерекше саясат ұстанатын елдердің бірі.

Қазақ – көшпелі халық, ат үстінде, мал соңында жүріп күн кешкен. Өзге жұрттан қыз алысып, не беріспеген, тіпті өз ішінде жеті атасынан ары асуы керек болған. Бұлқазақ қанының тазалығы. Сол себепті де болар «әйелім қазақ болуын қалаймын, себебі балаларымның денсаулығы мықты болады» - деген, шетел азаматтарының сөздерін жиі естуге болады. Бұл, демек, қазақ ежелден үйлену салтының ережелерін дұрыс ойластырды деген сөз. Қазақ және жапон ДНК-ның 85-95 % арасында ұқсас болуы мүмкінекен. Демек, күнделіктітұрмыстіршілігіне әдет-ғұрпындақандай да бір ұқсастықтар бар деген сөз.

Жапондықтар үшін ескілік айтқан сөз заң: ежелгі жапондық шай және үйлену дәстүрі өз негізін әлі күнге дейін сақтап келмек [1]. Жапондықтарда обасын құрар алдында қазақ халқы сияқты «құда түсу» дәстүрі бар.

Екі отбасы бір-біріне өз ұл-қыздарын айтып, мақұл болса, кездесу ұйымдастырып, екі жасты бірбіріне таныстырады, яғни екі отбасының келісуі бойынша құрылған отбасы. Кейбір кездері екі отбасы бұндайкездесугетекұлжәнеқыздығанажіберіп, солардыңшешімібойыншаәріқарайәрекетжасаған. «Соңғыотыныңдысатсаңда, жақсыәйелтап» - дейдіжапонмақалы, келісімбойыншаотбасынқұрудан басқа, жастарөздерітанысыпқосылатынкездерідебар, бұлқазіргізаманныңкөрінісі[2]. Бұлдәстүрді қазақ халқынан да көруге болады, екі отбасының келісімі бойынша отау құратын кездер де бар, қазіргі заманның көрінісі: екі отбасы шешім қабылдап екеуін кездесуге жіберіп және өздері танысып отбасын құру. Бұл рәсімде, қазақ халқы,екі отбасының отағалары төс қағыстырады, құдаға, күйеу балаға арнап «құда табақ, күйеу табақ» ас қойылады, «ана сүтінің» құны беріледі, «сіздерден қыздарыңызды алып кетіп жатқанымыз үшін кешірім» деп қыздың «қалың малын» береді. Бірақ, қазақ салтындағы «алып қашу» дәстүрі жапон елінде жоқ.

АлдамығанЖапониядасізгеболашақжарыңыздытауыпберетінтүрліагенттіктержұмысжасайды, сіз онда барып, өз критерийларыңызды қалдырсаңыз, бірер уақыттан соң сізге сол критерийларға сәйкес келетін адамды тауып берері анық. Қазақ халқындағы сияқты Жапонияда да тұрмысқа әлі шықпаған қыз ата-анасымен бірге тұрады. Жапонияда қыздың бөлек тұруы және өз үйі болуы қыздың өз-өзіне бастық екенін білдіреді, оқыған, батыстық көз-қарасы бар қыздарды жапон жігіттері ұната бермейді, себебі әйелінің жанында ешбір еркек кіші болып көрінгісі келмейді, бұл жалпы еркек халқына тән, қай елде болмасын еркек азамат бірінші орында болуы тиіс [3].

Атастыру рәсімінде, жапон халқыныда, ұл тарапы қыз жаққа тақ санды (5,7,9) конверт табыс етеді. Оның бірінде тойдың басқа қажеттеріне ақшалай көмек болса, қалғанында жақсы тілектер жазылады.Ежелде ақша орнына заттай да беретін болған, мысалы: кепкен жалбыз [4]. Қазақ халқында атастыру, сырға салу деген сияқты дәстүрлер көп. Қыздың жақында тұрмыс құратынын білдіру үшін ұл тарапы қызға сырға салып кететін де салт бәрімізге аян.

Жапонияда екі жақ отбасын құру туралы келіскен соң, той қамына кіріседі. Той боларына бірнеше ай қалғанда, тойға дайындалады, себебі туыстарға 2,3 ай алдын шақырту жіберіледі және олар келетінін не келмейтін айтып, хат жіберу керек [5].

Тойды жиі жазға және киелі күндерге туырлайды, күзде тойлары сирек болады.Тойда әр қонаққа сыйлық беріледі, ол жиі ыдыс болады [6]. Қазақ салтында да қонақтарға бірдей «тойбастар» табыс етіледі. Қонақтардың орнын атпен жазып қояды. Алдын ала той дастарханының мәзірі жасалады. Ұл және қыз қарсы тараптың туысқандарының аттарынын жаттайды, ол тойда жақсы әсер қалдыру үшін.

217

Қазақстандағы сияқты емес Жапонияда машинаны мүлде сәндемейді, тіпті қонақтар қоғамдық транспорт, метрода да келеді. Жапон тойында билеуге болмайды, музыка тек көңіл-күй ғана сыйлап тұрады, бірақ караокемен ән салу олардың сүйікті ісі [7]. Ал қазақ тойында бидің алар орны ерекше. Ұл отбасының гербі бар қара халат (монцуки) киеді, ал қыз ақ кимоно киеді. Бұл оның жаңа өмірді ақ парақтан ашуға дайын екенін көрсетеді. Жапонияда кимононы сатып алу тұрмақ оны жалға алудың өзі қымбат тұрады, кейбір кездері ол тойға кеткен шығынмен тең болады. Қыздың шас үлгісі де ерекше болмақ, ол ақ вуальмен жабылған мүйіздері бар үлкен парик киеді, бұл қыздың қызғаншақ болмаймын деген сөзі [8]. Қазіргі таңда Жапонияда тойды екі кезеңге бөледі: 1. Ұлттық той. 2. Банкет.

Синтоисттік діндегі тойбұл рәсімде ұл мен қыздың тек ата-анасы, достары және туыстары ғана қатысады.Екі жас алтардің алдында, ал туыстары олардың артында тұрады. Храмның сыртында барлығы храмға бас иіп, сәлем береді сосын «сансан-кудо» деп аталатын осы рәсімді бастайды. Дін қызметкері «охарай» деп аталатын тазалау рәсімін бастайды. Дін қызметкері синтоисттік дұғаны оқып болған соң, екі жастың алдына 3 стақан қойын әр қайсысына киелі саке құяды, қыз бен жігіт әр қайсысына үш-үш жұтымнан 9 жұтым жасау керек. Содан кейін олар жүзіктерімен алмасады да, рәсім қыздың жігітке және оның отбасына адал болу туралы уәдесімен аяқталады. Сосын қонақтар да 9 жұтымнан киелі сакені ішеді. Айта кету керек храмға бірінші қыз кіріп, шығарда ол жігіттен кейін шығады, бұл оның жігітті отағасы ретінде мойындауының белгісі. Храмнан шыққан соң барлығы суретке түседі. Қалыңдық тағыда өз бейнесін өзгертеді, енді ол учикаке деп аталатын түрлі-түсті кимоно киіп шығады, бұл оның дәрежесінің өзгергенінің белгісі [9].

Буддисттік үлгіде де тойға келген қауым храмда болады. Дін қызметшісі дұғасын оқып болған соң, екі жас саке ішеді, сосын қыз жігіт және оның отбасына адал болу туралы уәдесін бередідағы жүзіктерімен алмасады [10].

Храмнан шыққан жігіт қара костюм кисе, қызы ақ көйлек киіп барлығы отель немесе ресторанға барады. Онда оларды тамада және тағамдар күтіп тұр. Екі жас бірге торт кеседі, қонақтар оларға тілек айтып, ақша салнған конверт табыстайды. Той соңында жігіттің өзі, не екеуінің әкесінің біреуі шығып қонақтарға келгендеріне алғысын білдіреді, ал жігіт пен қыз ата-анасына ризашылығының белгісі ретінде гүл табыс етеді [11].

Қазақхалқындатойдыекібөлімгебөлугеболады. Жігітқаракостюмкиіп, қызақтойкөйлегінкиіп, мешітке барып, мұсылманшанекесін қидырады, артыншасәнделге машиналарда серуенқұрып, банкет жасайтын орынға барады. Онда барлығы билеп, ән салып, қонақтар тілек айтып, конвертке ақшалай сыйлықтарын салып береді, қыз бен жігіт бірге торт кесіп, той соңында ұлдың әкесі қонақтарға келгеніне алғыстарын айтып тойды жабады.

Қорытынды

Байқасаңыз екі ел салтында айырмашылықтар да, ұқсастықтар да жетерлік. Ұлының не қызының болашақ жары туралы алаңдайтын ат-анасының қызметі тойға дейінгі салттарда қатты байқалады. Олар жар таңдаудан баласының қателеспеуі үшін бар жан-тәнін салмақ. Қыз тарапына екі жақ та құрметпен қарап, қыз тарапқа түрлі сыйлар, ақшалай сыйлықтар табыс еткен. Тойға дейінгі екі жасты қосуқазақшақұдалықдәстүріекіелдебір-бірінеқаттыұқсайтынынбайқадық. Алкешкібанкеткедейін екіелдеде, өзсенетіндінініңкиеліорнынабарып, дұғаоқу дәстүрісақталған. Айтакетертағыбір жайт екі ел салтында да, өз үйін тастап өзге үйге кететін қыз болғандықтан оған ерекше көзқарас пен қарайды.

Жапон кітабында айтылғандай ерлі-зайыптылар бір-біріне ерекше құрметпен қарауы тиіс, ал енесі келінге тым көп жұмыс беріп, қинамауы керек, сонда ғана келін тезірек жаңа отбасына сіңісіп кетеді делінген [12].

Қыздың да, жігіттің де тағдырына ерекше әсер ететін бұл жайтқа екі халық та бейжай қарамайтыны анық болды. Себебі болашақта біреуі әке, біреуі ана атанбақ. Бәрімізге аян ата-ана болу оңай емес, отбасында ерлі-зайыптылардың бір-біріне құрметі, ізеті, бір-бірін тыңдай алған кезде ғана отбасында мейірімді бала дүниеге келіп, өсіп жетіледі. Дегенмен, үйленуге тек ұрпақ жалғастыру қызметі ретінде қарау дұрыс емес, болашақ жарың сенің балаларыңның не әкесі, не анасы ғана емес, сенің өмір бойғы досың, сырласың, қамқоршың, отбасың. Сен оған қандай кейіп танытсаң, одан тура сондайды өзіңе қабылдайсың, ерлі-зайыптылар бір-біріне адал болған кезде ғана, отбасылық ғұмыры ұзақ болмақ. Ал ата-анасының бірге тұруы бала үшін өте маңызды. Отбасы кішкентай мемлекет демекші, сол отбасынан шыққан бала болашақ президент емесіне кім кепіл? Қарап отырсаңыз екі жастың алар орны ерекше, үйлену жәнеерлі-зайыптыөмір сүру оңай нәрсеемес екенінекөз жеткізгенде ғанаолар үйлену керек. Ол олардың ғана тағдыры емес, болашақ балаларының және мемлекеттің тағдыры мен болашағы.

218

Пайдаланылған әдебиеттер:

1.http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/128/

2.http://зеленаягорчица.рф/ara-svadba-traditsii-i-sovremennost/

3.Miuki.info/2012/03/yaponskaya-svadba/

4.http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/128/

5.http://savestory.livejournal.com/21625.html

6.http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/128/

7.http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/128/

8.http://savestory.livejournal.com/21625.html

9.http://savestory.livejournal.com/21625.html

10.http://massaget.kz/layfstayl/alemtanu/syrly-alem/128/

11.http://зеленаягорчица.рф/ara-svadba-traditsii-i-sovremennost/

12.http://зеленаягорчица.рф/ara-svadba-traditsii-i-sovremennost/

Кенжеғалиева Д.

әл-Фараби атындағы ҚазҰУ Шығыстану факультеті «Шетел филологиясы: корей тілі» мамандығының 1-курс студенті

Ғылыми жетекші: аға оқытушы Абаған А.

КОРЕЙ ҚОҒАМЫНДАҒЫ КОРПОРАТИВТІК ЭТИКА

Қазіргі кезде Оңтүстік Кореяға баратын Қазақстан туристтері, студенттер немесе жұмыс бабымен баратын адамдар түрлі қиындықтармен кезігеді. Екі түрлі мемлекет , бір-біріне мүлдем ұқсамайтын салт-дәстүрлер шетелдіктерге оңай түсе бермейді.Оңтүстік Кореяға жұмыс істеу мақсатымен баратын болсаңыз, сіз жалпы Оңтүстік Корей мәдениеті мен этикетінің негізгі ережелерінің ерекшеліктерін тауып, салыстыратыныңыз күмәнсіз. Оңтүстік Кореяда амандасудың арнайы ережелері бар. Егер де сіз өзіңізбен бірге жұмыс істейтін адамды кездестіріп қалсаңыз, ол адамға қол бұлғамағаныңыз жөн.Оңтүстік кореялықтар бір-бірін еңкейіп қарсы алады. Аяқтары бірге, қолдарын көлденең жағында ұстайды. Жақсы таныс немесе жасыңыз қатарлас адаммен кездескенде, сонымен қатар адамды күніне бірнеше рет кездестіргенде 15°-қа еңкейеді.Бейтаныс адамдармен, бастықтарыңыз бен жасы үлкендермен 30°-45° шамасында амандассаңыз , қателеспейсіз. Осы амандасу түрі, Азия мен Батыс жерлерінде керемет комбинация.Әдетте, корей әйелдері ер кісілермен қол алыспайды.Үшінші тараптың өкілі сізді әлеуметтік іс-шараларда таныстырғаны жөн.Адамды бірінші рет көргенде (әсіресе ол сізден үлкен болса) арқасынан қағудың қажеті жоқ. Бұл қорлау ретінде қабылданады.Үнсіз

еңкеймеңіз. Егер сіз басиетін болсаңыз,«Сәлем!» ( !) немесе «Сені көргеніме қуаныштымын!» ( !) деп айтсаңыз жақсы болар еді. Басыңызды тым жылдам немесе өте баяу имеңіз. Қол алысқанда, тым жігерлендірмеңіз және қтты қыспаңыз. Есімхатты екі саусағыңызбен және бір қолыңызбен бермеңіз. Есімхатты екі қолмен, оны оқу оңайырақ болу үшін, теріс қаратып бермеңіз. Ешқашан бүлінген, жыртылған немесе кірлеген визиткаларды бермеңіз. Есімхатты қолыңызғаалғаннанкейінбірденқалтағасалыпқоюғаболмайды. Бұл қорлау депсаналады. Есімхатты екі қолыңызбен алып, оны біраз уақыт оқып, ойыңызды білдіріңіз. Біреудің есімхатына ешқашан жазбаңыз. Ешқашан есімхатты шалбардың артқы қалтасына салмаңыз және оған отырмаңыз. Есімхаттықарапшыққаннанкейін, онықаптамағасалыңызда, киіміңіздің ішкісолқалтасынасалыңыз немесе кездесу аяқталғанша есімхатты оң жақ қолыңызда ұстаңыз. Егер сіз отыратын болсаңыз, есімхатты алдыңызға қойып қойыңыз.

Аттар және лауазымдарға тоқталатын болсақ, сіздің есімхатыңызда толық аты-жөніңіз, атыңыз және әкеңіздің аты бар екеніне көз жеткізіңіз. Адамдармен танысқан кезде, оның толық аты-жөніне және лауазымына үлкен назар аударыңыз. Біреудің аты-жөнін атаған өте дөрекі болып саналады. Сондықтан, Оңтүстік Кореяда аты-жөні және лауазымын бірге, я болмаса, ханым /мырза деп назар аударады. Корей халқы, ұқыптылықты бағалайды, сондықтан іскерлік кездесулерге кешікпеңіздер. Егер қандай да бір себептермен кешіксеңіз, алдын ала ескертіңіз. Жұмыс бабымен кездесулер әдетте 10-нан 12-ге дейін немесе 14-ден 16-ке дейін өтеді. Оңтүстік Кореядағы әдеттегі киім үлгісі классика. Ерлер ақ көйлек және қара костюм киеді. Әйелдер белдемше мен ақ жейде киеді. Сондықтан жарқын киінуге болмайды. Өзіңізбен бірге жүмыс жасайтын адамдарға жақсы әсер қалдырыңыз.

Корейлер ағылшын тілінде сөйлесуді қалайды, бірақ кейде корейліктердің ағылшын тілін түсіну өте қиын, өйткені олардың ойлауы жиі басқа халықтардың тіліне қайшы келеді. Жеке кездесу болмаса,

219

олардың пікірінше, кез-келген проблеманы шешу мүмкін емес. Сондықтан, сіз корейлермен табысты бизнес жасауды қаласаңыз, жеке қарым-қатынасыңызды телефонмен сөйлесу арқылы немесе жазбаша байланыспен алмастырмауыңыз керек, бірақ олар ұзақ болуы мүмкін. Кездесуде корейлер өз жастары мен отбасылық жағдай туралы ашық түрде сұрақ қоя алады, олардың пікірінше, болашақ серіктестерге бір-бірінің толық бейнесін білу маңызды. Сол себептен, көптеген жұмыскерлердің өз басшылығымен ішімдік ішіп отырғанын байқауға болады.

Үстінде жазылып кеткен ақпарат, біреулерге таныс, ал кейбіреулер мүлдем естімеген. Ыңғайсыз жайттар әр адамның басынан өтуі мүмкін. Осыған байланысты, өзіміздің түлектеріміздің қазіргі таңда Корей компанияларындағы жұмысы барысында басынан өткен қиыншылықтар және өздеріне ұнап, жаққан жақтары жайлы сауалнама жүргізген едім. Сауалнама 15 адамға жіберілген болатын, сол адамдардың ішінен 7 өз ой-пікірімен бөлісуге ынта білдірді. Сонымен қатар, сауалнама тек қана кіші көлемдікомпаниялардағанаемес, ірі, әлемгеатышыққанкомпанияжұмыскерлерініңарасындадаөтті.

«Басында, менің қызметтік міндетім емес, мен бұл тапсырманы неге істеуім керек деп ойлайсың. Уақыт өте келе, корей компаниясында әр жеке тұлға емес, бөлім, бөлім жетекшісі бағаланады. Маңыздысы, жоспарды іске асыру нәтижесі. Сол себепті, бөлім жетекшісі қол астындағы қызметкерлерді барынша қолданады деп айтса болады. Жергілікті қызметкерлердің жұмысқа деген көзқарасы кәрістердікіне қарағанда мүлде өзгеше. Кәрістер дәл қазір істеп жатқан жұмыс орнынан басқа жұмыс жоқ секілді қызмет етеді. Ал жергіліктілердің қөзқарасы, жұмыс ұңамаса, қиын болса, бастықтармен тіл табыса алмасам және тағы баска да көп сепептер болса, басқа жұмыс тауып аламын деген ойда. Қазақстандық пен корей компаниясын салыстыра алмаймын. Қазақстандық компанияда істепкөругемүмкіндікболғанемес. Бірақөзойым, Қазақстандықкомпаниядақызметкерлердібақылау, тексеру корей компаниясында сияқты қатал емес деп ойлаймын.», деп қазіргі кезде корей компаниясында жұмыс атқарып жүрген 25 жасар жігіт ойын білдірді.

«Мәдениет жағынан қарасақ үлкен айырмашылық бар. Кореяда жұмыс орнын жоғалтып алмау ең бірінші орында тұрады. Бастықтармен қарым-қатынас мәз емес десек те болады. Әсірсе, жұмысшының тәжірибесі болмаса. Себебі, басшылықтың әрдайым түсіндіруге уақыты жоқ. Корей компаниясындағы жағымдыжақтар: еңбекақыныңжоғарыболуы, түскіжәнекешкіастыңтөленуі, халықаралықдәрежеде тәжірибе алу. Теріс жақтары: күйзеліс, екі жақ менталитет жеке бас ұстанымдарын жояды. Қазақстан компанияларында істегеннің жақсы жағы: өз мәдениетін, ҚР Еңбек Кодексінің сақталуы, қызықты кештердің болуы. Минустары: еңбекақы аз», 35 жасар әйел

«Ия. Атап айтсам, корейлердің салык толеуден жалтаруы, 10 сағаттан астам жұмыс істетуі, оған қарсы шыққаның үшін жумыстан ескертусіз шығаруы немесе себепсіз босатуы. Қазақстанда пара берсенболдыдепойлайтынолар, біздіңбухгалтерлерменбірігіпзаңдыбұзыпжүргеніөкінішті. Барлық корейлер жаман деуден аулақпын. Соған қарамастан біз оларға күнкөріс қамы үшин жұмыс істеуге мәжбүр боламыз. Себебі корей тілінбілетіндер өте көп, және кәсіби аудармашылардың абыройына нұқсан келтіруде. Арзан жұмыс күші ретінде олар не шарт болса да бәріне көнуде. 12 сағаттык жұмысқа 80 мың айлык алса да көнуде. Корей басшылыгы мен қазақ жұмысшы арасындағы қарым - қатынас50 де50. Менсоңғыістегенкомпаниядабасшымыздауыскөтеріпнемесезаңғақайшыәрекетті бетіне басып айтқанда ұрыса жөнеледі. Жақын арада кетпек ойым бар. Сыйластық мүлде жоқ. Адам алдау, арбау фактісі көп кездеседі. Жалпы түсінгенім бізге келетін корей бизнесмендерінің интеллигент дейтіндері саусақпен санарлық, көбісі алаяқ әрі мәдениеті өте төмен. Корей компаниясы мен біздің компания арасында айырмашылық менталитет жағында шығар. Олар осында жүріп өз еліндегідей жасағысы келеді. Қазақтармен жұмыс істеудегі плюс ашық қарым-қатынас деп ойлаймын. Мысалы, мен бірнәрсе дұрыс жасамасам басшылықтан тікелей ескерту алып тиісті жазамды аламын. Ал кәрістерде олай емес, басшы менің жұмысыма көңілі толмаса бірнеше ай бойы үнсіз мені бақылап, мен мүлт кеткен жерлерді ескертусіз жіпке тізгендей жинап кейін сіз боссыз деп жұмыстан шығару ықтималдығы өте жоғары. Жақында бір коллегам осындай ұсақ түйек үшін ескертусіз жұмыстан шығып қалды.», 26 жасар қыз

«Шынымды айтсам, менің корей компанияларында жұмыс істегеніме көп болған жоқ. Корей компанияларында ең бірінші жұмыс орным ........ болды. Ол ұзаққа созылған жоқ, шамамен 5 ай болды. Осы уақыт аралығында мен ешқандай қысым мен келеңсіз жайттарға тап болған емеспін. Күніне бар болғаны төрт сағат жұмыс істеп, кейде мүлдем жұмыстан босататын кездер болды. Төлемақым жаман емес болатын... 100 000 тенге, түскі асым және телефон бірліктері кіретін.Менің ойымша, 3-курстағы корей тілімнің деңгейіне бұл тым жоғары бағаланған сияқты. Бірақ, сол компанияда жұмыс істеп жүрген жергілікті 40-45 жасар апайларға жаным ашыйтын. Олар сатушы ретінде Барахолкада орналасқан жағдай мәз емес компания дүкендерінде , таңнан кешке дейін жұмыс іспет, нтқебәрі 50 000 тенге алатын. Екінші жұмыс істеген орным........... болды. Төлемақы жоғары деп айта алмаймын. Менің ойымша, жоғарға оқу орнын оқыған адамға айына 120-150 000 тенге тым аз. Және 8-10 жыл тәжірибесі

220