teorpolя
.pdf- !" #$ % "& ' ($ " #' # #) % * " (+ # #, '(+ + %-% #$
. . /
.
* / /
0 1 2
0 .
/- 2010
3
518(07.07)
. ., . ., . .
. .
! " # $% &
# ' ( . – )(.: )(* ), 2010. – 32 .
! " ! !
& , + . ) !
( " # ! # %$#, "
% & ( .
,$!
# # , '. . . %.
, !- $ -! % .
-) ( . & . &
! #
+ # # . &, 2010
4
1. !
) " # ! ! ( % %
' ! . . ! & %
(/. , ! + &
( % " " & . !
# ! #. # ! - ' !
. (+ ' ! ( &
- # ' ! & , !-+ & ( %
, & # $ .
) ' ! & ! % $ ! , +%- #
. 0 ! . –
.
|
- , ! |
|||||
|
& |
. |
) |
# &: |
|
|
|
& |
|
! & |
& |
', .$. |
|
1 . $ . . |
|
|
||||
|
|
|
- |
. |
. |
(.$ , 1 .), &
" . !, . $ $ # . . . !
: 1 & . & $&.
0 ! & & # # + |
, |
|
!- - ( % . |
|
|
2 % - |
' ! # |
|
& – ' $ |
. |
|
0 $ - . &, |
( ., " |
|
''$ & - ( |
, ! |
- |
% # , & # &. -%
" !- ( . .
5
0 $ ! &. 3
$ , , -, ! .
1 ( #, ! & ' ! # ( . , ( ! ! ' $ ( ! ! # . .
3 . -
# , . ! -.
# ! $ , "
" " % # " & –
% . + % . . ., (+,
" . . . $ . $ ( !
" . . , , & #
& " % "
# ! .$& & & " #
$ (# %- & ), 1 .$
& &. + % " !
. & " & $ , &, ( " ,
! & . ) .$
! . ,
, " ., ( . , $ $
! ! # %.
!% + ' * – 3 . .
. |
|
|
. %! - & |
# . 2-. . |
|
) . & |
(-& |
" # $% & # ! & .
1 ! ! ! « ».
6
2.1." !
# #, . ' ! & $ , # + &
, # ! & & ( , |
|
. .), ! . |
|
& ' $& U=f(P), |
P V , . |
P – , V - ( % . . |
|
# ' $ U=f(x,y,z); |
x, y, z – |
P. 4 ! τ, U=f(τ,x,y,z) ), ! + , ! ,
- $ .
3( ., ' $
!. |
|
* |
|
U ( x, y, z) = C , |
(2.1.1) |
. C=const, ! . , . U=f(x,y), # & - .
|
∂U |
, |
∂U |
, |
|
∂U |
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
∂x |
|
|
∂y |
|
∂z |
|
|
||||
# |
! |
. . |
|||||||||||||
* ( ! < grad>. ( !, |
|
||||||||||||||
|
|
∂U r |
∂U r |
∂U r |
|
|
|||||||||
grad U= |
|
|
i + |
|
|
|
j + |
|
|
k. |
|
(2.1.2) |
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
∂x |
|
∂y |
∂z |
|
. (1.2), $ . .
( %) "- ' :
grad U = |
∂U |
, |
grad U = |
∂U |
|
, |
grad |
|
U = |
∂U |
; |
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||
|
x |
∂x |
|
|
|
|
|
y |
|
∂y |
|
|
|
|
z |
|
|
|
|
∂z |
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
∂ |
U |
2 |
∂ |
U |
2 |
|
|
∂ |
U |
2 |
|
|
|
|||||
|
|
|
= |
|
+ |
|
|
|
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
+ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
grad U |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
. |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||
|
|
|
|
|
|
∂x |
|
|
∂y |
|
|
|
∂z |
|
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
(2.1.3)
(2.1.4)
7
+ ., % , ,
& %-, ! + ( & &
. ) 1 . .
, & ! ! & ( & .
' $ & - 1 . !,
! & ! - ( "). 3 -+ & .:
grad(U1 + U2 ) = gradU1 + gradU2 , grad(U1 U2 ) = U 2 gradU1 + U1 gradU 2 , grad(ϕ(U )) = ϕ′(U )gradU.
' . !, ' $ !
# #, " . %
. %, ''$ , # (, & !
''$ %
-+ & & . , $#
# (ρ,φ,z)
|
|
|
∂U |
r |
|
|
1 |
|
|
∂U |
r |
|
∂U |
r |
|
|
|||||
gradU = |
|
|
eρ |
+ |
|
|
|
|
eϕ |
+ |
|
|
|
ez |
, |
|
|||||
|
∂ρ |
|
ρ |
∂ϕ |
∂z |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
' # # (r,θ,φ) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
∂U |
|
r |
|
1 |
|
∂U |
r |
|
|
1 |
|
|
|
∂U |
r |
|
||||
gradU = |
|
|
er |
+ |
|
|
|
|
|
|
|
eθ |
+ |
|
|
|
|
|
|
eϕ |
, |
∂r |
|
r |
|
∂θ |
|
|
|
|
∂ϕ |
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
r sin θ |
|
|
. % & ( ! " %
|
|
|
, |
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
-+ & . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||
|
) ! & |
' $ |
|
|
U=f(x,y,z) |
|
- |
|||||||||||||||||||||
|
|
|
r |
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
l |
= cos α i |
+ cos β |
j + cos γ k |
|
! |
|
|
|||||||||||||||||||||
+ ' $ +- |
l , . |
|||||||||||||||||||||||||||
+ -: |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
∂U |
= lim |
|
U |
= |
∂U |
|
∂x |
+ |
∂U |
|
∂y |
+ |
∂U |
|
∂z |
= |
∂U |
cosα + |
∂U |
cosβ + |
∂U |
cos γ. |
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||
|
∂l |
l →0 |
l ∂x ∂l ∂y ∂l |
|
∂z ∂l ∂x |
|
∂y |
|
|
∂z |
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
|
3- , ! - $ |
|||||||||||||||||||||||||||
. ! : |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∂U |
|
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
= gradU l . |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
∂l |
|
|
|
|
|
(2.1.5) |
|||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
8
) 1
. . 4 l
-+ & :
∂U
∂l
! ! &
, '
|
|
|
r |
|
|
= |
grad |
|
rU l |
. |
|
|
|
(2.1.6) |
|||
|
|||||
|
|
|
l |
||
|
|
|
|
||
|
|
|
|
|
|
+ . .
2.2. " #
$
1
! ' $& U(x,y,z)=z/(x2+y2+z2)1/2. &
# & . ! 1 # # & #
! A(2;0;-2/ 3 )?
,. ) ' (2.1.1), # & :
z
x 2 + y 2 + z 2
= C.
4 # % # ! A,
C = |
|
|
|
− 2 / 3 |
|
|
|
|
= − |
1 |
, |
||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
2 |
2 |
+ 0 |
2 |
+ (−2 / |
3) |
2 |
2 |
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
:
|
|
|
|
|
|
2 |
+ y |
2 |
= 3z |
2 |
|
z |
|
= − |
1 |
x |
|
|
|
||
|
|
|
|
|
z < 0 |
. |
||||
|
|
|
||||||||
|
x 2 + y 2 + z 2 |
2 |
|
|
||||||
|
|
|
# % . . . , , ! #
&.
9
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
! ' $& U(x,y,z)=xyz. & |
. 1 & |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
' $ M0(x0;y0;z0). . %? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
,. |
|
|
) ' (2.1.2), (2.1.4), |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
s |
|
|
|
r |
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
gradU |
|
= y |
0 |
z |
i + z |
0 |
x |
0 |
j + x |
0 |
y |
0 |
k , |
gradU |
|
|
= |
|
( y |
0 |
z |
0 |
) 2 + ( z |
0 |
x |
0 |
) 2 |
+ ( x |
0 |
y |
0 |
) 2 . |
||||||||||
|
M 0 |
|
0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
M 0 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
% |
! - ' $ |
|
|
|
U=(x2+y2+z2)1/2 |
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r |
|
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
M(2;-1;-2), l = 4i − 2 j − 4k . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||
,. |
|
3(+ " . & ' $ : |
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r |
r |
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
gradU = − |
x |
i + y |
j + z |
k |
. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
x 2 + y 2 + z 2 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||
2 . M(2;-1;-2): |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
r |
|
|
|
|
r |
|
|
|
r |
|
|
|
|
|
r |
|
r |
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
gradU |
|
M = − |
2 i + (−1) j + (−2) |
k |
= |
2i − j − 2k |
. |
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
22 + (−1)2 + (−2)2 |
|
|
|
|
|
|
|
3 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
- ! - M - l #
' (2.1.6):
∂U |
|
M |
= |
1 |
|
2 4 + |
(−1) (−2) + (−2) |
(−4) |
= 1. |
|
|||||||||
∂l |
|
|
|
|
|
||||
|
|
|
|||||||
|
|
3 |
|
|
42 + (−2) 2 + (−4) 2 |
10
2.3.% ! " ! & ' (
2.3.1.% & u=4-x2-y2.
2.3.2.% # &
u=ln(x2+y2 +z2).
2.3.3.% # &
u=ln(x2+y2 -4z-4).
2.3.4.% . " , -+ ! grad u
x
u = arcsin x + y ,
# M(1;1) N(3;4).
2.3.5.u=x2y+y2x v=x-6y+5xy. & . " gradu gradv M(2;-1;0).
2.3.6.& . , # %
. u=( x2+y2)3/2 2.
2.3.7.% , # .
|
1 |
|
|
|
|
||
|
|||
u = ln x + |
|
|
|
|
y |
r |
16 r |
||
i − |
|
j. |
|
9 |
|||
|
|
2.3.8.& ! - ' $ u=arctg(x+y) M(2;-1)
- ( . . ..
2.3.9.% ! - ' $ u=xyz+ (2 − 1) x
M(1;1;1) |
- |
a , |
-+ . |
|||||||||||||
Ox, Oy Oz |
|
|
., π/4, 2π/3 π/3. |
|||||||||||||
2.3.10. & % . u=xy2z M(1;1;-2). |
||||||||||||||||
2.3.11. & ! ' $& - l M0 . |
||||||||||||||||
|
z = x3 y − 5xy2 + 8, |
|
|
|
r |
r |
|
|
|
|||||||
2.3.11.1. |
|
|
|
l = i + j , |
|
M0 (1;1). |
||||||||||
|
|
x |
2 |
|
+ y |
2 |
|
r |
r |
r |
|
|
|
|||
2.3.11.2. |
z = ln |
|
|
|
, |
l |
= 6i + 8 j , |
|
M 0 (1;2). |
|||||||
|
|
xy |
|
|
||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
z |
|
|
|
r |
r |
r |
r |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||||
2.3.11.3. |
z = arccos |
|
|
|
|
|
|
, |
l = 2i |
+ j + 2k , |
M 0 (1;1;1). |
|||||
|
|
|
|
|
|
|||||||||||
x 2 + y 2 |
|
|||||||||||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
11
2.3.12. % gradz |
|
gradz |
|
, z = |
|
xy |
|
, |
M0 (0;3). |
|
|
|
|
||||||
|
|
|
|
|
|||||
|
|
x 2 |
+ y 2 |
|
|||||
|
|
|
|
|
+ 1 |
|
|||
|
|
|
|
2.3.13. % ! - ' $ u=ln(x2+y2+z2)
r
M0(1;2;1) - M0 M , . M(3;6;5).
2.3.14. ) % # % |
|
u = |
x 2 |
+ |
y 2 |
+ |
z 2 |
, |
||
a 2 |
b 2 |
c 2 |
||||||||
|
|
|
|
|
|
|
||||
% gradu M0(a;b;c). |
|
|
|
|
|
|
|
|||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
||
2.3.15. % gradz |
gradz |
M0 . |
|
|
|
|
|
|
|
xy
2.3.15.1. z = x 2 + y 2 + 1 ,
2.3.15.2. z = ( x − y) 2 ,
2.3.15.3. u = x 2 + y 2 − z 2 , 2.3.15.4. u = 4 − x 2 − y 2 − z 2 ,
2.3.15.5. u = x 2 + y 2 + z 2 ,
2.3.15.6. u = |
x 2 |
− |
y 2 |
+ |
z 2 |
, |
|
a 2 |
b 2 |
c 2 |
|||||
|
|
|
|
M0(0;3).
M0(1;1). M0(2;0;3). M0(3;2;1). M0(3;-1;2).
M0(a;b;c).
2.3.16. |
% |
gradz |
M0(4;2), z 2 = xy. |
2.3.17. |
% ! - ' $ u = ln(e x + e y ) M0(0;0) |
- ( % . . ..
3.1." !
#, ' $ ,
%! - ' $ % # #.
' $ ! % . ) #
&: (.$ ) 2 . # #
(/, & " . ! # #, 1 1 . . ' $ ! %(+ ! # #: #
# x, y, z τ, $#
& - % x, y, z.
12