9-lekciya

9-LEKCIYA. QATARLAR HÁM KEŃEYTILGEN BELGILER (CHAR TIPINDE). QATAR STANDART FUNKCIYALARÍ HÁM OLAR JÁRDEMINDE QATARLARDÍ QAYTA ISLEW.

Standart C++ tili eki tiptegi belgiler jıynaǵın qollap-quwatlaydı. Birinshi tipke

ádettegidey “tar” belgiler dep atalıwshı 8-bitli belgiler jıynaǵı kiredi, ekinshisine 16-bitli “keń‟” belgiler kiredi. Til kitapxanasında hár bir topar belgileri ushın ayrıqsha funkciyalar toplamı anıqlanǵan.

C++ tilinde qatar ushın ayrıqsha tip anıqlanbaǵan. Qatar char - tipindegi belgiler massivi sıpatında qaraladı hám bul belgiler izbe-izligi qatar terminatorı dep atalıwshı 0 kodlı belgi menen tamamlanadı („\0‟). Ádette nolterminatorlar menen tawsılǵan qatarlar ASCIIZ-qatarlar dep ataladı.

Tómendegi tablicada C++ tilinde belgi sıpatında isletiliwi múmkin bolǵan turaqlılar toplamı keltirilgen.

1-keste. C++ tilindegi belgi turaqlılar

Qatar massivin járiyalaw waqtında, qatar sońına terminator qoyılıwı hám nátiyjede qatarǵa qosımsha bir bayt bolıwın itibarǵa alıwımız kerek:

char qatar[10];

Bul járiyalawda qatar qatarı ushın jámi 10 bayt ajıratıladı, sonnan 9 bayt qatar payda etiwshi belgiler ushın hám 1 bayt terminator ushın.

Qatar ózgeriwshileri járiyalanǵanda baslanǵısh mánislerdi qabıl etiwi múmkin. Bunday jaǵdayda kompilyator avtomat túrde qatar uzınlıǵın esaplaydı hám qatar sońına terminatordı qosıp qoyadı:

char hapte_kuni[]=”Juma”;

bul járiyalaw tómendegi járiyalaw menen ekvivalent:

char hapte_kuni[]={’J’,’ú,’m’,’á,’\0’};

probeller biykar etiledi (olar qatar belgisi bolıp esaplansada) hám oqılıp atırǵan belgiler izbe-izligi qatarda asıp ketkende de belgilerdi kiritiw dawam etiwi múmkin. Nátiyjede qatar ózine ajıratılǵan ólshemnen artıq belgilerdi “qabıl” etedi. Sol sebepli, getline() eki parametrge iye bolıp, birinshi parametr oqıw ámelge asırıp atırǵan qatarǵa kórsetkish, ekinshi parametrde bolsa oqılıwı kerek bolǵan belgiler sanı kórsetiledi. Qatardı getline() funkciyası arqalı oqıwına mısal kóreyik:

#include <iostream.h> int main()

{

char qatar[6];

cout << ”qatardı kiritiń “ << ’\n’; cin.getline(satr, 6);

cout << ”siz kiritken qatar: “ << qatar; return 0;

}

Programmada isletilgen qatar qatarı 5 belgini qabıl etiwi múmkin, artıqları taslap jiberiledi. getline() funkciyasına múráját etiwde ekinshi parametr mánisi oqılıp atırǵan qatar uzınlıǵınan úlken bolmawı kerek.

Qatar menen islesetuǵın funkciyanıń kópshiligi «string.h» kitapxanasında jaylasqan. Salıstırmalı kóp isletiletuǵın funkciyalar ańlatpaların keltiremiz.

Qatar uzınlıǵın anıqlaw funkciyaları.

Qatarlar menen islewde, kópshilik jaǵdaylarda qatar uzınlıǵın biliw zárúr boladı. Bunıń ushın «string.h» kitapxanasınan strlen() funkciyası anıqlanǵan bolıp, onıń sintaksisi tómendegishe boladı:

size_t strlen(const char* string)

Bul funkciya uzınlıǵı esaplanıwı kerek bolǵan qatar basına kórsetkish bolǵan jalǵız parametrge iye hám ol nátiyje sıpatında belgisiz (+,-) pútin sandı qaytaradı. strlen() funkciyası qatardıń haqıyqıy uzınlıǵınan bir kem mánis qaytaradı, yaǵnıy nol-terminator ornı esapqa alınbaydı.

Dál sonday maqsette sizeof() funkciyasınan da paydalanıw múmkin hám ol strlen() funkciyasınan parıqlı túrde qatardıń haqıyqıy uzınlıǵın qaytaradı. Tómendegi keltirilgen mısalda qatar uzınlıǵın esaplawdıń hár eki variantı keltirilgen:

#include <iostream.h> #include <string.h> int main()

{

char Str[] = "1234567890";

cout << "strlen(Str) = " << strlen(Str) << endl; cout << "sizeof(Str) = " << sizeof(Str) << endl; return 0;

}

Programma islewi nátiyjesinde ekranǵa

strlen(Str) = 10

sizeof(Str) = 11

xabarı shıǵadı.

Ádette sizeof() funkciyası getline() funkciyasınıń ekinshi argumenti sıpatında isletiledi hám qatar uzınlıǵın anıq kórsetpew imkanın beredi:

cin.getline(Qatar, sizeof(Qatar));

Mısalı ushın: Tek ǵana latın háriplerinen ibarat bolǵan qatar berilgen. Ondaǵı

hár túrli háripler muǵdarı anıqlansın.

int main()

{

const int n = 80; char qatar[n];

kórinisine iye hám bul funkciya str2 qatardaǵı belgilerdi str1 qatarına baytpabayt nusqalaydı. Nusqalaw str2 kórsetip turǵan qatardaǵı nol-terminal ushıraǵansha dawam etedi. Sol sebepli, str2 qatar uzınlıǵı str1 qatar uzınlıǵınan

Keyingı programma bólegi “Qatardı nusqalaw!” qatardı Str qatarına nusqalaydı:

char Str[20];

strcpy(Str, ”Qatardı nusqalaw!”);

Kerek bolǵanda qatardıń qandayda bir jerinen baslap, aqırına deyin nusqalaw múmkin. Mısal ushın: “Qatardı nusqalaw!” qatarınan 8-belgisinen baslap nusqa alıw zárúr bolsa, onı tómendegishe sheshiw múmkin:

#include <iostream.h> #include <string.h> int main()

{

char Str1[20] = ”Qatardı nusqalaw!”, Str2[20]; char *kórsetkish

= Str1;

kórsetkish += 7; strcpy(Str2, kórsetkish); cout << Str2 << endl; return 0;

}

strncpy() funkciyasınıń strlen() funkciyasınan parıqlı jeri sonnan ibarat, onda bir qatardan ekinshisine nusqalanatuǵın belgiler sanı kórsetiledi. Onıń prototipi tómendegi kóriniske iye:

char* strncpy(char *str1, const char *str2, size_t num);

Eger str1 qatar uzınlıǵı str2 uzınlıǵınan kishi bolsa, artıqsha belgiler “kesip” taslanadı. strncpy() funkciyasınıń isletiliwine mısal keltireyik:

#include <iostream.h> #include <string.h> int main()

{

char Uzın_str[] = "01234567890123456789"; char Qısqa_str[] = "ABCDEF"; strncpy(Qısqa_str, Uzın_str, 4);

cout << "Uzın_str = " << Uzın_str << endl; cout << "Qısqa_str = " << Qısqa_str << endl; return 0;

Jalǵanatuǵın qatar bólegi uzınlıǵı funkciyanıń úshinshi parametri sıpatında beriledi.

Funkciya sintaksisi:

char* strncat(char *str1, const char *str2, size_t num)

Tómende keltirilgen programma bóleginde str1 qatarına str2 qatarınıń

baslanǵish 10 belgiden ibarat qatar bólegi jalǵanadı:

char qatar1[80] = ”programmalastırıw tillerine misal bul-“;

char qatar2[80] = ”C++, Pascal, Basic”;

strncat(qatar1, qatar2, 10);

cout << qatar1;

Ámeller orınlanıwı nátiyjesinde ekranǵa

programmalastırıw tillerine misal bul-C++, Pascal

qatarı shıǵarıladı.

Másele. Nol-terminator menen tawsılıwshı S, S1 hám S2 qatarlar berilgen. S qatardaǵı S1 qatar astıları S2 qatar astı menen almastırılsın. Máseleni sheshiw ushın tómendegi másele astıların sheshiw zárúr boladı:

1.S qatarında S1 qatar astınıń kiriw ornın anıqlaw;

2.S qatarınan S1 qatar astın óshiriw;

3.S qatarında S1 qatar astı ornına S2 qatar astın ornatıw.

Bul másele astılarınıń sheshimleri C++ tiliniń standart kitapxanalarında funkciyalar kórinisinde bar bolsa da, olardıń kodın qayta jazıw paydalanıwshıǵa bul

ámellerdiń ishki mánislerin túsiniwge imkan beredi. Tómende másele sheshiminiń programma teksti keltirilgen:

#include <iostream.h> #include <string.h> const int n = 80; int Izlew(char *,char *);

void Qırqıw(char *, int, int);

void Jaylastırıw(char *, char *, int); int main()

{

char Qatar[n], Qatar1[n], Qatar2[n]; cout << "Qatardı kiritiń:

"; cin.getline(Qatar, n);

cout << "Almastırılatuǵın qatar astın kiritiń: "; cin.getline(Qatar1, n);

cout << Qatar1 << " Qoyılatuǵın qatardı kiritiń: "; cin.getline(Qatar2, n);

int qatar1_uzınlıǵı = strlen(Qatar1); int qatar_astı_ornı; do

{

qatar_astı_ornı = Izlew(Qatar, Qatar1); if(qatar_astı_ornı != - 1)

{

Qırqıw(qatar, qatar_astı_ornı, qatar1_uzınlıǵı); Jaylastırıw(Qatar, Qatar2, qatar_astı_ornı);

}

}while(qatar_astı_ornı != -1);

cout << "Almastırıw nátiyjesi: " << Qatar; return 0;

}

int Izlew(char qatar[], char qatar_astı[])

{

int qatar_parıqı = strlen(qatar) - strlen(qatar_astı); if(qatar_parıqı >= 0)

{

for(int i = 0; i <= qatar_parıqı; i++)

{

bool ústi_ústine = true;

for(int j=0; qatar_astı[j]!=’\0’&&ústi_ústine;

j++)

if(qatar[i + j] != qatar_astı[j])

ústi_ústine = false; if(ústi_ústine)

return i;

}

}

return -1;

}

void Qırqıw(char qatar[], int orın, int qırqıw_sanı)

{

int qatar_uzınlıǵı = strlen(qatar); if(orın < qatar_uzınlıǵı)

{

if(orın + qırqıw_sanı >= qatar_uzınlıǵı) qatar[orın] = '\0';

else

for(int i = 0; qatar[orın + i - 1] != '\0';

i++)

qatar[orın + i] = qatar[orın + qırqıw_sanı+i];

}

}

void Jaylastırıw(char qatar[], char qatar_astı[], int orın)

{

char waqtınsha[n]; strcpy(waqtınsha, qatar + orın); qatar[orın] = '\0'; strcat(qatar, qatar_astı); strcat(qatar, waqtınsha);

}

funkciyası qatar qatarına qatar_astı qatarınıń shep tárepinen birinshi kiriwiniń

Bas funkciyada qatar (S), onda almastırılatuǵın qatar (S1) hám S1 ornına jaylastırılatuǵın qatar (S2) aǵımınan oqıladı. Tákirarlaw operatorı orınlanıwınıń hár bir qádeminde S qatarınıń shep tárepinen baslap S1 qatarı izlenedi. Eger S qatarında S1 qatarı bar bolsa, ol qırqıladı hám sol orınǵa S2 qatarı jaylastırıladı. Tákirarlaw processi Izlew() funkciyası -1 mánisin qaytaraman degenshe dawam etedi.