4. Тэорыі паходжання беларусаў і тэрміна «Белая Русь».

1)Тэорыя старажытна-рус народнасці. Карнейчык,Токараў-аўтары. Называлася так таму што на думку аўтараў у часы кіеўскай русі існавала старажытна-руская народнасць,якая у будучым распалася на ўкраінцаў, беларусаў, рускіх. Бел навукоўцы якія прытрымл бел ідэй адмаўляюць існаванне старажытна-рус народнасці. Яны сцвярдж., што адзіная Кіеўская Русь існавала толькі ў часы праўлення Уладзіміра Свяаславіча у Кіеве(980-1015), астатні час гэта была раздробленная дзяржава. 2)Крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая тэорыя. Уселавад Ігнатоўскі, Уладзімір Пічэта - аўтары. Яны ліч што матеріальная, духоўная культ бел народа паходзіць ад матер., дух культуры крыв., дрыг., радзім. Недахоп гэтай тэорыі у тым, што яна ігнаруе балтскі і фінаўгорскі элемент у фарміраванні бел. Этнасу. 3) Фінская тэорыя. Ласкоў Іван – аўтар. Назва такая,бо на думку аўтара бел паходзяць ад фінаў і славян. Ласкоў так думаў тума, што на тэрыт Бел шмат геаграфічных назваў фінскага паходжання. Фінскі элемент у хармір бел этнасу бяспрэчна прысутнічаў, але ён быў не такі значны, як балтскі. Таму большасць гісторыкаў не пагаджаюцца з гэтай тэорыяй паколькі фіескія геаграф назвы маглі трапіць спачатку да балтаў і ад балтаў да славян. 4)Славяна-балтская або субстратная тэорыя. Сядоў, Штыхаў-аўтары. Гэтыя гісторыкі перакананы, што бел народнасць адчула на сябе элементы ад усіх тых народаў якія жылі на тэрыт Бел але найбольшае знач. для фармір бел этнасу мелі балты, таму бел этнас гэта славяна-балтскі субстрат. На гэта указвае мноства назваў балтскага паходжання, зацвярдзелыя гукі г і ч, культ вужа і наяўнасць галаўнога убора намітке у бел нар жаночм кастюме. Руская народнасць паходзіць ад славян і фінаў, украінская ад славян і уранамоўных плямён. Тэорыі паходж. Белая русь. У першыню назва Белая Русь вазнікла у 12ст у дасягненні да Уладзіміра Суздальскай зямлі. У 1169 Уладзімір суздальскі князь і Андрэй Багалюбскі правёў пераможны паход супраць кіеўскага князя і кіеў быў захоплены. Князь Андрэй не стаў княжыць у Кіеве, а перадаў горад малодшаму брату. Пасля гэтага Багалюбскі увёў у свій тытул прыбаўку “князь беларускі”, г.з. “князь Белай Русь”.Ён назваў свае уладзіміра-сузд княства Белай Русью, т.к. там была чыстая праваслаўная вера. У 1236-1240 рускія землі трапілі пад уладу татара-манголаў і назва Белая Русь разам з бежанцамі перайшла на смаленскія землі. Але ў 1276 і Смаленск быў захоплены татарамі, тады Белай Русью пачалі наз. Полацкую, Віцебскую, магілёўскую землю.Зах. бел землі Белай Русью у той час не наз. Да 15ст на іх дамінавала язычніцтво, пасля 15ст. пачало распаўсюдж. Каталіцтва. Пасля падзелаў РП Кацярына 2 не хатела пакідаць далуч. Землям іх паліт назву ВКЛ, назвацт іх Расіяй не адважылася, у якасцт кампраміса была выбрана назва Белая Русь. У гэтай тэорыі ёсць адзін недахоп. У 9-13ст на тэрыт Украіны існавала зямля пад назвай Чырвоная Русь. Разгледжаная тэорыя не можа растлумачыць такую назву.

13. Пісьменнасць і асвета ў Беларусі ў 9 – 13 стст. Е.Полацкая, к.Тураўскі, к.Смаляціч.

Наяўнасць у усходніх славян у дахрысціанскія часы пісьменнасці явл. Прыдметам спораў у гісторыкаў. Часта пераканан что пісьм на Русі з’явілася толькі пасля прыняцця хрысціанства і прынесена грэческімі манахамі Кірылам і Міфодіем. Іншая частка гісторыкаў пераканана у тым што піьсменнасць у славян існавала задоўга да прыняцца хрысц. І называлася “чэрты і рызы” або “славянская руніца”. У 9-13ст было 2 віда пісьменнасці:глаголіца і кірыліца. С часам кірыліца выцясніла глаголіцу. Самыя раннія помнікі кірыл.пісьма на тэрыт Бел гэта надпіс на камяні Сафійскага сабору у Полацку і Тураўскае евангелле(11ст). 12ст-рагвалодавыя камяні знойдзеныя у рэчышчы Зах Дзвіны з выявамі крыжа і надпісамі “госпаді памагі рабу сваему Барысу” і такі ж камень каля Оршы. Грэбень славянскага алфавіту(Брэст). Берасцяныя граматы(Віцебск,Мсціславль). Князёўна Прадслава,дачка пол.князя Святаслава, малодшага сына Усяслава Чарадзея,каб не выходзіць замуж у 12 год пастрыглася у манахіні. Жыла у пабудове полацкага Саф.сабора і перапіс кнігі.Заснавала жаночы і муж манастыры. Заказала крыж Лазару Богшэ. У 1066 адправілася у Іерусалім,падчас падарожжа памерла. Ефрасіння Полацкая першая жанчіна што далічана да ліку святых. Кірыла Тураўскі(1130-1182) сын заможніх бацькоў, які адмовіўся ад багацця і пастрыгля у манахі. За мастацтва прыгожа гаварыцт яго празвалі златавуст. У 1158 стаў рускім епіскапам, пасля сябе ён пакінуў вякілую літ спадчыну.Самы лепшы твор прычча аб душы і теле або аб кульгавым і сляпым. Кліменцій Смалячыць- куль дзеяч, першы у гісторыі славянскі метрапаліт. Ім было напісана пасланне да правітера Фамы, дзе аўтар абгрунтоўвае права кіеўскай метраполіі на незалежнасць ад канстанцінопаля. Аўрамій Смаленскі – цыркоўны дзеяч 12ст. Адзін с лідэраў правасл царквы у Смаленскім княстве. “Жыццё Аўрамія Смаленскага” (1240 манах Яўфрэм).У кнізе у першыню ужыта пісьмвая бе.мова.