16.Развіццё феадальных адносін на Беларусі ў 14-17 ст.

У феадальную эпоху гал. сродак вытворчасці – зямля. Манапольнае права уласнасці на зямлю зналежала класу феадалаў. Асноўным прадукцыйн. класам было сялянства. З кан. 14 ст. побач з вялікакн. стала прызнавацца прывілеяваная уласн. на зямлю: княжац., баярская, царкоўная. Паступова ўся зямля ў ВКЛ падзялілася на дзяржаўную, прыватнаўласн. і царкоўную. Адпаведна падзяліліся і сяляне. 1) Чэлядзь нявольная – не вяла сваей гаспадаркі, жыла пры дварах феадалаў, цалкам далучалалася да гаспадара, не мела права уладкавання свайго лесу. 2) Цяглыя сяляне – карысталіся зямлей, менш. залежн. ад гаспадара, таксама дзяліліся на: а) непахожыя – сял. прымацоўваліся да зямлі па прынцыпу старажыхарства (больш за 10г. ці мелі спадчынную землю). У 1447г. – прывілей па вышуку беглых непахожых сялян. б) пахожыя (вольныя) – сял., якія прадавалі свае вотчыны другім і сыходзілі карміцца ў іншае месца. 3) Служкі – блізкія да цяглавага сялянства, былі землекарыстальнікамі, але павінны выконваць павіннасць – вайсковая служба.Сяляне дзяліліся: смерды – найбольш вял. група феад. залежных сялян, закупы – часова абавяз. за пазыку (купу), халопы і рабы – асабіста несвабоднае насельніцтва, радовічы – звязаныя з феад. нейк. абавяз., ізгоі – выйшлі з абшч., служылі феад., залеж. ад яго. Дым – гаспадарка адной сялянскай сям’і. Дымы аб’ядноўваліся ў весі. Цэнтр весяў – вялікае сяло – пагост. Земляробчае насельніцтва арганізоўв. у “міры”. Абшчына – сем’і адной або нек. весак.(кругавая парука). Асн. форма феад. павіннасці – аброк (аплата натурай част. сял. прыбытку), паншчына (работа на барскім полі), чынш. Існавалі талокі – агульны сезон. гасп. работы, гвалты – агульныя тэрміновыя работы: рамонт дарог, аблава на звяроў; даніна прадуктамі. К канцу 15 ст. часцей за усе сяляне знаходзіліся на змешанай форме рэнты і выконвалі адработачныя, грашовыя і натуральн. павіннасці адначасова.

Для сялянскага землекарыст. была характэрна цераспалосіца у размеркаванні надзелаў і сядзіб. Велікакняэацкая ўлада не прымала планамернага ўдзелу у землеупарадкаванні сялянства, а мела справы толькі з сялян., якія стыхійна занялі надзелы, і толькт абкладала іх павіннасцямі і падаткамі у залежн. ад велічыні і якасці зямельі кольк. падатнага насельн. з дыму.

Існавалі формы уласн. на зямлю: вотч. – валодалі сяляне з правам перад. у спадч., памеснае – зямля у часов. улад. за службу без права спадч., царк. і манаст. – зямля царквы. Іерахія феадаў: вял. князь, кіраўнікі асобных зямель, баяры і дваране. Вотчына – замак феад. і вясков. акруга. Феадал меў уласнае войска. Стойлавае утрыманне жывелы. Аддзяленне рамяства і гандлю ад земляробства.

Такім чынам сельская абшч. з’яулялась калектыўнае землекарыст.. Яна размяркоўв. паміж сялян. зямлю і паншчыну, кантралявала выкананне імі законаў і павіннасцей, рэгулявала карыстанне выганам і лесам, вырашала спрэчкі паміж абшчыннікамі. У сялянскай абшчыне і інш. відах агульн. работ трэба шукаць вытокі калектывісцкай традыцыі