1. Тэорыя літаратуры ў сістэме навук аб літаратуры.

Прадмет тэорыі літаратуры - найбольш агульныя заканамернасці літ-ры і літ-нага працэсу. Гэты аспект вывучэння літаратурна-мастацкай прытомнасці, спецыфічны для тэорыі літ-ры, абумоўлівае яе адмысловае, метадалагічнае значэнне для літаратурнай навукі ў цэлым. Тэорыя літ-ры апыняецца найболей строгай і дакладнай сярод іншых літ-ных навук.

Тэорыя літ-ры актуалізуе найболей істотныя праблемы літ-най навукі на кожным этапе яе развіцця. Засяроджваючыся на пытаннях, прынцыповых для мастацкай прытомнасці літ-ры эпохі і яго навуковага асэнсавання, яна спрыяе інтэнсіўнаму кантакту літаратуразнаўчай і філасофскай думкі, выяўляе і ўзмацняе адмысловы, эстэтыка-ідэалагічны характар літ-най навукі.

Нарэшце, актыўнасць кантактаў тэорыі літ-ры са шматлікімі - гуманітарнымі і натуральнымі - навуковымі дысцыплінамі (мастацтвазнаўствам, лінгвістыкай, эстэтыкай, філасофіяй, гісторыяй, сацыялогіяй, псіхалогіяй, фізіялогіяй, інфарматыкай і інш). Дазваляе ёй не губляць сувязяў з рухам навуковай думкі часу, уключаючыся ў актуальную для яго праблематыку рашэннем сваіх, адмысловых пытанняў.

Літ-ра як навука і яе сувязь з іншымі навукамі.

Тэорыя літ-ры - тэарэтычная частка літаратуразнаўства, уваходная ў літаратуразнаўства нараўне з гісторыяй літ-ры і літ-най крытыкай, якая абапіраецца на гэтыя вобласці літаратуразнаўства і разам з тым давальная ім прынцыповае абгрунтаванне.

Шматстайныя сувязі літаратуразнаўства з інш. гуманітарнымі навукамі, адны з якіх служаць яго метадалагічнай базай (філасофія, эстэтыка), іншыя блізкія да яго па задачах і прадмету даследавання (фалькларыстыка, агульнае мастацтвазнаўства), трэція агульнай гуманітарнай скіраванасцю (гісторыя, псіхалогія, сацыялогія).

Літаратуразнаўства – шматаспектная навука, у склад якой уваходзіць мноства спец. дысцыплін:

1. паэтыка-вучэнне аб складзе і структуры маст.твораў;

Выгляды паэтыкі:

-тэарэтычная- аб агульных законах будавання і функцыянаванні

-гістарычная - вывучае твор, зыходзячы з яго гіст. эвалюцыі

2. стылістыка- тэорыя худ.прамовы

3. тэорыя кампазіцыі - вывучае функцыянаванне маст. твораў

4. вершаведанне - вывучае функцыі верша

5. эйдалогія - тэорыя маст.выявы

6. літаратурная крытыка - звязаная з адзнакай літ-ры (падзяляюць на прафесійную і дылетанцкую)

7. практычная паэтыка - звязаная з мастацтвам інтэрпрытыцыі і адзнакі літ. твораў

Філасофія звязаная з літаратуразнаўствам (вывучае духоўны мір)

8. гнасеалагічная ф-ыя (агульная)- спазнанне, зразуменне чал.быцця

9. эстэтыка- галоўная ф-ыя літ-ры, навука аб выдатным, эстэтычная ф-ыя звязаная з перажываннем выдатнага, звязаная з паняццем катарсісу, якое было вызначанае Арыстоцелем,

10.лінгвістыка-навука параўнальнага даследавання моў; мовазнаўства, мовазнаўства

11.рыторыка- навука аб прамоўніцкім мастацтве; аб ф-ыі, стварэнні празаічнага тэксту

12. герменеўтыка - навука, якая тлумачыць святое пісанне.

Найважнай часткай Л. з'яўляецца паэтыка - навука аб структуры твораў і іх комплексаў: творчасці пісьменнікаў у цэлым, літ-нага кірунку, літ-най эпохі і г.д.

Сучаснае Л. уяўляе сабой вельмі складаную і рухомую сістэму дысцыплін. Адрозніваюць тры галоўныя галіны Л.: тэорыя літ-ры, гісторыя літ-ры і літ-ная крытыка. Тэорыя літ-ры даследуе агульныя законы структуры і развіцці літ-ры. Прадметам гісторыі літ-ры з'яўляецца мінулае літ-ры. Літ-ную крытыку цікавіць адносна адначасовае, апошняе, "сённяшняе" стан літ-ры;

Метадалогія навукі - навука навук, кожная пэўная навука павінна мець базавыя метады:

- структуралізм(фармальны метад)

- семіятычны метад (навука аб знаках і знакавых сістэмах)

- метад герменеўтыкі(тлумачэнне, заснаванае на веданне культурнага кантэксту)

- рэцэпціўны - метад, заснаваны на ўспрыманні чалавекам тэксту

- інтэрпрэтацыя міфа або знака, пакладзенага ў аснову твора.

- псіхааналітычныя прынцыпы, сфармуляваў тэорыю калектыўна-несвядомага (архетыпы) К. Г. Юнгаў

- дэканструкцыя (Жан Береда)

Літаратуразнаўства - навука аб літаратуры. Зарадзілася ў Старажытнай Грэцыі. Заснавальнік - Арыстоцель. 1-ая кніга - "Паэтыка", 4 стагоддзе да н.э. Гэта навука, якая вывучае спецыфіку літаратуры, развіццё славеснай мастацкай творчасці, мастацкія літаратурныя творы ў адзінстве яго ўтрымання і формы, заканамернасці літаратурнага працэсу.

18 стагоддзе - літаратуразнаўства стала самастойнай навукай.

Літаратуразнаўства аб'ядноўвае 3 літаратурныя дысцыпліны:

- Тэорыю літ-ры (вывучае спецыфіку, сац. прыроду, грамадскую ролю і заканамернасці развіцця мастацкай літ-ры);

- Гісторыю літ-ры (даследуе працэс літ-нага развіцця ў храналагічнай паслядоўнасці);

- Літ-ную крытыку (адгукаецца на найважныя літаратурныя падзеі часу). Літаратурная крытыка звернутая да сучаснага літаратурнага працэсу. Яна адгукаецца на новыя творы. Галоўная задача крытыкі - даць твору адзнаку. Узнікае тады, калі выразна праступае сувязь мастака і грамадствы. Руская крытыка пачынаецца з Бялінскага. Крытыка маніпулюе меркаваннем чытача. Часта яна неаб'ектыўная. Прыклад: рэакцыі на "Аповесці Белкіна" Пушкіна і ганенне Барыса Пастарнака, калі аб ім адклікаліся дрэнна тыя, хто яго нават не чытаў.

Дапаможныя навукі:

- Гістарыяграфія (збірае і адпрацоўвае дасягненні ў развіцці літаратурных дысцыплін);

- Тэксталогія (аднаўляе аўтарства твораў, назоў, аднаўляе яго аўтарскі тэкст);

- Кнігапіс (паказальнік, даведнік кніг).

- Бібліяграфія – збор літ-ры па задан. тэме

- Храналогія

- Крыніцазнаўства

- Ахівазнаўства

- Музеезнаўства